ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Π΄

(στίχοι  : 160-334)

[Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]

 

Κοπαδιαστά στη βρύση ορμούν την δίψαν τους να σβήσουν,

κι ενώ με γλώσσες αχαμνές το μαύρο ρεύμα γλείφουν

του φόνου ρεύγοντ’ αίματα, καθώς μέσα η κοιλιά τους

ογκώνεται, αλλ’ η ψυχή στα στήθη τους δεν τρεμει.

Όμοια κινούντ’ οι αρχηγοί των Μυρμιδόνων γύρω

εις τον λαμπρόν ακόλουθον του θείου Αχιλλέως.

Και θάρρος έδινε ο Αχιλλεύς στην μέσην τους ο ανδρείος

των ιππομάχων μαχητών και των ασπιδοφόρων.

 

Πενήντα οδήγησ’ ο Αχιλλεύς ογρήγορα  καράβια

στην Τροίαν, και άνδρες κάθονταν πενήντα στο καθένα.

 

καί τ᾽ ἀγεληδὸν ἴασιν ἀπὸ κρήνης μελανύδρου   160

λάψοντες γλώσσῃσιν ἀραιῇσιν μέλαν ὕδωρ

ἄκρον ἐρευγόμενοι φόνον αἵματος· ἐν δέ τε θυμὸς

στήθεσιν ἄτρομός ἐστι, περιστένεται δέ τε γαστήρ·

τοῖοι Μυρμιδόνων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες

ἀμφ᾽ ἀγαθὸν θεράποντα ποδώκεος Αἰακίδαο    165

ῥώοντ᾽· ἐν δ᾽ ἄρα τοῖσιν ἀρήϊος ἵστατ᾽ Ἀχιλλεύς,

ὀτρύνων ἵππους τε καὶ ἀνέρας ἀσπιδιώτας.

πεντήκοντ᾽ ἦσαν νῆες θοαί, ᾗσιν Ἀχιλλεὺς

ἐς Τροίην ἡγεῖτο Διῒ φίλος· ἐν δὲ ἑκάστῃ

πεντήκοντ᾽ ἔσαν ἄνδρες ἐπὶ κληῖσιν ἑταῖροι#·     170

 

 

Πέντε διόρισε αρχηγούς, έναν στα δέκα πλοία,

να είναι όλ’ υπήκοοι στην προσταγήν εκείνων,

και αυτός ως πρώτος αρχηγός βασίλευεν εις όλους.

Της σειράς πρώτης ο λαμπρός Μενέσθιος αρχηγούσε.

Από την κόρην την καλήν γεννήθη του Πηλέως

την Πολυδώρην, που θνητή μ’ αθάνατον ενώθη,

τον Σπερχειόν, διογέννητο ποτάμι, αλλά πατέρας

του Περιήρους ο υιός, ο Βώρος ελεγόνταν,

που φανερά με άπειρα δώρα την πήρε νύμφην.

 

πέντε δ᾽ ἄρ᾽ ἡγεμόνας ποιήσατο τοῖς ἐπεποίθει

σημαίνειν· αὐτὸς δὲ μέγα κρατέων ἤνασσε.

τῆς μὲν ἰῆς στιχὸς ἦρχε Μενέσθιοςαἰολοθώρηξ

υἱὸς Σπερχειοῖο διιπετέος ποταμοῖο·

ὃν τέκε Πηλῆος θυγάτηρ καλὴ Πολυδώρη*        175

Σπερχειῷ ἀκάμαντι γυνὴ θεῷ εὐνηθεῖσα,

αὐτὰρ ἐπίκλησιν Βώρῳ Περιήρεος υἷι,

ὅς ῥ᾽ ἀναφανδὸν ὄπυιε πορὼν ἀπερείσια ἕδνα.

 

 

Της δεύτερης ο Εύδωρος ήτο αρχηγός, ο ανδρείος

του Φύλαντος ανύμφευτο κοράσ’ η Πολυμήλη

τον γέννησ’ η καλόχορη, που στον χορόν πιασμένην

της χρυσοτόξου Αρτέμιδος με συνομήλικές της

αγάπησεν ο αντίκακος Ερμής άμα την είδε.

Στ’ ανώγι ανέβηκε ο θεός και κρυφαγκαλιασθήκαν

και στον καιρόν του είδε το φως αγόρι ζηλεμένο,

ο Εύδωρος, στον πόλεμον καλός και ανεμοπόδης.

 

τῆς δ᾽ ἑτέρης Εὔδωροςἀρήϊος ἡγεμόνευε

παρθένιος, τὸν ἔτικτε χορῷ καλὴ Πολυμήλη        180

Φύλαντος θυγάτηρ*· τῆς δὲ κρατὺς ἀργεϊφόντης

ἠράσατ᾽, ὀφθαλμοῖσιν ἰδὼν μετὰ μελπομένῃσιν

ἐν χορῷ Ἀρτέμιδος χρυσηλακάτου κελαδεινῆς.

αὐτίκα δ᾽ εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβὰς παρελέξατο λάθρῃ

Ἑρμείας ἀκάκητα, πόρεν δέ οἱ ἀγλαὸν υἱὸν           185

Εὔδωρον πέρι μὲν θείειν ταχὺν ἠδὲ μαχητήν.

 

 

Και αφού εκείνον έβγαλε να ιδή το φως του ηλίου

η ωδινοφόρα Ειλείθυια, τότε την Πολυμήλην

την πήρε νύμφην σπίτι του ο μέγας Ακτορίδης

ο Εχεκλής, με άπειρα που’χε προσφέρει δώρα.

Τον Εύδωρον ανάστησε και ανάθρεψε με πόθον

ο γέρος Φύλας σπίτι του, ωσάν παιδί δικό του.

Ο Μαιμαλίδης Πείσανδρος της τρίτης αρχηγούσε

για το κοντάρι ασύγκριτος στους Μυρμιδόνας όλους

δεύτερ’ από τον Πάτροκλον τον φίλον του Αχιλλέως.

 

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τόν γε μογοστόκος Εἰλείθυια

ἐξάγαγε πρὸ φόως δὲ καὶ ἠελίου ἴδεν αὐγάς,

τὴν μὲν Ἐχεκλῆος κρατερὸν μένος Ἀκτορίδαο**

ἠγάγετο πρὸς δώματ᾽, ἐπεὶ πόρε μυρία ἕδνα,       190

τὸν δ᾽ ὃ γέρων Φύλας εὖ ἔτρεφεν ἠδ᾽ ἀτίταλλεν

ἀμφαγαπαζόμενος ὡς εἴ θ᾽ ἑὸν υἱὸν ἐόντα.

τῆς δὲ τρίτης Πείσανδρος ἀρήϊος ἡγεμόνευε

Μαιμαλίδης, ὃς πᾶσι μετέπρεπε Μυρμιδόνεσσιν

ἔγχεϊ μάρνασθαι μετὰ Πηλεΐωνος ἑταῖρον.            195

 

 

Της τέταρτης ο γέροντας ο Φοίνιξ, και της πέμπτης

αρχηγός ηταν  ο λαμπρός Λαερκίδης Αλκιμέδων.

Και όλους αφού τους έστησε σιμά στους αρχηγούς των

μ’ ωραίαν τάξιν, αυστηρόν είπε ο Πηλείδης λόγον:

 

 

 

τῆς δὲ τετάρτης ἦρχε γέρων ἱππηλάτα Φοῖνιξ,

πέμπτης δ᾽ Ἀλκιμέδων Λαέρκεος υἱὸς ἀμύμων.

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ πάντας ἅμ᾽ ἡγεμόνεσσιν Ἀχιλλεὺς

στῆσεν ἐῢ κρίνας, κρατερὸν δ᾽ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε·

 

 

«Ω Μυρμιδόνες, όλοι σεις, ενθυμηθείτε πόσες

στες πρύμνες εφωνάζατε φοβέρες προς τους Τρώας,

εις του θυμού μου τον καιρόν και μου επαραπονείσθε:

«Κακέ Πηλείδη, με χολήν θα σ’ έθρεψε η μητέρα,

σκληρέ, που στανικώς κρατείς στες πρύμνες τους συντρόφους.

Αλλά να το πρυμνήσωμε για την πατρίδα οπίσω

αφού ολέθριος έπεσε θυμός εις την ψυχήν σου.».

 

Αυτά μου ελέγατε συχνά αυτός σας τώρα ο πόθος

γίνεται, ιδού σας έφεξε δεινού πολέμου ημέρα.

Όθεν καθείς ας ανδρειωθεί τους Τρώας να κτυπήσει.».

 

Μυρμιδόνες μή τίς μοι ἀπειλάων λελαθέσθω,        200

ἃς ἐπὶ νηυσὶ θοῇσιν ἀπειλεῖτε Τρώεσσι

πάνθ᾽ ὑπὸ μηνιθμόν, καί μ᾽ ᾐτιάασθε ἕκαστος·

σχέτλιε Πηλέος υἱὲ χόλῳ ἄρα σ᾽ ἔτρεφε μήτηρ,

νηλεές, ὃς παρὰ νηυσὶν ἔχεις ἀέκοντας ἑταίρους·

οἴκαδέ περ σὺν νηυσὶ νεώμεθα ποντοπόροισιν      205

αὖτις, ἐπεί ῥά τοι ὧδε κακὸς χόλος ἔμπεσε θυμῷ.

ταῦτά μ᾽ ἀγειρόμενοι θάμ᾽ ἐβάζετε· νῦν δὲ πέφανται

φυλόπιδος μέγα ἔργον, ἕης τὸ πρίν γ᾽ ἐράασθε.

ἔνθά τις ἄλκιμον ἦτορ ἔχων Τρώεσσι μαχέσθω.

 

 

Και στην φωνήν ως άναψαν του βασιλέως όλοι

τες τάξες των επύκνωσαν στενώτερ’ από πρώτα.

Και ως όταν τοίχον υψηλής οικοδομής με λίθους

δένουν πυκνούς, ακλόνητον εις κάθε ορμήν ανέμου

ομοίως κράνη εδένονταν και ασπίδες, και άνδρας άνδρα,

κράνος το κράνος στήριζε και ασπίδα την ασπίδα.

Και οι λαμπεροί λόφοι ως έσκυφταν τες χαίτες τους εσμίγαν

τόσο δεμένα ήταν στενά. Κι εμπρός των Μυρμιδόνων

αρματωμένοι, πρόθυμοι στην μάχην άνδρες δύο

με ψυχήν μίαν, Πάτροκλος ελάμπαν και Αυτομέδων.

Και στην σκηνήν ο Αχιλλεύς πηγαίνει και σηκώνει

το σκέπασμ’ από λάρνακα λαμπρήν που του’χε βάλει

η Θέτις η ασημόποδη να πάρει στο καράβι,

και όμορφα του την στοίβασε με αντάνεμες χλαμύδες

με τάπητες πολύ δασείς και με καλούς χιτώνες.

 

ὣς εἰπὼν ὄτρυνε μένος καὶ θυμὸν ἑκάστου.          210

μᾶλλον δὲ στίχες ἄρθεν, ἐπεὶ βασιλῆος ἄκουσαν.

ὡς δ᾽ ὅτε τοῖχον ἀνὴρ ἀράρῃ πυκινοῖσι λίθοισι

δώματος ὑψηλοῖο βίας ἀνέμων ἀλεείνων,

ὣς ἄραρον κόρυθές τε καὶ ἀσπίδες ὀμφαλόεσσαι.

ἀσπὶς ἄρ᾽ ἀσπίδ᾽ ἔρειδε, κόρυς κόρυν, ἀνέρα δ᾽ ἀνήρ· 

ψαῦον δ᾽ ἱππόκομοι κόρυθες λαμπροῖσι φάλοισι

νευόντων, ὡς πυκνοὶ ἐφέστασαν ἀλλήλοισι.

πάντων δὲ προπάροιθε δύ᾽ ἀνέρε θωρήσσοντο

Πάτροκλός τε καὶ Αὐτομέδων ἕνα θυμὸν ἔχοντες

πρόσθεν Μυρμιδόνων πολεμιζέμεν. αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς  

βῆ ῥ᾽ ἴμεν ἐς κλισίην, χηλοῦ δ᾽ ἀπὸ πῶμ᾽ ἀνέῳγε

καλῆς δαιδαλέης, τήν οἱ Θέτις ἀργυρόπεζα

θῆκ᾽ ἐπὶ νηὸς ἄγεσθαι ἐῢ πλήσασα χιτώνων

χλαινάων τ᾽ ἀνεμοσκεπέων οὔλων τε ταπήτων.

 

 

Είχε και κούπαν πλουμιστήν οπού κανείς μ’ εκείνην

άλλος κρασί δεν έπινεν ουδ’ εις θεόν κανέναν

ο Αχιλλεύς εσπόνδιζεν, ή στον πατέρα Δία.

Το επήρε και το εκάθαρε με θειάφι και κατόπιν

μ’ ωραίο το’πλυνε νερό, και αυτός εχερονίφθη

και αφού κρασί το εγέμισε, ορθός εις την αυλήν του,

τα μάτια προς τον ουρανόν, εσπόνδιζε κι ευχόταν.

Και στην φωνήν του επρόσεχεν ο χαιρεβρόντης Δίας.

 

ἔνθα δέ οἱ δέπας ἔσκε τετυγμένον, οὐδέ τις ἄλλος  225

οὔτ᾽ ἀνδρῶν πίνεσκεν ἀπ᾽ αὐτοῦ αἴθοπα οἶνον,

οὔτέ τεῳ σπένδεσκε θεῶν, ὅτε μὴ Διὶ πατρί.

τό ῥα τότ᾽ ἐκ χηλοῖο λαβὼν ἐκάθηρε θεείῳ

πρῶτον, ἔπειτα δ᾽ ἔνιψ᾽ ὕδατος καλῇσι ῥοῇσι,

νίψατο δ᾽ αὐτὸς χεῖρας, ἀφύσσατο δ᾽ αἴθοπα οἶνον.

εὔχετ᾽ ἔπειτα στὰς μέσῳ ἕρκεϊ, λεῖβε δὲ οἶνον

οὐρανὸν εἰσανιδών· Δία δ᾽ οὐ λάθε τερπικέραυνον·

 

 

«Δία, θεέ Πελασγικέ, προστάτη στην Δωδώνην

πέρα την κακοχείμωνην, όπου από σε προσφέρουν

οι άλουτοι, χαμόκοιτοι Σελλοί ρήματα θεία,

ως έδωκες ακρόασιν εις τες ευχές μου πρώτα,

κι επλήγωσες τους Αχαιούς κι ετίμησες εμένα,

και τώρα πάλιν την εξής ευχήν ευδόκησέ μου.

 

Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε Πελασγικὲ τηλόθι ναίων

Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου, ἀμφὶ δὲ Σελλοὶ

σοὶ ναίουσ᾽ ὑποφῆται ἀνιπτόποδες χαμαιεῦναι,   235

ἠμὲν δή ποτ᾽ ἐμὸν ἔπος ἔκλυες εὐξαμένοιο[1],

τίμησας μὲν ἐμέ, μέγα δ᾽ ἴψαο λαὸν Ἀχαιῶν,

ἠδ᾽ ἔτι καὶ νῦν μοι τόδ᾽ ἐπικρήηνον ἐέλδωρ·

 

 

Ότι αν και μένω εγώ μακράν κλεισμένος στα καράβια,

ιδού στέλνω τον φίλον μου με Μυρμιδόνων πλήθη.

Δόξαν λαμπρήν, βροντόφωνε Κρονίδη, απόστειλέ του,

θάρρος στα πλήθη βάλε του, να μάθει ο Πριαμίδης,

ο ακόλουθός μου, αν μοναχός να πολεμεί γνωρίζει

ή μόνον τότε μαίνονται τ’ ανίκητά του χέρια

όταν πετιούμ’ εγώ μ’ αυτόν στου Άρη τον αγώνα.

Και άμα της μάχης την βοήν μακρύνει από τες πρύμνες,

να μου γυρίσει άβλαπτος με όλα τ’ άρματά μου

στα πλοία μας και οι σύντροφοι, κονταρομάχοι ανδρείοι.».

 

αὐτὸς μὲν γὰρ ἐγὼ μενέω νηῶν ἐν ἀγῶνι,

ἀλλ᾽ ἕταρον πέμπω πολέσιν μετὰ Μυρμιδόνεσσι  240

μάρνασθαι· τῷ κῦδος ἅμα πρόες εὐρύοπα Ζεῦ,

θάρσυνον δέ οἱ ἦτορ ἐνὶ φρεσίν, ὄφρα καὶ Ἕκτωρ

εἴσεται ἤ ῥα καὶ οἶος ἐπίστηται πολεμίζειν

ἡμέτερος θεράπων, ἦ οἱ τότε χεῖρες ἄαπτοι

μαίνονθ᾽, ὁππότ᾽ ἐγώ περ ἴω μετὰ μῶλον Ἄρηος. 245

αὐτὰρ ἐπεί κ᾽ ἀπὸ ναῦφι μάχην ἐνοπήν τε δίηται,

ἀσκηθής μοι ἔπειτα θοὰς ἐπὶ νῆας ἵκοιτο

τεύχεσί τε ξὺν πᾶσι καὶ ἀγχεμάχοις ἑτάροισιν.

 

 

Ευχήθη και τον άκουσε ο πάνσοφος Κρονίδης.

Και των ευχών του ευδόκησε την μίαν ο πατέρας.

Ν’ απομακρύνει ευδόκησε την μάχην απ’ τα πλοία,

αλλά του αρνήθη άβλαβος να γύρει από την μάχην.

 

ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τοῦ δ᾽ ἔκλυε μητίετα Ζεύς.

τῷ δ᾽ ἕτερον μὲν ἔδωκε πατήρ, ἕτερον δ᾽ ἀνένευσε·     

νηῶν μέν οἱ ἀπώσασθαι πόλεμόν τε μάχην τε

δῶκε, σόον δ᾽ ἀνένευσε μάχης ἐξαπονέεσθαι.

 

 

Και αφού ευχήθη με σπονδές, εμπήκε στην σκηνήν του

και απόθεσε στην λάρνακα το θαυμαστό ποτήρι,

και στην σκηνήν του εστάθη εμπρός με προθυμιά να βλεπει

των Τρώων και των Αχαιών τον φοβερόν αγώνα.

 

ἤτοι ὃ μὲν σπείσας τε καὶ εὐξάμενος Διὶ πατρὶ

ἂψ κλισίην εἰσῆλθε, δέπας δ᾽ ἀπέθηκ᾽ ἐνὶ χηλῷ,

στῆ δὲ πάροιθ᾽ ἐλθὼν κλισίης, ἔτι δ᾽ ἤθελε θυμῷ   255

εἰσιδέειν Τρώων καὶ Ἀχαιῶν φύλοπιν αἰνήν.

 

 

Με τον γενναίον Πάτροκλον εκείνοι συνταγμένοι

κινούνταν μεγαλόψυχα ώσπου έπεσαν στους Τρώας.

Κι εχύνονταν ορμητικά, καθώς πετιούνται οι σφήκες

που την φωλιά τους έστησαν παράμερα του δρόμου,

που, ως συνηθούν, ανόητα παιδιά τες ερεθίζουν

και απ’ αγνωσιά τους προξενούν κακό πολλών ανθρώπων.

Που αν τες ταράξει αθέλητα διαβάτης ξεπετιούνται

όλες με ανδράγαθην ψυχήν να σωσουν τα μικρά τους.

 

οἳ δ᾽ ἅμα Πατρόκλῳ μεγαλήτορι θωρηχθέντες

ἔστιχον, ὄφρ᾽ ἐν Τρωσὶ μέγα φρονέοντες ὄρουσαν.

αὐτίκα δὲ σφήκεσσιν ἐοικότες ἐξεχέοντο

εἰνοδίοις, οὓς παῖδες ἐριδμαίνωσιν ἔθοντες           260

αἰεὶ κερτομέοντες ὁδῷ ἔπι οἰκί᾽ ἔχοντας

νηπίαχοι· ξυνὸν δὲ κακὸν πολέεσσι τιθεῖσι.

τοὺς δ᾽ εἴ περ παρά τίς τε κιὼν ἄνθρωπος ὁδίτης

κινήσῃ ἀέκων, οἳ δ᾽ ἄλκιμον ἦτορ ἔχοντες

πρόσσω πᾶς πέτεται καὶ ἀμύνει οἷσι τέκεσσι.       265

 

 

Ομοίως τότε με καρδιάν αδάμαστην και ανδρείαν

οι Μυρμιδόνες χύνονται εμπρός εις τα καράβια.

Και αλαλαγμός ασίγητος εβρόντα εις τον αέρα

κι έσυρε ο Πάτροκλος φωνήν μεγάλην στους συντρόφους:

 

«Ω Μυρμιδόνες, σύντροφοι του θείου Αχιλλέως,

άνδρες φανείτε, μ’ όλην σας την δύναμιν, ω φίλοι,

ο Αχιλλεύς να δοξασθεί, που των Αργείων όλων

αυτός εξέχει ασύγκριτος και οι σύντροφοί του ανδρείοι,

να μάθει και ο κραταιός Ατρείδης Αγαμέμνων

πόσο έσφαλε που αψήφησε των Αχαιών τον πρώτον.».

Είπε και εις όλους άναψε  το θάρρος της ανδρείας

κι έπεσαν όλοι σύσσωμοι στους Τρώας, και τα πλοία

απ’ την βοήν των Αχαιών τρομακτικά βροντήσαν.

τῶν τότε Μυρμιδόνες κραδίην καὶ θυμὸν ἔχοντες

ἐκ νηῶν ἐχέοντο· βοὴ δ᾽ ἄσβεστος ὀρώρει.

Πάτροκλος δ᾽ ἑτάροισιν ἐκέκλετο μακρὸν ἀΰσας·

Μυρμιδόνες ἕταροι Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος

ἀνέρες ἔστε φίλοι, μνήσασθε δὲ θούριδος ἀλκῆς,     270

ὡς ἂν Πηλεΐδην τιμήσομεν, ὃς μέγ᾽ ἄριστος

Ἀργείων παρὰ νηυσὶ καὶ ἀγχέμαχοι θεράποντες,

γνῷ δὲ καὶ Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων

ἣν ἄτην, ὅ τ᾽ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισεν.

ὣς εἰπὼν ὄτρυνε μένος καὶ θυμὸν ἑκάστου,            275

ἐν δ᾽ ἔπεσον Τρώεσσιν ἀολλέες· ἀμφὶ δὲ νῆες

σμερδαλέον κονάβησαν ἀϋσάντων ὑπ᾽ Ἀχαιῶν.

 

 

Είδαν οι Τρώες στ’ άρματα ν’ αστράφτουν έμπροσθέν τους

ο Πάτροκλος ο ανδράγαθος με τον θεράποντά του

κι ελάκτισε η καρδία τους, και οι τάξεις σαλευθήκαν,

θαρρώντας που εξεθύμωσε κι έκαμε πάλι αγάπην

και από τες πρύμνες όρμησεν ο ανίκητος Πηλείδης.

Και από τον όλεθρον καθείς εκοίτα που να φύγει.

Την λόγχην πρωτοακόντισεν ο Πάτροκλος στην μέσην

οπού εκτυπιούνταν πάμπολλοι, στην άκρην στο καράβι

αυτό που ο Πρωτεσίλαος είχεν οδηγήσει ο μέγας,

και τον Πυραίχμην, αρχηγόν των ιππικών Παιόνων,

που απ’ τον πλατύροον Αξιόν στην Αμυδώνα πίνουν,

στον δεξιόν ώμον κτύπησε κι έπεσε αυτός με βόγγον.

 

Τρῶες δ᾽ ὡς εἴδοντο Μενοιτίου ἄλκιμον υἱὸν

αὐτὸν καὶ θεράποντα σὺν ἔντεσι μαρμαίροντας,

πᾶσιν ὀρίνθη θυμός, ἐκίνηθεν δὲ φάλαγγες             280

ἐλπόμενοι παρὰ ναῦφι ποδώκεα Πηλεΐωνα

μηνιθμὸν μὲν ἀπορρῖψαι, φιλότητα δ᾽ ἑλέσθαι·

πάπτηνεν δὲ ἕκαστος ὅπῃ φύγοι αἰπὺν ὄλεθρον.

Πάτροκλος δὲ πρῶτος ἀκόντισε δουρὶ φαεινῷ

ἀντικρὺ κατὰ μέσσον, ὅθι πλεῖστοι κλονέοντο,      285

νηῒ πάρα πρυμνῇ μεγαθύμου Πρωτεσιλάου##,

καὶ βάλε Πυραίχμην, ὃς Παίονας ἱπποκορυστὰς

ἤγαγεν ἐξ Ἀμυδῶνος ἀπ᾽ Ἀξιοῦ εὐρὺ ῥέοντος·

τὸν βάλε δεξιὸν ὦμον· ὃ δ᾽ ὕπτιος ἐν κονίῃσι

 

 

 

 

Και οι Παίονες εσκόρπισαν, ως είδαν τρομαγμένοι

που  ο Πάτροκλος τους φόνευσε τον μέγαν πολεμάρχον.

Και αφού τους Τρώας έδωξεν από τες πρύμνες όλους,

σβήνει την φλόγα. Μένει αυτού μισόκαυτο το πλοίον.

Σκορπούν οι Τρώες με κραυγές, οι Δαναοί στα πλοία

τους κυνηγούν, και αλαλαγμός μεγάλος εσηκώθη.

 

κάππεσεν οἰμώξας, ἕταροι δέ μιν ἀμφεφόβηθεν     290

Παίονες· ἐν γὰρ Πάτροκλος φόβον ἧκεν ἅπασιν

ἡγεμόνα κτείνας, ὃς ἀριστεύεσκε μάχεσθαι.

ἐκ νηῶν δ᾽ ἔλασεν, κατὰ δ᾽ ἔσβεσεν αἰθόμενον πῦρ.

ἡμιδαὴς δ᾽ ἄρα νηῦς λίπετ᾽ αὐτόθι· τοὶ δὲ φόβηθεν

Τρῶες θεσπεσίῳ ὁμάδῳ· Δαναοὶ δ᾽ ἐπέχυντο        295

νῆας ἀνὰ γλαφυράς· ὅμαδος δ᾽ ἀλίαστος ἐτύχθη.

 

 

Και ως όταν σύγνεφο χοντρό σκεπάζει μέγα όρος,

αν το σηκώσει η δύναμις του αστραποβόλου Δία,

φαίνεται κάθε κορυφή, κάθ’ άκρη,  κάθε πλάγι,

κι εσχίσθη από τον ουρανόν απέραντος ο αιθέρας,

έτσι αφού διώξαν οι Αχαιοί το πυρ απ’ τα καράβια,

ανάπνευσαν, αν και ποσώς δεν έπαυσεν η μάχη.

 

ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀφ᾽ ὑψηλῆς κορυφῆς ὄρεος μεγάλοιο

κινήσῃ πυκινὴν νεφέλην στεροπηγερέτα Ζεύς,

ἔκ τ᾽ ἔφανεν πᾶσαι σκοπιαὶ καὶ πρώονες ἄκροι

καὶ νάπαι, οὐρανόθεν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπερράγη ἄσπετος αἰθήρ,                                                                                   

ὣς Δαναοὶ νηῶν μὲν ἀπωσάμενοι δήϊον πῦρ

τυτθὸν ἀνέπνευσαν, πολέμου δ᾽ οὐ γίγνετ᾽ ἐρωή·

 

 

Διότι ακόμη ακράτητα μακράν απ’ τα καράβια

απ’ τους ανδρείους Αχαιούς δεν έφευγαν οι Τρώες,

και αν απ’ τες πρύμνες στανικώς αγάλι αναποδίζαν,

όμως ακόμη αντίστεκαν. Και αφού σκορπίσθ’ η μάχη,

μονόμαχα κάθε αρχηγός έναν εφόνευσ’ άνδρα.

Με λόγχην ο ανδράγαθος υιός του Μενοιτίου

τρυπά τον Αρηίλυκον, κει που έμπροσθέν του εστράφη,

εις το μερί, το χάλκινο κοντάρι βγαίνει πέρα,

τυ σπα το κόκαλο και αυτός επίστομα βροντάει.

 

οὐ γάρ πώ τι Τρῶες ἀρηϊφίλων ὑπ᾽ Ἀχαιῶν

προτροπάδην φοβέοντο μελαινάων ἀπὸ νηῶν,

ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ἄρ᾽ ἀνθίσταντο, νεῶν δ᾽ ὑπόεικον ἀνάγκῃ.   

ἔνθα δ᾽ ἀνὴρ ἕλεν ἄνδρα κεδασθείσης ὑσμίνης

ἡγεμόνων. πρῶτος δὲ Μενοιτίου ἄλκιμος υἱὸς

αὐτίκ᾽ ἄρα στρεφθέντος Ἀρηϊλύκου βάλε μηρὸν

ἔγχεϊ ὀξυόεντι, διὰ πρὸ δὲ χαλκὸν ἔλασσε·

ῥῆξεν δ᾽ ὀστέον ἔγχος, ὃ δὲ πρηνὴς ἐπὶ γαίῃ         310

 

 

Τον Θόαντα ο Μενέλαος στο στήθος, που εγυμνώθη

απ’ την ασπίδα, ελόγχισε και του’λυσε τα μέλη.

 

Του Αμφίκλου κόφτει την ορμήν ο Μέγης και με λόγχην

τ’ οπίσω μέρος  κτύπησε του σκέλους που του ανθρώπου

εκεί χοντραίνει ο ποντικός. Όλα τα νεύρα η λόγχη

έσχισε, και τους οφθαλμούς του εσκέπασε μαυρίλα.

 

κάππεσ᾽· ἀτὰρ Μενέλαος ἀρήϊος οὖτα Θόαντα

στέρνον γυμνωθέντα παρ᾽ ἀσπίδα, λῦσε δὲ γυῖα.

Φυλεΐδης δ᾽ Ἄμφικλον ἐφορμηθέντα δοκεύσας

ἔφθη ὀρεξάμενος πρυμνὸν σκέλος, ἔνθα πάχιστος

μυὼν ἀνθρώπου πέλεται· περὶ δ᾽ ἔγχεος αἰχμῇ     315

νεῦρα διεσχίσθη· τὸν δὲ σκότος ὄσσε κάλυψε.

 

 

Και οι Νεστορίδες – πέρασε την λόγχην στου Ατυμνίου

τον λάγγονα ο Αντίλοχος, κι εμπρός εκείνος πέφτει.

 

Τον Μάριν τότ’ εθύμωσεν ο φόνος του αδελφού του,

κι εστήθη εμπρός εις τον νεκρόν ενάντια του Αντιλόχου.

Πριν τον κτυπήσει επρόφθασεν ο ισόθεος Θρασυμήδης

και με την λόγχην εύρηκε τον Μάριν εις τον ώμον,

στην άκρην του βραχίονος, τους ποντικούς του κόφτει

και σπα το κλειδοκόκαλο. Κάτω βροντά και σκότος

εσκέπασε τα μάτια του κι έτσι απ’ αδέλφια δύο

δύο σταθήκαν αδελφοί του ερέβους εις τα βάθη.

Του Σαρπηδόνος σύντροφοι, λαμπροί κονταροφόροι,

του Αμισωδάρου αγόρια, που έθρεψε το τέρας

το λυσσερό, την Χίμαιραν, κακό πολλών ανθρώπων,

 

Νεστορίδαι δ᾽ ὃ μὲν οὔτασ᾽ Ἀτύμνιον ὀξέϊ δουρὶ

Ἀντίλοχος, λαπάρης δὲ διήλασε χάλκεον ἔγχος·

ἤριπε δὲ προπάροιθε. Μάρις δ᾽ αὐτοσχεδὰ δουρὶ

Ἀντιλόχῳ ἐπόρουσε κασιγνήτοιο χολωθεὶς           320

στὰς πρόσθεν νέκυος· τοῦ δ᾽ ἀντίθεος Θρασυμήδης

ἔφθη ὀρεξάμενος πρὶν οὐτάσαι, οὐδ᾽ ἀφάμαρτεν,

ὦμον ἄφαρ· πρυμνὸν δὲ βραχίονα δουρὸς ἀκωκὴ

δρύψ᾽ ἀπὸ μυώνων, ἀπὸ δ᾽ ὀστέον ἄχρις ἄραξε·

δούπησεν δὲ πεσών, κατὰ δὲ σκότος ὄσσε κάλυψεν.   

ὣς τὼ μὲν δοιοῖσι κασιγνήτοισι δαμέντε

βήτην εἰς Ἔρεβος Σαρπηδόνος ἐσθλοὶ ἑταῖροι

υἷες ἀκοντισταὶ Ἀμισωδάρου, ὅς ῥα Χίμαιραν[2]

θρέψεν ἀμαιμακέτην πολέσιν κακὸν ἀνθρώποισιν.

 

 

τον Κλεόβουλον, που σκόνταψε στην ταραχήν της μάχης

έπιασ’ ο Οϊλείδης ζωντανόν, αλλά εκεί στον τόπον

τον πάταξε με μάχαιραν στον σβέρκον, και όλ’ η σπάθη

από το αίμα εζέστανε, και του’κλεισαν τα μάτια

η μοίρα η παντοδύναμη και του θανάτου ο σκότος.

 

Αἴας δὲ Κλεόβουλον Ὀϊλιάδης ἐπορούσας           330

ζωὸν ἕλε βλαφθέντα κατὰ κλόνον· ἀλλά οἱ αὖθι

λῦσε μένος πλήξας ξίφει αὐχένα κωπήεντι.

πᾶν δ᾽ ὑπεθερμάνθη ξίφος αἵματι· τὸν δὲ κατ᾽ ὄσσε

ἔλλαβε πορφύρεος θάνατος καὶ μοῖρα κραταιή.

 

 

 

ß                                                            à

G

 



[1]

Βλ. Στράβων, βιβλίο Ε. Και το Πελασγικόν Άργος, ή Θετταλία λέγεται, το μεταξύ των εκβολών του Πηνειού και των Θερμοπυλών, έως της ορεινής της κατά Πίνδον, δια το επάρξαι των τόπων τούτων τους Πελασγούς. Τον τε Δίαν τον Δωδωναίον αυτός ο Ποιητής ονομάζει Πελασγικόν.

Ζευ, άνα, Δωδωναίε, Πελασγικέ...

 

Σε αυτόν τον Δία, τον Πελασγικό, ως φαίνεται, πήγε η Θέτις, η μητέρα του Αχιλλέα, να παρακαλέσει να τιμήσει τον γιο της και να ταπεινώσει τους Αχαιούς.

 

ΠΕΛΑΣΓΟΙ: αρχαιότατος   λαός που κατοικούσαν  στη Δωδώνη, Θεσσαλία, Αρκαδία και  άλλα μέρη.

 

Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ  στο  βιβλίο  Β,  γράφει για τους θεούς των Πελασγών, που ένας ήταν ο Δίας.

51. ... Οι Πελασγοί κατοικούσαν στην ίδια χώρα με τους Αθηναίους όταν αυτοί ηριθμούντο ήδη μεταξυ των Ελλήνων και τούτου ένεκα άρχισαν και οι Πελασγοί να νομίζονται Ελληνες. Οποιος δε εμυήθη στα μυστήρια των Καβείρων τα οποία τελούν οι Σαμοθράκες παραλαβόντες αυτά από τους  Πελασγούς, εκείνος γνωρίζει τι λέγω. Οι δε Πελασγοί, πριν μεταβούν στην Αττική, κατοικούσαν στην Σαμοθράκη, και από τούτους παρέλαβαν τα μυστήρια οι Σαμοθράκες. Πρώτοι λοιπόν οι Αθηναίοι παραλαβόντες αυτά έκαναν αγάλματα του Ερμού με το αιδοίον ορθόν. Οι Πελασγοι αποδίδουν  σε αυτό αιτία ιερά, την οποία εξηγουν στα μυστήρια της Σαμοθράκης.

52. Πρότερον οι Πελασγοί ευχόμενοι προσέφεραν  στους θεούς παντός είδους προσφορές, ως με εβεβαιωσαν στην Δωδώνη, χωρίς να δίδουν εις αυτούς ούτε όνομα ιδιαίτερον ούτε επώνυμον, διότι δεν είχαν ακούσει ως τότε κάτι τέτοιο. Τους ονόμαζαν θεούς για μόνον τον λόγο ότι τακτοποιήσαντες το σύμπαν το κυβερνούσαν. Έπειτα, μετά από παρέλευση πολλών χρόνων, έμαθαν από την Αίγυπτο τα ονόματα των άλλων θεών. Το δε του Διονύσου έμαθαν πολύ αργότερα. Περί των ονοματων τούτων ερώτησαν το μαντείο της Δωδώνης εκείνο που οι Ελληνες θεωρούν ως αρχαιότατο και το μόνο τότε. Όταν λοιπόν οι Πελασγοί ρώτησαν αν θα έπρεπε να λάβουν ονόματα των βαρβάρων το μαντείο τους είπε «Λάβε». Εκτοτε θυσίαζαν μεταχειριζόμενοι τα ονόματα αυτά των θεών, τα οποία στο τέλος παράλαβαν οι Ελληνες από αυτούς.

 

[2]Ο ΑΜΙΣΩΔΑΡΟΣ, του οποίου οι γιοι ήταν σύντροφοι  του ΣΑΡΠΗΔΟΝΑ, ήταν αυτός που είχε εκθρέψει την ΧΙΜΑΙΡΑ, την οποία σκότωσε ο ΒΕΛΛΕΡΕΦΟΝΤΗΣ.

Οι γιοι του ΑΜΙΣΩΔΑΡΟΥ ήταν ο ΜΑΡΙΣ και ο ΑΤΥΜΝΙΟΣ.

Τους σκότωσαν οι γιοι του ΝΕΣΤΟΡΑ, ο ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ και ο ΘΡΑΣΥΜΗΔΗΣ.

 

Βλ. ΙΛΙΑΔΟΣ ΡΑΨΩΔΙΑ Β΄,  στ. 876-877

Σαρπηδὼν δ᾽ ἦρχεν Λυκίων καὶ Γλαῦκος ἀμύμων

τηλόθεν ἐκ Λυκίης, Ξάνθου ἄπο δινήεντος.

Και τους Λυκίους έφεραν ο Σαρπηδών και ο Γλαύκος

απ’ της Λυκίας τους αγρούς οπού ποτίζει ο Ξάνθος.

 

Βλ. και ΙΛΙΑΔΟΣ  ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ΄, στ. 170 κ.εξ.

Ο ΠΡΩΤΟΣ  ΑΘΛΟΣ ΤΟΥ ΒΕΛΛΕΡΕΦΟΝΤΗ που του ανατέθηκε

από τον βασιλιά της ΛΥΚΙΑΣ, τον πεθερό του ΠΡΟΙΤΟΥ, ήταν

να σκοτώσει την ΧΙΜΑΙΡΑ.

 

 



# Δηλαδη οι Μυρμιδόνες ήταν  50 Χ 50 = 2500 στρατιώτες.  [βλ. και  ΡΑΨΩΔΙΑ  Β, στ. 685].

 

*  Δηλαδή αδελφή του Αχιλλέα.

 

*  Η άλλη κόρη του Φύλαντα, βασιλια της Εφύρας, η Αστυόχεια, είχε γεννήσει από τον Ηρακλή, τον Τληπτόλεμο.

 

**  Ο Εχεκλής ήταν αδελφός του Μενοιτίου, και θείος του Πατρόκλου [βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ  Λ, στ. 785 , όπου ο Ομηρος ονομάζει τον Μενοίτιο ‘Ακτορος υιόν’].

 

 

## ΠΡΩΤΕΣΙΛΑΟΣ. Ο γιος του Ιφικλου και της Αστυόχης, ήρωας του Τρωικού πολέμου, από την Φυλάκη της Θεσσαλίας. Ηταν αρχηγός των Θεσσαλών της Φυλάκης και του Πυράσου, και ο ΠΡΩΤΟΣ  Ελληνας που αποβιβάστηκε στην χώρα της Τροίας και σκοτώθηκε από τους Τρώες. Μετά τον θάνατό του λατρεύτηκε σαν ήρωας στον Ελαιούντα και την Χερσόνησο.  [Βλ. και ΡΑΨΩΔΙΑ Ν, στ. 681, και  Ο, στ. 705].   

 

Όταν σκοτώθηκε ο Πρωτεσίλαος, εγινε αρχηγός των Φθίων ο αδελφός του, Ποδάρκης και μαζί του ο Μέδων, ετεροθαλής αδελφός του Αίαντα και νόθος γιος του Οιλέα, ο οποίος, επειδή σκότωσε τον αδελφό της μητρυάς του [μητέρας του Αίαντα] Εριώπιδος, αυτοεξορίστηκε στην Φυλάκη της Φθιώτιδος. [Βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ Ν, στ. 692 κ.εξ.].