ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Υ΄

(στίχοι  : 300-427)

[Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]

Αλλ’ ας τον σώσωμεν εμείς από την κακήν ώραν,

μήπως ο Ζευς πάρει χολήν, εάν τον θανατώσει

ο Αχιλλεύς. Και να σωθεί διόρισεν η μοίρα.

Όπως μη άσπερμο χαθεί το γένος του Δαρδάνου,

που ο Ζευς υπεραγάπησεν απ’ όλα τα παιδιά του,

όσα του εγεννήθηκαν από θνητές γυναίκες.

Ότ’ ήδη ο Ζευς εμίσησε το γένος του Πριάμου.

ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ ἡμεῖς πέρ μιν ὑπὲκ θανάτου ἀγάγωμεν,  

μή πως καὶ Κρονίδης κεχολώσεται, αἴ κεν Ἀχιλλεὺς

τόνδε κατακτείνῃ· μόριμον δέ οἵ ἐστ᾽ ἀλέασθαι,

ὄφρα μὴ ἄσπερμος γενεὴ καὶ ἄφαντος ὄληται

Δαρδάνου, ὃν Κρονίδης περὶ πάντων φίλατο παίδων

οἳ ἕθεν ἐξεγένοντο γυναικῶν τε θνητάων.          305

ἤδη γὰρ Πριάμου γενεὴν ἔχθηρε Κρονίων·

Και όλων των Τρώων έπειτα θα βασιλεύσ’ η ρώμη

του Αινείου, και των τέκνων του τα τέκνα στον αιώνα.».

νῦν δὲ δὴ Αἰνείαο βίη Τρώεσσιν ἀνάξει

καὶ παίδων παῖδες[1], τοί κεν μετόπισθε γένωνται.

Σ’ αυτόν η μεγαλόφθαλμη απάντησεν η Ήρα:

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα βοῶπις πότνια Ἥρη·

«Ω Ποσειδών, ο ίδιος συ σκέψου αν τον Αινείαν

θα σώσεις απ’ τον θάνατον ή αν θα τον αφήσεις

να σβήσουν την ανδρείαν του τα χέρια του Αχιλλέως.

Διότι η Αθηνά κι εγώ πολλούς ωμόσαμ’ όρκους

πολλές φορές κατέμπροσθεν των αθανάτων όλων,

ποτέ να μη φυλάξωμεν απ’ όλεθρον τους Τρώας

μήδ’ όταν σύρριζα καή και στάκτη γίν’ η Τροία

καμένη από των Αχαιών τ’ ανδρειωμένα χέρια.».

ἐννοσίγαι᾽, αὐτὸς σὺ μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον    310

Αἰνείαν ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι ἦ κεν ἐάσῃς

Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ δαμήμεναι, ἐσθλὸν ἐόντα.

ἤτοι μὲν γὰρ νῶϊ πολέας ὠμόσσαμεν ὅρκους

πᾶσι μετ᾽ ἀθανάτοισιν ἐγὼ καὶ Παλλὰς Ἀθήνη

μή ποτ᾽ ἐπὶ Τρώεσσιν ἀλεξήσειν κακὸν ἦμαρ,     315

μηδ᾽ ὁπότ᾽ ἂν Τροίη μαλερῷ πυρὶ πᾶσα δάηται

καιομένη, καίωσι δ᾽ ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν[2].

Τα λόγια τούτα ως άκουσεν ο μέγας κοσμοσείστης,

αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,

βῆ ῥ᾽ ἴμεν ἄν τε μάχην καὶ ἀνὰ κλόνον ἐγχειάων,

ἷξε δ᾽ ὅθ᾽ Αἰνείας ἠδ᾽ ὃ κλυτὸς ἦεν Ἀχιλλεύς.      320

αὐτίκα τῷ μὲν ἔπειτα κατ᾽ ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλὺν

Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ· ὃ δὲ μελίην εὔχαλκον

ἀσπίδος ἐξέρυσεν μεγαλήτορος Αἰνείαο·

Και αφού το’θεσεν εμπρός στα πόδια του Αχιλλέως,

από την γην ανάερα τινάζει τον Αινείαν.

Και τάξες υπερπήδησε πολλές ανδρών και ίππων

ο Αινείας καθώς όρμησεν απ’ του θεού το χέρι,

ώσπου στην άκρην έφθασε της ταραχώδους μάχης,

που αρματωμέν’ οι Καύκωνες στον πόλεμον κινούσαν.

καὶ τὴν μὲν προπάροιθε ποδῶν Ἀχιλῆος ἔθηκεν,

Αἰνείαν δ᾽ ἔσσευεν ἀπὸ χθονὸς ὑψόσ᾽ ἀείρας.     325

πολλὰς δὲ στίχας ἡρώων, πολλὰς δὲ καὶ ἵππων

Αἰνείας ὑπερᾶλτο θεοῦ ἀπὸ χειρὸς ὀρούσας,

ἷξε δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιὴν πολυάϊκος πολέμοιο,

ἔνθά τε Καύκωνες πόλεμον μέτα θωρήσσοντο.

Σ’ αυτόν τότ’ επλησίασεν ο Ποσειδών και του’πε:

τῷ δὲ μάλ᾽ ἐγγύθεν ἦλθε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,     

«Αινεία, ποιος των θεών τα λογικά σου επήρε,

και σ’ έβαλε ν’ αντιταχθείς του φοβερού Πηλείδου;

Κι είναι από σε καλύτερος εκείνος στην ανδρείαν

και οι θεοί τον αγαπούν, όσο θνητόν κανέναν.

Αλλ’ όπου και αν απαντηθείς μ’ αυτόν οπίσω κάμε

μη κατεβείς και πρόμοιρα στην κατοικιά του Άδου.

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

Αἰνεία, τίς σ᾽ ὧδε θεῶν ἀτέοντα κελεύει

ἀντία Πηλεΐωνος ὑπερθύμοιο μάχεσθαι,

ὃς σεῦ ἅμα κρείσσων καὶ φίλτερος ἀθανάτοισιν;

ἀλλ᾽ ἀναχωρῆσαι ὅτε κεν συμβλήσεαι αὐτῷ,    335

μὴ καὶ ὑπὲρ μοῖραν δόμον Ἄϊδος εἰσαφίκηαι.

Και οπόταν έβρη ο θάνατος και η μοίρα τον Πηλείδην,

τότε πολέμα ξέθαρρα εμπρός εις τους προμάχους,

και άλλος κανείς των Αχαιών εσέ δεν θα φονεύσει.».

αὐτὰρ ἐπεί κ᾽ Ἀχιλεὺς θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ,

θαρσήσας δὴ ἔπειτα μετὰ πρώτοισι μάχεσθαι·

οὐ μὲν γάρ τίς σ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν ἐξεναρίξει.

Είπε και αυτού τον αφησεν, αφού του εξήγησ’ όλα.

Και από τα μάτια σκόρπισεν αμέσως του Αχιλλέως

την καταχνιά, και ως άνοιξε πλατιά τους οφθαλμούς του,

έλεγε με παράπονο στην ανδρικήν ψυχήν του:

ὣς εἰπὼν λίπεν αὐτόθ᾽, ἐπεὶ διεπέφραδε πάντα.

αἶψα δ᾽ ἔπειτ᾽ Ἀχιλῆος ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν σκέδασ᾽ ἀχλὺν

θεσπεσίην· ὃ δ᾽ ἔπειτα μέγ᾽ ἔξιδεν ὀφθαλμοῖσιν,

ὀχθήσας δ᾽ ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·

«Μέγα το θαύμα οπού θωρούν τα μάτια τούτα εμπρός τους.

Την λόγχην βλέπω κατά γης και όχι τον άνδρα πλέον,

που επάνω του την έριξα για να τον θανατώσω.

Ήταν αλήθει’ αγαπητός εις τους θεούς ο Αινείας

κι εστοχαζόμουν ότι αυτός στα ψέματα εκαυχόνταν.

Ας πάει. Και αν απ’ τον θάνατον πρόθυμα τώρα εσώθη,

δεύτερα να δοκιμασθεί μ’ εμέ δεν θα τολμήσει.

Αλλ’ ας κινήσω τον λαόν των Δαναών ανδρείων.

Εις άλλους Τρώας δοκιμή της λόγχης μου να γίνει.».

ὢ πόποι ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι·

ἔγχος μὲν τόδε κεῖται ἐπὶ χθονός, οὐδέ τι φῶτα      

λεύσσω, τῷ ἐφέηκα κατακτάμεναι μενεαίνων^.

ἦ ῥα καὶ Αἰνείας φίλος ἀθανάτοισι θεοῖσιν

ἦεν· ἀτάρ μιν ἔφην μὰψ αὔτως εὐχετάασθαι.

ἐρρέτω· οὔ οἱ θυμὸς ἐμεῦ ἔτι πειρηθῆναι

ἔσσεται, ὃς καὶ νῦν φύγεν ἄσμενος ἐκ θανάτοιο. 350

ἀλλ᾽ ἄγε δὴ Δαναοῖσι φιλοπτολέμοισι κελεύσας

τῶν ἄλλων Τρώων πειρήσομαι ἀντίος ἐλθών.

Είπε, πηδά στα τάγματα και προσταγήν τους δίδει:

«Τους Τρώας πάρτε από σιμά, ω Αχαιοί γενναίοι,

άνδρας, προς άνδρα ορμήσετε, με πόθον του πολέμου.

Κι είναι για με πράγμα βαρύ, όσην κι αν έχω ανδρείαν

με τόσα πλήθη μόνος μου την μάχην να κρατήσω.

Μήτ’ η Αθηνά μήτε ο θεός ο αθάνατος ο Άρης

με τέτοιο στόμα φοβερό πολέμου θα παλαίαν.

Αλλ’ όσον εγώ δύναμαι, με πόδια και με χέρια

και με καρδιά, μηδέ στιγμήν θα οκνήσω στον αγώνα.

Θα διαπερνώ τες φάλαγγες, και όποιος από τους Τρώας,

εμπρός στην λόγχην μου ευρεθεί δεν θα χαρεί πιστεύω.».

ἦ, καὶ ἐπὶ στίχας ἆλτο, κέλευε δὲ φωτὶ ἑκάστῳ·

μηκέτι νῦν Τρώων ἑκὰς ἕστατε δῖοι Ἀχαιοί,

ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἀνὴρ ἄντ᾽ ἀνδρὸς ἴτω, μεμάτω δὲ μάχεσθαι.                                                                          

ἀργαλέον δέ μοί ἐστι καὶ ἰφθίμῳ περ ἐόντι

τοσσούσδ᾽ ἀνθρώπους ἐφέπειν καὶ πᾶσι μάχεσθαι·

οὐδέ κ᾽ Ἄρης, ὅς περ θεὸς ἄμβροτος, οὐδέ κ᾽ Ἀθήνη

τοσσῆσδ᾽ ὑσμίνης ἐφέποι στόμα καὶ πονέοιτο·

ἀλλ᾽ ὅσσον μὲν ἐγὼ δύναμαι χερσίν τε ποσίν τε      

καὶ σθένει, οὔ μ᾽ ἔτι φημὶ μεθησέμεν οὐδ᾽ ἠβαιόν,

ἀλλὰ μάλα στιχὸς εἶμι διαμπερές, οὐδέ τιν᾽ οἴω

Τρώων χαιρήσειν, ὅς τις σχεδὸν ἔγχεος ἔλθῃ.

Και ο Έκτωρ πάλιν με κραυγές επρόσταζε τους Τρώας,

και να σταθούν τους έλεγεν ενάντια του Αχιλλέως:

ὣς φάτ᾽ ἐποτρύνων· Τρώεσσι δὲ φαίδιμος Ἕκτωρ

κέκλεθ᾽ ὁμοκλήσας, φάτο δ᾽ ἴμεναι ἄντ᾽ Ἀχιλῆος·365

«Μη, Τρώες γενναιόψυχοι, φοβείσθε τον Πηλείδην.

Με λόγια και προς τους θεούς εγώ θα πολεμούσα.

Όχι με τ’ άρματα, ότι αυτοί πολύ’ναι ανώτεροί μας.

Ουδ’ ο Αχιλλεύς τα λόγια του θα κατορθώσει όλα

και απ’ ό,τι ελπίζει κολοβό μέρος πολύ θα μείνει.

Κι εγώ θα πέσω επάνω του και αν πύρινα’χει χέρια,

και αν έχει χέρια πύρινα κι έχει βαφήν σιδήρου.».

Τρῶες ὑπέρθυμοι μὴ δείδιτε Πηλεΐωνα.

καί κεν ἐγὼ ἐπέεσσι καὶ ἀθανάτοισι μαχοίμην,

ἔγχεϊ δ᾽ ἀργαλέον, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰσιν.

οὐδ᾽ Ἀχιλεὺς πάντεσσι τέλος μύθοις ἐπιθήσει,

ἀλλὰ τὸ μὲν τελέει, τὸ δὲ καὶ μεσσηγὺ κολούει.  370

τοῦ δ᾽ ἐγὼ ἀντίος εἶμι καὶ εἰ πυρὶ χεῖρας ἔοικεν,

εἰ πυρὶ χεῖρας ἔοικε, μένος δ᾽ αἴθωνι σιδήρῳ.

Και με τες λόγχες σηκωτές προχώρησαν οι Τρώες

ὣς φάτ᾽ ἐποτρύνων, οἳ δ᾽ ἀντίοι ἔγχε᾽ ἄειραν

Τρῶες· τῶν δ᾽ ἄμυδις μίχθη μένος, ὦρτο δ᾽ ἀϋτή.

καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ Ἕκτορα εἶπε παραστὰς Φοῖβος Ἀπόλλων·                                                                         

Ἕκτορ μηκέτι πάμπαν Ἀχιλλῆϊ προμάχιζε,

ἀλλὰ κατὰ πληθύν τε καὶ ἐκ φλοίσβοιο δέδεξο,

μή πώς σ᾽ ἠὲ βάλῃ ἠὲ σχεδὸν ἄορι τύψῃ.

Είπε και ο Έκτωρ έστρεψε στες φάλαγγες οπίσω

ότι, ως ομίλησε ο θεός, του εφόβισε τα στήθη.

ὣς ἔφαθ᾽, Ἕκτωρ δ᾽ αὖτις ἐδύσετο οὐλαμὸν ἀνδρῶν

ταρβήσας, ὅτ᾽ ἄκουσε θεοῦ ὄπα φωνήσαντος.  380

Και με κραυγήν, ατρόμητος στους Τρώας ο Πηλείδης

Νύμφη ναϊάς τον γέννησε του πορθητού πατρός του

ἐν δ᾽ Ἀχιλεὺς Τρώεσσι θόρε φρεσὶν εἱμένος ἀλκὴν

σμερδαλέα ἰάχων, πρῶτον δ᾽ ἕλεν Ἰφιτίωνα

ἐσθλὸν Ὀτρυντεΐδην πολέων ἡγήτορα λαῶν,

ὃν νύμφη τέκε νηῒς Ὀτρυντῆϊ πτολιπόρθῳ

Τμώλῳ ὕπο νιφόεντι Ὕδης ἐν πίονι δήμῳ·        385

τὸν δ᾽ ἰθὺς μεμαῶτα βάλ᾽ ἔγχεϊ δῖος Ἀχιλλεὺς

μέσσην κὰκ κεφαλήν· ἣ δ᾽ ἄνδιχα πᾶσα κεάσθη,

δούπησεν δὲ πεσών, ὃ δ᾽ ἐπεύξατο δῖος Ἀχιλλεύς·

«Κείτεσαι, συ που τρόμαζες τον κόσμον, Οτρυντείδη.

Έχεις εδώ τον θάνατον και στην Γυγαία λίμνη

την γενεάν σου, κι είν’ εκεί το πατρικό σου κτήμα,

που ο βαθύς Έρμος δέχεται τον ιχθυοφόρον Ύλλον.».

κεῖσαι Ὀτρυντεΐδη πάντων ἐκπαγλότατ᾽ ἀνδρῶν·

ἐνθάδε τοι θάνατος, γενεὴ δέ τοί ἐστ᾽ ἐπὶ λίμνῃ  390

Γυγαίῃ, ὅθι τοι τέμενος πατρώϊόν ἐστιν

Ὕλλῳ ἐπ᾽ ἰχθυόεντι καὶ Ἕρμῳ δινήεντι*.

Είπε κι εκείνου εσκέπασε τος οφθαλμούς μαυρίλα

κι οι άμαξες των Αχαιών με τους τροχούς τον κόψαν

στην πρώτην τάξην. Και ο Αχιλλεύς κτυπά τον πολεμάρχον

ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τὸν δὲ σκότος ὄσσε κάλυψε.

τὸν μὲν Ἀχαιῶν ἵπποι ἐπισσώτροις δατέοντο

πρώτῃ ἐν ὑσμίνῃ· ὃ δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ Δημολέοντα    395

ἐσθλὸν ἀλεξητῆρα μάχης Ἀντήνορος υἱὸν

νύξε κατὰ κρόταφον, κυνέης διὰ χαλκοπαρῄου.

Το κράνος δεν εκράτησε το χαλκοφόρο ακόντι,

που εσύντριψε το κόκαλο κι εγέμισ’ όλος αίμα

ο εγκέφαλος. Κι ενέκρωσε μ’ όσην ορμήν και αν είχε.

Πάλιν τον Ιπποδάμαντα που επήδησε απ’ τ’ αμάξι

οὐδ᾽ ἄρα χαλκείη κόρυς ἔσχεθεν, ἀλλὰ δι᾽ αὐτῆς

αἰχμὴ ἱεμένη ῥῆξ᾽ ὀστέον, ἐγκέφαλος δὲ

ἔνδον ἅπας πεπάλακτο· δάμασσε δέ μιν μεμαῶτα. 

Ἱπποδάμαντα δ᾽ ἔπειτα καθ᾽ ἵππων ἀΐξαντα

πρόσθεν ἕθεν φεύγοντα μετάφρενον οὔτασε δουρί.

αὐτὰρ ὃ θυμὸν ἄϊσθε καὶ ἤρυγεν, ὡς ὅτε ταῦρος

ἤρυγεν ἑλκόμενοςἙλικώνιον[3] ἀμφὶ ἄνακτα

κούρων ἑλκόντων· γάνυται δέ τε τοῖς ἐνοσίχθων·   

Τόσο εβογγούσε ως έβγαινε η αδάμαστη ψυχή του.

Στον Πριαμίδην έπειτα Πολύδωρον εχύθη.

ὣς ἄρα τόν γ᾽ ἐρυγόντα λίπ᾽ ὀστέα θυμὸς ἀγήνωρ·

αὐτὰρ ὃ βῆ σὺν δουρὶ μετ᾽ ἀντίθεον Πολύδωρον

Πριαμίδην. τὸν δ᾽ οὔ τι πατὴρ εἴασκε μάχεσθαι,

οὕνεκά οἱ μετὰ παισὶ νεώτατος ἔσκε γόνοιο,

καί οἱ φίλτατος ἔσκε, πόδεσσι δὲ πάντας ἐνίκα  410

δὴ τότε νηπιέῃσι ποδῶν ἀρετὴν ἀναφαίνων

θῦνε διὰ προμάχων, εἷος φίλον ὤλεσε θυμόν.

Εκείνον ο πτερόποδος ακόντισε Πηλείδης

στα νώτα εμπρός του ως έφευγε, της ζώνης όπου οι κόμποι

χρυσοί τον διπλόν θώρακα κλεισμένον εκρατούσαν.

Και η λόγχη αντίκρυ σχίζοντας τον ομφαλόν του εβρήκε.

Σκούζοντας εγονάτισε, το φως δεν είδε πλέον

και με τα χέρια τ’ άντερα σκυμμένος εβαστούσε.

τὸν βάλε μέσσον ἄκοντι ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεὺς

νῶτα παραΐσσοντος, ὅθι ζωστῆρος ὀχῆες

χρύσειοι σύνεχον καὶ διπλόος ἤντετο θώρηξ·    415

ἀντικρὺ δὲ διέσχε παρ᾽ ὀμφαλὸν ἔγχεος αἰχμή,

γνὺξ δ᾽ ἔριπ᾽ οἰμώξας, νεφέλη δέ μιν ἀμφεκάλυψε

κυανέη, προτὶ οἷ δ᾽ ἔλαβ᾽ ἔντερα χερσὶ λιασθείς.

Άμ’ είδε τον αυτάδελφον Πολύδωραν ο Έκτωρ

χάμω στην γην να στρέφεται με τ’ άντερα στα χέρια,

θάμπωμα του’λθε και μακράν ακόμη να γυρίζει

δεν έστερξε, αλλ’ εχύθηκεν επάνω στον Πηλείδην

ωσάν φωτιά, τινάζοντας την λόγχην. Και ως τον είδε

ο Αχιλλέας εσκίρτησε και υπερηφάνως είπε:

Ἕκτωρ δ᾽ ὡς ἐνόησε κασίγνητον Πολύδωρον

ἔντερα χερσὶν ἔχοντα λιαζόμενον ποτὶ γαίη     420

κάρ ῥά οἱ ὀφθαλμῶν κέχυτ᾽ ἀχλύς· οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτ᾽ ἔτλη

δηρὸν ἑκὰς στρωφᾶσθ᾽, ἀλλ᾽ ἀντίος ἦλθ᾽ Ἀχιλῆϊ

ὀξὺ δόρυ κραδάων φλογὶ εἴκελος· αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς

ὡς εἶδ᾽, ὣς ἀνεπᾶλτο, καὶ εὐχόμενος ἔπος ηὔδα·

«Κοντά’ναι αυτός που μ’ έκαψε στα σπλάχνα, οπού τον φίλον

τον ποθητόν μου εφόνευσε. Και ο ένας απ’ τον άλλον

πλέον δεν θα κρυβόμασθε στες δίπλες του πολέμου.».

ἐγγὺς ἀνὴρ ὃς ἐμόν γε μάλιστ᾽ ἐσεμάσσατο θυμόν,  

ὅς μοι ἑταῖρον ἔπεφνε τετιμένον· οὐδ᾽ ἂν ἔτι δὴν

ἀλλήλους πτώσσοιμεν ἀνὰ πτολέμοιο γεφύρας.