ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Β΄ (στίχοι  : 56-154) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]
«Ακούστε με, αγαπητοί. Μες στην αγίαν νύκτα ο θείος μ’ ήβρεν Όνειρος και είχε του γενναίου Νέστορος το ανάστημα, την πλάση και την όψη. Στην κεφαλήν μου εστάθηκεν επάνω και μου είπε:	κλῦτε φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν ὄνειρος ἀμβροσίην διὰ νύκτα· μάλιστα δὲ Νέστορι δίῳ εἶδός τε μέγεθός τε φυήν τ᾽ ἄγχιστα ἐῴκει· στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί με πρὸς μῦθον ἔειπεν·
«Κοιμάσ’, υιέ του ανδράγαθου, του πολεμάρχου Ατρέως; Και να κοιμάται ολονυκτίς δεν πρέπει ο βουληφόρος που σ’ αυτόν κρέμονται οι λαοί κι έχει φροντίδες τόσες. Τώρ’ άκουσέ με. Μηνυτήν σ’ εσέ με στέλνει ο Δίας που και μακράν σε συμπονεί πολύ και σ’ ελεείται. Τους ανδρειωμένους Αχαιούς σου λέγει ν’ αρματώσης όλους και τώρα θα’παιρνες την πόλιν του Πριάμου που πλέον δεν διχογνωμούν οι κάτοικοι του Ολύμπου, αφού τους παρακάλεσεν η Ήρα κι εσυγκλίναν και ο Δίας όλεθρον κρεμά στην κεφαλήν των Τρώων. Τούτα στον νουν σου φύλαξε». Είπεν αυτά κι εχάθη, κι έμέν’ ο ύπνος άφησε. Τώρ’ ας εβρούμε τρόπον πώς να πεισθούν ν’ αρματωθούν και πρώτα, ως θέλ’ η ανάγκη, για να τους δοκιμάσω εγώ θα τους ειπώ να φύγουν με τα γοργά καράβια τους και σεις απ’ άλλο μέρος με νουθεσίες όλοι σας θα τους κρατήτε οπίσω».	εὕδεις Ἀτρέος υἱὲ δαΐφρονος ἱπποδάμοιο·            60 οὐ χρὴ παννύχιον εὕδειν βουληφόρον ἄνδρα, ᾧ λαοί τ᾽ ἐπιτετράφαται καὶ τόσσα μέμηλε· νῦν δ᾽ ἐμέθεν ξύνες ὦκα· Διὸς δέ τοι ἄγγελός εἰμι, ὃς σεῦ ἄνευθεν ἐὼν μέγα κήδεται ἠδ᾽ ἐλεαίρει· θωρῆξαί σε κέλευσε κάρη κομόωντας Ἀχαιοὺς     65 πανσυδίῃ· νῦν γάρ κεν ἕλοις πόλιν εὐρυάγυιαν Τρώων· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἀμφὶς Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες ἀθάνατοι φράζονται· ἐπέγναμψεν γὰρ ἅπαντας Ἥρη λισσομένη, Τρώεσσι δὲ κήδε᾽ ἐφῆπται ἐκ Διός· ἀλλὰ σὺ σῇσιν ἔχε φρεσίν· ὣς ὃ μὲν εἰπὼν  70 ᾤχετ᾽ ἀποπτάμενος, ἐμὲ δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκεν. Ἀλλ᾽ ἄγετ᾽ αἴ κέν πως θωρήξομεν υἷας Ἀχαιῶν· πρῶτα δ᾽ ἐγὼν ἔπεσιν πειρήσομαι, ἣ θέμις ἐστί, καὶ φεύγειν σὺν νηυσὶ πολυκλήϊσι κελεύσω· ὑμεῖς δ᾽ ἄλλοθεν ἄλλος ἐρητύειν ἐπέεσσιν.                75
Αυτά είπε κι εκάθισε και ο Νέστωρ εσηκώθη ο γέρος που εβασίλευεν εις την αμμώδη Πύλον. Κι είπε καλοπροαίρετα: «Ω φίλοι πολεμάρχοι, ώ των Αργείων αρχηγοί, αν τ’ όνειρον απ’ άλλον των Αχαιών ακούαμεν, θα λέγαμε πως είναι μύθος να τ’ αψηφήσωμεν. Αλλά το είπε ο πρώτος, ο υπέρτατος των Αχαιών, κι ελάτε ας κινηθούμε, αν γίνεται, να οπλίσωμεν των Αχαιών τα πλήθη».	Ἤτοι ὅ γ᾽ ὣς εἰπὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, τοῖσι δ᾽ ἀνέστη Νέστωρ, ὅς ῥα Πύλοιο ἄναξ ἦν ἠμαθόεντος, ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν· ὦ φίλοι Ἀργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες εἰ μέν τις τὸν ὄνειρον Ἀχαιῶν ἄλλος ἔνισπε           80 ψεῦδός κεν φαῖμεν καὶ νοσφιζοίμεθα μᾶλλον· νῦν δ᾽ ἴδεν ὃς μέγ᾽ ἄριστος Ἀχαιῶν εὔχεται εἶναι· ἀλλ᾽ ἄγετ᾽ αἴ κέν πως θωρήξομεν υἷας Ἀχαιῶν[1].
Είπε κι εβγήκε απ’ την βουλήν πρώτος αυτός κι οι άλλοι εις του ποιμένος των λαών τον λόγον υπακούσαν οι σκηπτροφόροι βασιλείς κι ετάραξαν τα πλήθη και ωσάν μελίσσια στριμωκτά μέσ’ από κούφιον βράχον βλέπεις να βγαίνουν άπειρα και πάντοτε αναβρίζουν κι εδώ πολλά κι εκεί πολλά, πετώντας τριγυρίζουν, και στ’ άνθη τ’ ανοιξιάτικα σταφυλωτά κρεμώνται, ομοίως από τες σκηνές τα πλήθη κι απ’ τα πλοία, να μυρμηγκιάζουν έβλεπες στ’ απέραντι ακρογιάλι και αφού μηνύτρα του Διός τους άναβεν η φήμη, όσον οπού στην σύνοδον συναθροισθήκαν όλοι.	Ὣς ἄρα φωνήσας βουλῆς ἐξῆρχε νέεσθαι, οἳ δ᾽ ἐπανέστησαν πείθοντό τε ποιμένι λαῶν        85 σκηπτοῦχοι βασιλῆες· ἐπεσσεύοντο δὲ λαοί. Ἠΰτε ἔθνεα εἶσι μελισσάων ἁδινάων πέτρης ἐκ γλαφυρῆς αἰεὶ νέον ἐρχομενάων, βοτρυδὸν δὲ πέτονται ἐπ᾽ ἄνθεσιν εἰαρινοῖσιν· αἳ μέν τ᾽ ἔνθα ἅλις πεποτήαται, αἳ δέ τε ἔνθα·      90 ὣς τῶν ἔθνεα πολλὰ νεῶν ἄπο καὶ κλισιάων ἠϊόνος προπάροιθε βαθείης ἐστιχόωντο ἰλαδὸν εἰς ἀγορήν· μετὰ δέ σφισιν ὄσσα δεδήει ὀτρύνουσ᾽ ἰέναι Διὸς ἄγγελος· οἳ δ᾽ ἀγέροντο.
Τάραχον είχε η σύνοδος κι εβόγγα  η γη στον κρότον καθώς τα πλήθη εκάθιζαν και κήρυκες εννέα βροντόφωνοι δεν πρόφθαναν να τους ειπούν να παύσουν την χλαλοή για ν’ακουσθούν οι βασιλείς οι θείοι.	Τετρήχει δ᾽ ἀγορή, ὑπὸ δὲ στεναχίζετο γαῖα        95 λαῶν ἱζόντων, ὅμαδος δ᾽ ἦν· ἐννέα δέ σφεας κήρυκες βοόωντες ἐρήτυον, εἴ ποτ᾽ ἀϋτῆς σχοίατ᾽, ἀκούσειαν δὲ διοτρεφέων βασιλήων.
Τέλος τα πλήθ’ ησύχασαν κι εκάθισαν τριγύρω και ο κραταιός σηκώθηκεν Ατρείδης κι εφορούσε το σκήπτρον, έργο θαυμαστό του φιλοτέχνου Ηφαίστου. Πρώτα το εδώρησε ο θεός στον ύψιστον Κρονίδην, ο Δίας το’δωσε του Ερμή και ο μέγας Αργοφόνος του ιπποδάμου Πέλοπος, και ο Πέλοψ του Ατρέα, καλόν ποιμένα των λαών, και τούτος, πριν πεθάνη, το’δωσε στον πολύαρνον Θυέστην, και ο Θυέστης τ’ αφήκε του Αγαμέμνονος να το κρατή στο χέρι, να βασιλεύη στα πολλά νησιά και στ’ Άργος όλο. Σ’ αυτό επάνω στέκονταν ο Ατρείδης και τους είπε:	Σπουδῇ δ᾽ ἕζετο λαός, ἐρήτυθεν δὲ καθ᾽ ἕδρας παυσάμενοι κλαγγῆς· ἀνὰ δὲ κρείων Ἀγαμέμνων ἔστη σκῆπτρον ἔχων τὸ μὲν Ἥφαιστος κάμε τεύχων. Ἥφαιστος# μὲν δῶκε Διὶ Κρονίωνι ἄνακτι, αὐτὰρ ἄρα Ζεὺς δῶκε διακτόρῳ ἀργεϊφόντῃ· Ἑρμείας δὲ ἄναξ δῶκεν Πέλοπι πληξίππῳ, αὐτὰρ ὃ αὖτε Πέλοψ δῶκ᾽ Ἀτρέϊ ποιμένι λαῶν,  105 Ἀτρεὺς δὲ θνῄσκων ἔλιπεν πολύαρνι Θυέστῃ, αὐτὰρ ὃ αὖτε Θυέστ᾽ Ἀγαμέμνονι λεῖπε φορῆναι, πολλῇσιν νήσοισι καὶ Ἄργεϊ* παντὶ ἀνάσσειν. Τῷ ὅ γ᾽ ἐρεισάμενος ἔπε᾽ Ἀργείοισι μετηύδα·
«Ήρωες φίλοι Δαναοί, θεράποντες του Άρη, βαριά πολύ μ’ ετύφλωσε και μ’ έμπλεξε ο Κρονίδης. Μου υποσχέθηκε ο σκληρός την πυργωμένη Τροίαν πως θα πορθήσω κι ένδοξος θα γύρω στην πατρίδα και δόλον τώρα εσκέφθηκε και αδόξως εις το Άργος θέλει να γύρω, αφού πολύς λαός εδώ μου εχάθη.	ὦ φίλοι ἥρωες Δαναοὶ θεράποντες Ἄρηος          110 Ζεύς με μέγα Κρονίδης ἄτῃ ἐνέδησε βαρείῃ, σχέτλιος, ὃς πρὶν μέν μοι ὑπέσχετο καὶ κατένευσεν Ἴλιον ἐκπέρσαντ᾽ εὐτείχεον ἀπονέεσθαι, νῦν δὲ κακὴν ἀπάτην βουλεύσατο, καί με κελεύει δυσκλέα Ἄργος ἱκέσθαι, ἐπεὶ πολὺν ὤλεσα λαόν. 115
Ναι, τούτο αρέσει, ως φαίνεται, του υπερηφάνου Δία, οπού πολλών πολιτειών η άκρα δύναμίς του τες κορυφές εξέκαμε και θα ξεκάμη ακόμα. Είν’ εντροπή μας κι άκουσμα κακό στους απογόνους, τόσος λαός των Αχαιών και τόσο ανδρειωμένος πόλεμον ανωφέλευτον μ’ εχθρούς ολιγοτέρους τόσους καιρούς να πολεμά και να μη φαίνετ’ άκρη.	Οὕτω που Διὶ μέλλει ὑπερμενέϊ φίλον εἶναι, ὃς δὴ πολλάων πολίων κατέλυσε κάρηνα ἠδ᾽ ἔτι καὶ λύσει· τοῦ γὰρ κράτος ἐστὶ μέγιστον. Αἰσχρὸν γὰρ τόδε γ᾽ ἐστὶ καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι μὰψ οὕτω τοιόνδε τοσόνδε τε λαὸν Ἀχαιῶν      120 ἄπρηκτον πόλεμον πολεμίζειν ἠδὲ μάχεσθαι ἀνδράσι παυροτέροισι, τέλος δ᾽ οὔ πώ τι πέφανται·
Ότι τωόντι αν θέλαμεν, οι Αχαιοί και οι Τρώες, δεμένοι μ’ όρκους ιερούς εδώ να μετρηθούμε, εκείνοι να ξεδιαλεχθούν οι κάτοικοι της Τροίας, και εις δεκάδες οι Αχαιοί να διαιρεθούμεν όλοι και από τους Τρώας κεραστή να πάρ’ η καθεμία, θα έλειπεν ο κεραστής από πολλές δεκάδες. Τόσα ’ναι τ΄Αχαιόπαιδα πλειότερα των Τρώων, όσοι στην πόλιν κατοικούν. Αλλ’ από χώρες άλλες πολλές τους ήλθαν σύμμαχοι κονταροσείστες άνδρες, εκείνοι με οπισθοδρομούν πολύ και δεν μ’ αφήνουν την πόλιν την περίφανην των Τρώων να πατήσω.	εἴ περ γάρ κ᾽ ἐθέλοιμεν Ἀχαιοί τε Τρῶές τε ὅρκια πιστὰ ταμόντες ἀριθμηθήμεναι ἄμφω, Τρῶας μὲν λέξασθαι ἐφέστιοι ὅσσοι ἔασιν,          125 ἡμεῖς δ᾽ ἐς δεκάδας διακοσμηθεῖμεν Ἀχαιοί, Τρώων δ᾽ ἄνδρα ἕκαστοι ἑλοίμεθα οἰνοχοεύειν, πολλαί κεν δεκάδες δευοίατο οἰνοχόοιο**. Τόσσον ἐγώ φημι πλέας ἔμμεναι υἷας Ἀχαιῶν Τρώων, οἳ ναίουσι κατὰ πτόλιν· ἀλλ᾽ ἐπίκουροι  130 πολλέων ἐκ πολίων ἐγχέσπαλοι ἄνδρες ἔασιν, οἵ με μέγα πλάζουσι καὶ οὐκ εἰῶσ᾽ ἐθέλοντα Ἰλίου ἐκπέρσαι εὖ ναιόμενον πτολίεθρον.
Κι εννέα τώρα διάβηκαν χρόνια του υψίστου Δία και τα καράβια σάπησαν, τα ξάρτια τους ελιώσαν και κάθονται οι γυναίκες μας με τα μικρά παιδιά μας στα σπίτια μας και καρτερούν και αυτό που εμείς με πόθον ήλθαμ’ εδώ να κάμωμεν ποσώς δεν κατωρθώθη.	Ἐννέα δὴ βεβάασι Διὸς μεγάλου ἐνιαυτοί, καὶ δὴ δοῦρα σέσηπε νεῶν καὶ σπάρτα λέλυνται· αἳ δέ που ἡμέτεραί τ᾽ ἄλοχοι καὶ νήπια τέκνα εἵατ᾽ ἐνὶ μεγάροις ποτιδέγμεναι· ἄμμι δὲ ἔργον αὔτως ἀκράαντον οὗ εἵνεκα δεῦρ᾽ ἱκόμεσθα.
Αλλά δεχθήτε ό,τι θα ειπώ. Να φύγωμεν σας λέγω όλοι με τα καράβια μας για την γλυκιά πατρίδα, ότι δεν γίνεται ποτέ να πάρωμεν την Τροίαν.»	Ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ ὡς ἂν ἐγὼ εἴπω πειθώμεθα πάντες· φεύγωμεν σὺν νηυσὶ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·     140 οὐ γὰρ ἔτι Τροίην αἱρήσομεν εὐρυάγυιαν***.
Οι λόγοι αυτοί κατάκαρδα ετάραξαν τα πλήθη που δεν γνωρίζουν στην βουλήν ποια σκέψις είχε γίνει κι όλ εκινήθ’ η σύνοδος σαν του Ικαρίου πόντου τ’ αγριωμένα κύματα που ο Νότος με τον Εύρον από τα νέφη του Διός ορμώντας τα σηκώνουν.	Ὣς φάτο, τοῖσι δὲ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινε πᾶσι μετὰ πληθὺν ὅσοι οὐ βουλῆς ἐπάκουσαν· κινήθη δ᾽ ἀγορὴ φὴ κύματα μακρὰ θαλάσσης πόντου Ἰκαρίοιο, τὰ μέν τ᾽ Εὖρός τε Νότος τε     145 ὤρορ᾽ ἐπαΐξας πατρὸς Διὸς ἐκ νεφελάων.
Ή όπως το βαθύ σπαρτό μ’ όλα τα στάχυα κλίνει, αν έλθη ξάφνου Ζέφυρος σφοδρός να το κινήση, όμοια κινήθ’ η σύνοδος και με βοήν στα πλοία χύνονταν και απ’ τα πόδια των εφούντωνεν η σκόνη ανάερα κι εσπρώχνονταν να σύρουν τα καράβια, εις την αγίαν θάλασσαν, κι εκάθαιρναν τους λάκκους. Κι ολοένα τα σκαριά σηκώναν κι η βοή τους στον ουρανόν ανέβαινε για την γλυκιάν πατρίδα.	Ὡς δ᾽ ὅτε κινήσῃ Ζέφυρος βαθὺ λήϊον ἐλθὼν λάβρος ἐπαιγίζων, ἐπί τ᾽ ἠμύει ἀσταχύεσσιν, ὣς τῶν πᾶσ᾽ ἀγορὴ κινήθη· τοὶ δ᾽ ἀλαλητῷ νῆας ἔπ᾽ ἐσσεύοντο, ποδῶν δ᾽ ὑπένερθε κονίη      150 ἵστατ᾽ ἀειρομένη· τοὶ δ᾽ ἀλλήλοισι κέλευον ἅπτεσθαι νηῶν ἠδ᾽ ἑλκέμεν εἰς ἅλα δῖαν, οὐρούς τ᾽ ἐξεκάθαιρον· ἀϋτὴ δ᾽ οὐρανὸν ἷκεν οἴκαδε ἱεμένων· ὑπὸ δ᾽ ᾕρεον ἕρματα νηῶν.

ß à

G

---

[1] Βλέπουμε να παρασύρεται και ο Νέστωρ και να υπερασπίζεται το μήνυμα του ψεύτικου ονείρου.

---

# ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, Περιήγησις 9, 41, 1.

Από τα έργα τέχνης που οι ποιητές έχουν αποδώσει στον Ηφαιστο, κι ακολουθώντας τους ποιητές στον Ηφαιστο τα αποδίδει και η φήμη των ανθρώπων, μόνο για το σκήπτρο του Αγαμέμνονα αξίζει να πιστέψει κανείς πως είναι πραγματικά έργο του Ηφαίστου.

......

Εργα του Ηφαίστου

- Εργα κοσμηματοποιϊας στη σπηλιά του Ωκεανού [Σ 400]

- Οι κατοικίες των Ολυμπίων θεών [Α 605]

- Το παλάτι της Ηρας [Ξ 166]

- Οι σκαλιστές αίθουσες στο παλάτι του Δία [Υ 10]

- Ο θρόνος του Υπνου [Ξ 236]

- Το παλάτι του Ηφαίστου [Σ 369]

- Το βασιλικό σκήπτρο του Δία που φθάνει στον Αγαμέμνονα [Β 100]

- Η πολεμική αιγίδα του Δία [Ο 307]

- Ο θώρακας του Διομήδη [Θ 191]

- Τα όπλα του Αχιλλέα [Σ 142, 478, 609]

- Οι αυτόματοι τρίποδες [Σ 372]

- Τα αυτορυθμιζόμενα φυσερά [Σ 468]

- Οι χρυσές θεραπαινίδες [Σ 410]

- Η ασπίδα του Αχιλλέα [Σ 478-608]

- Τα δεσμά του Αρη και της Αφροδίτης [Οδυσσεια, θ 272, 295, 326]

- Τα δεσμά της Ηρας [Παυσανίας, Περιήγ. 1, 20, 3]

- Τα δεσμά του Προμηθέα [Ησιόδ. Θεογονία 521, Αισχ. Προμ. Δεσμωτης 6]

- Η Πανδώρα [Ησιοδ. Εργα και Ημέρες 60, Θεογονία 571]

- Το στεφάνι της Πανδώρας [Ησιοδ. Θεογονία 578]

- Η ασπίδα του Ηρακλή

- Το παλάτι της Κύπριδας [Απολλ. Ροδ., Αργον. 3, 36]

- Το πλεούμενο εργαστήρι [Απολλ. Ροδ., Αργον. 3, 41]

- Οι βρύσες στο παλάτι του Αιήτη [Απολλ. Ροδ., Αργον. 3, 215]

- Οι ταύροι του Αιήτη [Απολλ. Ροδ., Αργον. 3, 230, Απολλόδωρου Βιβλιοθ., 4, 9, 23]

- Το ατσάλινο άροτρο του Ηλιου [Απολλ. Ροδ., Αργον. 4, 1638, Απολλόδωρου Βιβλιοθ. 1, 9, 26, Σοφοκλής Δαίδαλος, απόσπ. 160-161]

- Τα γαμήλια δώρα της Ευρώπης [Ερατοσθ. Καταστερ., απόσπ. 33]

- Το περιδέραιο της Αρμονίας [Απολλόδωρου Βιβλιοθ., 3, 4, 2]

- Το στεφάνι της Αριάδνης [Ερατοσθ. Καταστερ., απόσπ. 5]

- Του Ηρακλή τα κρόταλα [Απολλόδωρου Βιβλιοθ., 2, 5, 6]

- Το σπίτι του Οινοπίωνα [Απολλόδωρου Βιβλιοθ., 1, 4, 4]

- Το λικνο του Ηλιου [Μίμνερμος, απόσπ. 10]

---

* Tα ‘πολλά νησιά’ πρέπει να είναι οι Κυκλάδες. Γι’ αυτό και δεν υπαρχει ξεχωριστός στρατός από αυτά τα νησιά στον Κατάλογο των Πλοίων, αφού κυβερνιώνται από τον Αγαμέμνονα και το Αργος.

** Για τον αριθμό των Αχαιών και των Τρώων βλ. εδώ.

*** Βλέπουμε τον Αγαμέμνονα, παρά το όνειρο που του έλεγε να επιτεθεί στην Τροία, να εισηγείται επιστροφή των Αχαιών, γιατί... τον εξαπάτησε ο Δίας. Θάλεγε κανείς πως είχε καταλάβει πως ο θεός ήθελε να του παίξει κάποιο άσχημο παιχνίδι.