ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Θ΄

(στίχοι  : 1-111)

[Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]

 

 

Η Έως άπλωνε η χρυσή σ’ όλην την γην το φως της,

κι εσυγκαλούσε τους θεούς ο υπέρτατος Κρονίδης

στην ακροτάτην κορυφήν του πολυλόφου Ολύμπου.

Έλεγε αυτός και όλ’ οι θεοί προσέχαν εις τον λόγον.

 

 

 

«Αθάνατοι, και αθάνατες θεές, ακούσετ’ όλοι

ό,τι στα στήθη μου η ψυχή να ειπώ παρακινεί με.

Μήτε θεός μήτε θεά τολμήση ν’ αντικόψη

τούτον που λέγω τον σκοπόν και στέρξετ’ όλοι αντάμα

ώστε στα έργα τούτα εγώ γοργό να δώσω τέλος.

Και όποιον θεόν αλλόγνωμα νοήσω να βοηθήση

τους Τρώας ή τους Δαναούς, άσχημα κτυπημένος

στον Όλυμπον θα στρέψη αυτός ή θα τον ρίξω κάτω

με τούτα εγώ τα χέρια μου στα σκότη του Ταρτάρου,

πολύ μακράν στα τρίσβαθα του κόσμου καταχθόνια,

που πύλες έχει σιδηρές και χάλκινο κατώφλι,

κάτω απ’ τον Άδη όσο της γης ο ουρανός απέχει.

Τότε θα μάθη αν τους θεούς νικών στην ρώμη όλους.

 

 

 

 

 

Και δοκιμάσετε, ω θεοί, να το γνωρίσετ’ όλοι.

Χρυσή κρεμάσετ’ άλυσον απ’ τ’ ουρανού την άκρην,

και αθάνατοι και αθάνατες, όλοι απ’ αυτήν πιαστήτε,

Αλλά δεν θα’σθε δυνατοί μ’ όσον κι αν βάλτε κόπον

να σύρετ’ απ’ τον ουρανόν τον πάνσοφον Κρονίδην.

Αλλ’ αν εγώ το ήθελα θα εδύνομουν και μόνος

μ’ όλην την γην και θάλασσαν επάνω να σας σύρω.

Και θα’δενα την άλυσον στην κορυφήν του Ολύμπου

ώστε τα πάντα ανάερα να μείνουν εις τον κόσμον.

Τόσο ανώτερος εγώ θεών και ανθρώπων είμαι.».

 

 

Ἠὼς μὲν κροκόπεπλος ἐκίδνατο πᾶσαν ἐπ᾽ αἶαν,

Ζεὺς δὲ θεῶν ἀγορὴν ποιήσατο τερπικέραυνος

ἀκροτάτῃ κορυφῇ πολυδειράδος Οὐλύμποιο·

αὐτὸς δέ σφ᾽ ἀγόρευε, θεοὶ δ᾽ ὑπὸ πάντες ἄκουον·

 

κέκλυτέ μευ πάντές τε θεοὶ πᾶσαί τε θέαιναι,         5

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.

μήτέ τις οὖν θήλεια θεὸς τό γε μήτέ τις ἄρσην

πειράτω διακέρσαι ἐμὸν ἔπος, ἀλλ᾽ ἅμα πάντες

αἰνεῖτ᾽, ὄφρα τάχιστα τελευτήσω τάδε ἔργα.

ὃν δ᾽ ἂν ἐγὼν ἀπάνευθε θεῶν ἐθέλοντα νοήσω    10

ἐλθόντ᾽ ἢ Τρώεσσιν ἀρηγέμεν ἢ Δαναοῖσι

πληγεὶς οὐ κατὰ κόσμον ἐλεύσεται Οὔλυμπον δέ·

ἤ μιν ἑλὼν ῥίψω ἐς Τάρταρον ἠερόεντα[1]

τῆλε μάλ᾽, ἧχι βάθιστον ὑπὸ χθονός ἐστι βέρεθρον,

ἔνθα σιδήρειαί τε πύλαι καὶ χάλκεος οὐδός,          15

τόσσον ἔνερθ᾽ Ἀΐδεω ὅσον οὐρανός ἐστ᾽ ἀπὸ γαίης·

γνώσετ᾽ ἔπειθ᾽ ὅσον εἰμὶ θεῶν κάρτιστος ἁπάντων.

 

εἰ δ᾽ ἄγε πειρήσασθε θεοὶ ἵνα εἴδετε πάντες·

σειρὴν χρυσείην ἐξ οὐρανόθεν κρεμάσαντες

πάντές τ᾽ ἐξάπτεσθε θεοὶ πᾶσαί τε θέαιναι·           20

ἀλλ᾽ οὐκ ἂν ἐρύσαιτ᾽ ἐξ οὐρανόθεν πεδίον δὲ

Ζῆν᾽ ὕπατον μήστωρ᾽, οὐδ᾽ εἰ μάλα πολλὰ κάμοιτε.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ ἐγὼ πρόφρων ἐθέλοιμι ἐρύσσαι,

αὐτῇ κεν γαίῃ ἐρύσαιμ᾽ αὐτῇ τε θαλάσσῃ·

σειρὴν μέν κεν ἔπειτα περὶ ῥίον Οὐλύμποιο        25

δησαίμην, τὰ δέ κ᾽ αὖτε μετήορα πάντα γένοιτο.

τόσσον ἐγὼ περί τ᾽ εἰμὶ θεῶν περί τ᾽ εἴμ᾽ ἀνθρώπων.

 

Είπεν αυτά κι εσίγησεν, άφωνοι εμείναν όλοι.

Ότι με φόβον άκουσα τον αυστηρόν του λόγον.

Και τέλος η γλαυκόματη θεά σ’ εκείνον είπε:

 

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ

μῦθον ἀγασσάμενοι· μάλα γὰρ κρατερῶς ἀγόρευσεν.

ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·             30

 

«Κρονίδη, ω πατέρα μας, των βασιλέων πρώτε,

το ηξεύρομ’ ότι αντίσταση δεν έχ’ η δύναμίς σου.

Αλλ’ όμως δια τους Δαναούς πονούμε τους ανδρείους,

οπού θα πάθουν κι άσφαλτα θ’ αδικοθανατήσουν.

Αλλ’ όμως θέλει απέχωμεν, ως θέλει, απ’ την μάχην.

Πλην συμβουλήν θα δώσωμεν καλήν εις τους Αργείους,

να μη χαθούν όλοι δια μιας απ’ το βαρύ σου μίσος.».

 

 

 

Της είπε με χαμόγελον ο νεφελοσυνάκτης:

«Παρηγορήσου, τέκνον μου. Με την ψυχήν δεν είπα

τον λόγον οπού επρόφερα. Και μαλακόν θα μ’ έβρης.».

 

 

ὦ πάτερ ἡμέτερε Κρονίδη ὕπατε κρειόντων

εὖ νυ καὶ ἡμεῖς ἴδμεν ὅ τοι σθένος οὐκ ἐπιεικτόν·

ἀλλ᾽ ἔμπης Δαναῶν ὀλοφυρόμεθ᾽ αἰχμητάων,

οἵ κεν δὴ κακὸν οἶτον ἀναπλήσαντες ὄλωνται.

ἀλλ᾽ ἤτοι πολέμου μὲν ἀφεξόμεθ᾽ ὡς σὺ κελεύεις·   35

βουλὴν δ᾽ Ἀργείοις ὑποθησόμεθ᾽ ἥ τις ὀνήσει,

ὡς μὴ πάντες ὄλωνται ὀδυσσαμένοιο τεοῖο.

 

τὴν δ᾽ ἐπιμειδήσας προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·

θάρσει Τριτογένεια φίλον τέκος· οὔ νύ τι θυμῷ

πρόφρονι μυθέομαι, ἐθέλω δέ τοι ἤπιος εἶναι.        40

 

 

Είπε. Στ’ αμάξι έζεψε τα ορμητικά πουλάρια,

χαλκόποδα, μ’ ολόχρυσην και φουντωμένην κόμην,

ολόχρυσ’ άρματα και αυτός εζώσθηκε κι επήρε

χρυσήν ωραία μάστιγα και ανέβηκε στον θρόνον

κι εράβδισε να κινηθούν και πρόθυμα επετούσαν

τ’ άλογ’ ανάμεσα στην γην και τ’ ουρανού τ’ αστέρια.

Έφθασε στην πολύβρυσην και θηριοθρέπτραν Ίδην,

στον Γάργαρον, που του Διός έχει βωμόν και κτήμα.

Αυτού εστάθη των θεών και των ανθρώπων ο πατέρας,

και τ’ άλογα αφού ξέζεψε και τα ζωσε με νέφος,

στην κορυφήν περήφανος εκάθισε να βλέπη

των Τρώων και των Αχαιών  την πόλιν και τα πλοία.

ὣς εἰπὼν ὑπ᾽ ὄχεσφι τιτύσκετο χαλκόποδ᾽ ἵππω

ὠκυπέτα χρυσέῃσιν ἐθείρῃσιν κομόωντε,

χρυσὸν δ᾽ αὐτὸς ἔδυνε περὶ χροΐ, γέντο δ᾽ ἱμάσθλην

χρυσείην εὔτυκτον, ἑοῦ δ᾽ ἐπεβήσετο δίφρου,

μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν· τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην    45

μεσσηγὺς γαίης τε καὶ οὐρανοῦ ἀστερόεντος.

Ἴδην δ᾽ ἵκανεν πολυπίδακα μητέρα θηρῶν

Γάργαρον, ἔνθά τέ οἱ τέμενος βωμός τε θυήεις.

ἔνθ᾽ ἵππους ἔστησε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε

λύσας ἐξ ὀχέων, κατὰ δ᾽ ἠέρα πουλὺν ἔχευεν.      50

αὐτὸς δ᾽ ἐν κορυφῇσι καθέζετο κύδεϊ γαίων

εἰσορόων Τρώων τε πόλιν καὶ νῆας Ἀχαιῶν.

 

Και εις τες σκηνές των οι Αχαιοί το πρόγευμά τους παίρναν

σύντομα κι αρματώνονταν ευθύς κατόπιν όλοι,

και οι Τρώες εις την πόλιν των, και αν και ολιγότερ’ ήσαν,

διψούσαν δια τον πόλεμον, βιασμένοι απ’ την ανάγκην,

διατες γυναίκες, την ζωήν, δια τα παιδια να βάλουν.

Οι πύλες όλες άνοιξαν κι εχύνονταν τα πλήθη.

Πεζοί και ιππείς, και αλαλαγμός μεγάλος ακουόταν.

 

Και ότ’ έφθασαν κι εβρέθησαν εις έναν τόπον όλοι,

τα  τόμαρα και τ’ άρματα και τ’ ανδρειωμένα στήθη,

τα χαλκοθώρηκτ’ έσμιξαν. Κι οι ομφαλωτές ασπίδες

απ’ τα δυο μέρη εγγίζονταν, και ο κόσμος εβροντούσε.

 

Κι εκεί κραυγή χαράς ανδρών που φόνευαν και βόγγος

ανδρών οπού εφονεύοντο και η γη πλημμύριζ’ αίμα.

οἳ δ᾽ ἄρα δεῖπνον ἕλοντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ

ῥίμφα κατὰ κλισίας, ἀπὸ δ᾽ αὐτοῦ θωρήσσοντο.

Τρῶες δ᾽ αὖθ᾽ ἑτέρωθεν ἀνὰ πτόλιν ὁπλίζοντο   55

παυρότεροι· μέμασαν δὲ καὶ ὧς ὑσμῖνι μάχεσθαι

χρειοῖ ἀναγκαίῃ, πρό τε παίδων καὶ πρὸ γυναικῶν.

πᾶσαι δ᾽ ὠΐγνυντο πύλαι, ἐκ δ᾽ ἔσσυτο λαός,

πεζοί θ᾽ ἱππῆές τε· πολὺς δ᾽ ὀρυμαγδὸς ὀρώρει.

οἳ δ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐς χῶρον ἕνα ξυνιόντες ἵκοντο      60

σύν ῥ᾽ ἔβαλον ῥινούς, σὺν δ᾽ ἔγχεα καὶ μένε᾽ ἀνδρῶν

χαλκεοθωρήκων· ἀτὰρ ἀσπίδες ὀμφαλόεσσαι

ἔπληντ᾽ ἀλλήλῃσι, πολὺς δ᾽ ὀρυμαγδὸς ὀρώρει.

ἔνθα δ᾽ ἅμ᾽ οἰμωγή τε καὶ εὐχωλὴ πέλεν ἀνδρῶν

ὀλλύντων τε καὶ ὀλλυμένων, ῥέε δ᾽ αἵματι γαῖα.

 

Και όσο ήτο αυγή και τ’ άγιο φως αύξαινε της ημέρας,

επέφταν και των δυο στρατων άνδρες πολλοί στη μάχη.

Και όταν ο ήλιος τ’ ουρανού στην μέσην είχε φθάσει,

τα χρυσά τάλαντ’ άνοιξεν ο ύψιστος πατέρας

και εις το καθέν’ απέδωσε πικρού θανάτου μοίραν,

των χαλκοφράκτων Αχαιών, των ιπποδάμων Τρώων.

Τα σήκωσε κι έκλιν’ ευθύς των Αχαιών η μοίρα.

Των Αχαιών εκάθισαν κάτω στην γην οι μοίρες.

Των Τρώων εις τον ουρανόν οι μοίρες πεταχθήκαν.

 

 

 

 

ὄφρα μὲν ἠὼς ἦν καὶ ἀέξετο ἱερὸν ἦμαρ,

τόφρα μάλ᾽ ἀμφοτέρων βέλε᾽ ἥπτετο, πῖπτε δὲ λαός.

ἦμος δ᾽ Ἠέλιος μέσον οὐρανὸν ἀμφιβεβήκει,

καὶ τότε δὴ χρύσεια πατὴρ ἐτίταινε τάλαντα·

ἐν δ᾽ ἐτίθει δύο κῆρε τανηλεγέος θανάτοιο           70

Τρώων θ᾽ ἱπποδάμων καὶ Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων,

ἕλκε δὲ μέσσα λαβών· ῥέπε δ᾽ αἴσιμον ἦμαρ Ἀχαιῶν.

αἳ μὲν Ἀχαιῶν κῆρες ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρῃ

ἑζέσθην, Τρώων δὲ πρὸς οὐρανὸν εὐρὺν ἄερθεν*·

Και απ’ την Ίδην βρόντησεν ο Ζευς και αστροπελέκι

φρικτόν στην μέσην έριξε των Αχαιών. Κι εκείνοι

την φλόγα ως είδαν έμειναν και αχνός τους πήρε φόβος.

αὐτὸς δ᾽ ἐξ Ἴδης μεγάλ᾽ ἔκτυπε, δαιόμενον δὲ      75

ἧκε σέλας μετὰ λαὸν Ἀχαιῶν· οἳ δὲ ἰδόντες

θάμβησαν, καὶ πάντας ὑπὸ χλωρὸν δέος εἷλεν.

 

Και τότε μήτ’ ο Ιδομενεύς και μήτ’ ο Αγαμέμνων

μητ’ οι ανδρειωμένοι Αίαντες κει να σταθούν τολμούσαν.

Μόνος ο Νέστωρ έμεινε, κι εκείνος εξ ανάγκης.

Αδημονούσ’ ο ίππος του, που είχε ακοντίσει ο Πάρης

στην κορυφήν της κεφαλής που οι πρώτες τρίχες βγαίνουν

των ίππων εις το καύκαλο, κι είναι ακριβό το μέρος.

Και η λόγχη στον εγκέφαλον εμπηχθη και απ’ τον πόνον

οπίσ’ ορθός σηκώθηκε και με την λόγχην όλην

χάμω εκυλιόταν κι έβαλε τους ίππους άνω κάτω

να κόψει τα παράζυγα καθώς επροσπαθούσαν

ο γέρος με την μάχαιραν, του Έκτορος εφθάσαν

οι ταχείς ίπποι στον διωγμόν κι εφέρναν κυβερνήτην

απότολμον τον Έκτορα. Ουδ’ είχε σωτηρίαν.

Αλλά τον είδε ο δυνατός Τυδείδης και μεγάλην,

τρομερήν έσυρε κραυγήν να ειπή στον Οδυσσέα:

ἔνθ᾽ οὔτ᾽ Ἰδομενεὺς τλῆ μίμνειν οὔτ᾽ Ἀγαμέμνων,

οὔτε δύ᾽ Αἴαντες μενέτην θεράποντες Ἄρηος·

Νέστωρ οἶος ἔμιμνε Γερήνιος οὖρος Ἀχαιῶν        80

οὔ τι ἑκών, ἀλλ᾽ ἵππος ἐτείρετο, τὸν βάλεν ἰῷ

δῖος Ἀλέξανδρος Ἑλένης πόσις ἠϋκόμοιο

ἄκρην κὰκ κορυφήν, ὅθι τε πρῶται τρίχες ἵππων

κρανίῳ ἐμπεφύασι, μάλιστα δὲ καίριόν ἐστιν.

ἀλγήσας δ᾽ ἀνέπαλτο, βέλος δ᾽ εἰς ἐγκέφαλον δῦ,   

σὺν δ᾽ ἵππους ἐτάραξε κυλινδόμενος περὶ χαλκῷ.

ὄφρ᾽ ὁ γέρων ἵπποιο παρηορίας ἀπέταμνε

φασγάνῳ ἀΐσσων, τόφρ᾽ Ἕκτορος ὠκέες ἵπποι

ἦλθον ἀν᾽ ἰωχμὸν θρασὺν ἡνίοχον φορέοντες

Ἕκτορα· καί νύ κεν ἔνθ᾽ ὁ γέρων ἀπὸ θυμὸν ὄλεσσεν

εἰ μὴ ἄρ᾽ ὀξὺ νόησε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης·

σμερδαλέον δ᾽ ἐβόησεν ἐποτρύνων Ὀδυσῆα·

 

«Λαερτιάδη, διογενή, πολύτεχνε Οδυσσέα,

που φεύγεις, που με τους πολλούς δειλός τα νώτα στρέφεις;

Μη, καθώς φεύγεις, τρυπηθής στην ράχην αλλά μείνε,

εμείς απ’ άνδρ’ απάνθρωπον να σώσωμεν τον γέρον.».

 

Είπεν, αλλ’ ο πολύπαθος ο θείος Οδυσσέας

ποσώς δεν τον εισάκουσε κι έτρεχε προς τα πλοία.

 

διογενὲς Λαερτιάδη πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ

πῇ φεύγεις μετὰ νῶτα βαλὼν κακὸς ὣς ἐν ὁμίλῳ;

μή τίς τοι φεύγοντι μεταφρένῳ ἐν δόρυ πήξῃ·    95

ἀλλὰ μέν᾽ ὄφρα γέροντος ἀπώσομεν ἄγριον ἄνδρα.

ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἐσάκουσε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

ἀλλὰ παρήϊξεν κοίλας ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν[2].

 

 

Τότε ο Τυδείδης πρόμαχος πετάχθη, κι ήταν μόνος

κι εστήθη εμπρός στην άμαξαν του γέροντος Νηλείδη,

κι εκείνον επροσφώνησε με λόγια φτερωμένα:

 

 

«Ω γέρε, τώρα μαχηταί στενοχωρούν  σε νέοι,

σ’ ήβρε το γήρας το κακό και η δύναμίς σου εκόπη,

αδύναμον θεράποντα και αργούς τους ίππους έχεις.

Ανέβα εδώ στ’ αμάξι μου να ιδής τους ανδρειωμένους

ίππους που ήσαν του Τρωός κι επήρ’ απ’ τον Αινείαν,

πώς κυνηγιούνται ή κυνηγούν, πετούν εις το πεδίον.

 

Τυδεΐδης δ᾽ αὐτός περ ἐὼν προμάχοισιν ἐμίχθη,

στῆ δὲ πρόσθ᾽ ἵππων Νηληϊάδαο γέροντος,     100

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

 

ὦ γέρον ἦ μάλα δή σε νέοι τείρουσι μαχηταί,

σὴ δὲ βίη λέλυται, χαλεπὸν δέ σε γῆρας ὀπάζει,

ἠπεδανὸς δέ νύ τοι θεράπων, βραδέες δέ τοι ἵπποι.

ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐμῶν ὀχέων ἐπιβήσεο, ὄφρα ἴδηαι       105

οἷοι Τρώϊοι ἵπποι ἐπιστάμενοι πεδίοιο

κραιπνὰ μάλ᾽ ἔνθα καὶ ἔνθα διωκέμεν ἠδὲ φέβεσθαι,

οὕς ποτ᾽ ἀπ᾽ Αἰνείαν ἑλόμην μήστωρε φόβοιο.

 

Ας έχουν οι θεράποντες των ίππων σου φροντίδα

κι εμείς με τούτ’ ας τρέξουμε τα φοβερά πουλάρια

των Τρώων μες στες φάλαγγες, ο Έκτωρ να γνωρίση

εάν εις την παλάμην μου τούτη μανίζ’ η λόγχη.».

τούτω μὲν θεράποντε κομείτων, τώδε δὲ νῶϊ

Τρωσὶν ἐφ᾽ ἱπποδάμοις ἰθύνομεν, ὄφρα καὶ Ἕκτωρ

εἴσεται εἰ καὶ ἐμὸν δόρυ μαίνεται ἐν παλάμῃσιν.

 

 

ß                                                            à

G

 



[1] Hερόεις = σκοτεινός, ζοφερός.

 

[2]Για να φεύγει τόσο τρομαγμένος ο ίδιος ο Οδυσσέας, καταλαβαίνουμε τι πανικό προκάλεσε το «σέλας» που έριξε  ο Δίας στους Αχαιούς.

 



* Βλέπε και  ΡΑΨΩΔΙΑ  Χ, στ. 208 κ.εξ., όπου το ίδιο κάνει ο Δίας για να αποφασισθεί η τύχη του Εκτορα.