ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Ρ΄(στίχοι : 669-761 [τέλος] ) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
|
«Ω πολεμάρχοι, Αίαντες και Μηριόνη, ακούτε. Τώρα την άδολην καρδιάν του άμοιρου Πατρόκλου μη λησμονείτε. Ότι γλυκύς, όταν εζούσε, εις όλους ήταν. Και τώρα ο θάνατος και η μοίρα μας τον πήρε.».
|
Αἴαντ᾽ Ἀργείων ἡγήτορε Μηριόνη τε νῦν τις ἐνηείης Πατροκλῆος δειλοῖο 670 μνησάσθω· πᾶσιν γὰρ ἐπίστατο μείλιχος εἶναι ζωὸς ἐών· νῦν αὖ θάνατος καὶ μοῖρα κιχάνει.
|
|
Είπε και ανεχώρησεν ο Ατρείδης και τριγύρω ετήρα, ως ο αετός, οπού κανέν’ απ’ όσα πετούμενα είναι τ’ ουρανού το μάτι αυτό δεν έχει. Οπού γοργό λαγόπουλο και μέσα μουλωμένο στο φουντωτό χαμόδενδρο και από ψηλά το βλέπει, του πέφτει επάνω και το αρπά και τη ζωήν του παίρνει.
|
ὣς ἄρα φωνήσας ἀπέβη ξανθὸς Μενέλαος, πάντοσε παπταίνων ὥς τ᾽ αἰετός, ὅν ῥά τέ φασιν ὀξύτατον δέρκεσθαι ὑπουρανίων πετεηνῶν, 675 ὅν τε καὶ ὑψόθ᾽ ἐόντα πόδας ταχὺς οὐκ ἔλαθε πτὼξ θάμνῳ ὑπ᾽ ἀμφικόμῳ κατακείμενος, ἀλλά τ᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ ἔσσυτο, καί τέ μιν ὦκα λαβὼν ἐξείλετο θυμόν.
|
|
Παρόμοια συ, Μενέλαε, τα φωτερά σου μάτια παντού γοργά τα εγύριζες στο πλήθος των συντρόφων, τον Νεστορίδην ζωντανόν ίσως ιδείς ακόμη.
|
ὣς τότε σοὶ Μενέλαε διοτρεφὲς ὄσσε φαεινὼ πάντοσε δινείσθην πολέων κατὰ ἔθνος ἑταίρων, 680 εἴ που Νέστορος υἱὸν ἔτι ζώοντα ἴδοιτο.
|
|
Δεν άργησε να τον ιδεί στ’ αριστερά της μάχης που τους συντρόφους του θερμά κεντούσε στον αγώνα. Τότε ο ξανθός Μενέλαος πλησίασε και του’πε :
|
τὸν δὲ μάλ᾽ αἶψ᾽ ἐνόησε μάχης ἐπ᾽ ἀριστερὰ πάσης θαρσύνονθ᾽ ἑτάρους καὶ ἐποτρύνοντα μάχεσθαι, ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος·
|
|
«Έλα σιμά μου, Αντίλοχε, διόθρεπτε, ν’ ακούσεις τα λυπηρά που γίνονται, να μ’ είχε φέξ’ η μέρα. Το βλέπεις με τα μάτια σου θαρρώ και το γνωρίζεις που συμφορά στους Δαναούς θεόθεν ροβολάει. |
Ἀντίλοχ᾽ εἰ δ᾽ ἄγε δεῦρο διοτρεφὲς ὄφρα πύθηαι 685 λυγρῆς ἀγγελίης, ἣ μὴ ὤφελλε γενέσθαι. ἤδη μὲν σὲ καὶ αὐτὸν ὀΐομαι εἰσορόωντα γιγνώσκειν ὅτι πῆμα θεὸς Δαναοῖσι κυλίνδει,
|
|
Νικούν οι Τρώες, έπεσε των Αχαιών ο πρώτος, ο Πάτροκλος, μέγας καϋμός στων Δαναών το γένος. Αλλά συ τρέχε γρήγορα να ειπείς του Αχιλλέως ίσως προφθάσει τον νεκρόν να σώσει στα καράβια γυμνόν. Κι επήρε τ’ άρματα ο λοφοσείστης Έκτωρ.».
|
νίκη δὲ Τρώων· πέφαται δ᾽ ὤριστος Ἀχαιῶν Πάτροκλος, μεγάλη δὲ ποθὴ Δαναοῖσι τέτυκται. 690 ἀλλὰ σύ γ᾽ αἶψ᾽ Ἀχιλῆϊ θέων ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν εἰπεῖν, αἴ κε τάχιστα νέκυν ἐπὶ νῆα σαώσῃ γυμνόν· ἀτὰρ τά γε τεύχε᾽ ἔχει κορυθαίολος Ἕκτωρ.
|
|
Και ως τ’ άκουσ’ ο Αντίλοχος μέσα του αισθάνθη φρίκην, τα λόγια του’πιασε αμιλιά πολληώρα κι εγεμίσαν δάκρυα τα μάτια κι έστυψε στον λάρυγγα η φωνή του. Αλλ’ όμως δεν αμέλησε να κάμει ό,τι είπ’ ο Ατρείδης, κι έφυγ’ ευθύς και τ’ άρματα εδέχθη ο σύντροφός του Λαόδοκος, που τ’ άλογα στο πλάγι του οδηγούσε.
|
ὣς ἔφατ᾽, Ἀντίλοχος δὲ κατέστυγε μῦθον ἀκούσας· δὴν δέ μιν ἀμφασίη ἐπέων λάβε, τὼ δέ οἱ ὄσσε 695 δακρυόφι πλῆσθεν, θαλερὴ δέ οἱ ἔσχετο φωνή. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς Μενελάου ἐφημοσύνης ἀμέλησε, βῆ δὲ θέειν, τὰ δὲ τεύχε᾽ ἀμύμονι δῶκεν ἑταίρῳ Λαοδόκῳ, ὅς οἱ σχεδὸν ἔστρεφε μώνυχας ἵππους.
|
|
Και αυτόν γοργά τα πόδια του μακράν από την μάχην έπαιρναν μήνυμα κακό να φέρει του Αχιλλέως, και, Ατρείδη, συ δεν έστεργες να μείνεις των Πυλίων συντρόφων του βοηθός εκεί που’χαν σκληρόν αγώνα και πόνον που τους έλειπε ο Αντίλοχος ο ανδρείος.
|
τὸν μὲν δάκρυ χέοντα πόδες φέρον ἐκ πολέμοιο 700 Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ κακὸν ἔπος ἀγγελέοντα. οὐδ᾽ ἄρα σοὶ Μενέλαε διοτρεφὲς ἤθελε θυμὸς τειρομένοις ἑτάροισιν ἀμυνέμεν, ἔνθεν ἀπῆλθεν Ἀντίλοχος, μεγάλη δὲ ποθὴ Πυλίοισιν ἐτύχθη·
|
|
Αλλά σ’ εκείνους έστειλε τον θείον Θρασυμήδην και αυτός στον ήρωα Πάτροκλον εκίνησε να φθάσει. Στους Αίαντες εσίμωσε και προς εκείνους είπε:
|
ἀλλ᾽ ὅ γε τοῖσιν μὲν Θρασυμήδεα δῖον ἀνῆκεν, 705 αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ ἐπὶ Πατρόκλῳ ἥρωϊ βεβήκει, στῆ δὲ παρ᾽ Αἰάντεσσι θέων, εἶθαρ δὲ προσηύδα·
|
|
«Εκείνον επροβόδησα να εβρή τον Αχιλλέα εις τα καράβια. Αλλά πολύ διστάζω αν θα’λθει τώρα, όσον και αν βράζει εκδίκησιν του Έκτορος να πάρει, ότι γυμνός δεν δύναται ν’ αντιταχθεί στους Τρώας. Αλλ’ ό,τ’ είναι καλύτερον ας έβρη τώρα ο νους μας. Και τον νεκρόν να πάρωμεν κι οι ίδιοι την ζωήν μας να σώσωμε απ’ τον θάνατον και την ορμήν των Τρώων.».
|
κεῖνον μὲν δὴ νηυσὶν ἐπιπροέηκα θοῇσιν ἐλθεῖν εἰς Ἀχιλῆα πόδας ταχύν· οὐδέ μιν οἴω νῦν ἰέναι μάλα περ κεχολωμένον Ἕκτορι δίῳ· 710 οὐ γάρ πως ἂν γυμνὸς ἐὼν Τρώεσσι μάχοιτο. ἡμεῖς δ᾽ αὐτοί περ φραζώμεθα μῆτιν ἀρίστην, ἠμὲν ὅπως τὸν νεκρὸν ἐρύσσομεν, ἠδὲ καὶ αὐτοὶ Τρώων ἐξ ἐνοπῆς θάνατον καὶ κῆρα φύγωμεν.
|
|
Και ο μέγας του αποκρίθηκε, ο Τελαμώνιος Αίας:
|
τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα μέγας Τελαμώνιος Αἴας· 715
|
|
«Φρόνιμον λόγον πρόφερες, Μενέλαε δοξασμένε, πώς τώρα οι δυο στους ώμους σας, εσύ και ο Μηριόνης έξω απ’ την μάχην τον νεκρόν σηκώσετε και οπίσω εμείς οι δυο τον Έκτορα κρατούμε και τους Τρώας. Εμείς που συνονόματοι με μια ψυχήν ως τώρα πλάγι με πλάγι μένουμε στου Άρη τον αγώνα.».
|
πάντα κατ᾽ αἶσαν ἔειπες ἀγακλεὲς ὦ Μενέλαε· ἀλλὰ σὺ μὲν καὶ Μηριόνης ὑποδύντε μάλ᾽ ὦκα νεκρὸν ἀείραντες φέρετ᾽ ἐκ πόνου· αὐτὰρ ὄπισθε νῶϊ μαχησόμεθα Τρωσίν τε καὶ Ἕκτορι δίῳ ἶσον θυμὸν ἔχοντες ὁμώνυμοι, οἳ τὸ πάρος περ 720 μίμνομεν ὀξὺν Ἄρηα παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντες.
|
|
Είπε κι εκείνοι τον νεκρόν σηκώσαν εις τα χέρια πολύ υψηλά, και αλάλαζαν οπίσω τους οι Τρώες άμ’ είδαν ότ’ οι Δαναοί τον Πάτροκλον σηκώναν. Και όμοιαζαν σκύλοι όταν ορμούν να πιάσουν λαβωμένον χοίρον, και άνδρες κυνηγοί τους έχουν βάλει εμπρός τους και τρέχουν τρέχουν πρόθυμοι πολύ να τον σπαράξουν, αλλ’ όταν στρέφεται σ’ αυτούς θαρρώντας στην ανδρειά του όλοι σκορπούν, ένας εδώ και άλλος εκεί στο δάσος.
|
ὣς ἔφαθ᾽, οἳ δ᾽ ἄρα νεκρὸν ἀπὸ χθονὸς ἀγκάζοντο ὕψι μάλα μεγάλως· ἐπὶ δ᾽ ἴαχε λαὸς ὄπισθε Τρωϊκός, ὡς εἴδοντο νέκυν αἴροντας Ἀχαιούς. ἴθυσαν δὲ κύνεσσιν ἐοικότες, οἵ τ᾽ ἐπὶ κάπρῳ 725 βλημένῳ ἀΐξωσι πρὸ κούρων θηρητήρων· ἕως μὲν γάρ τε θέουσι διαρραῖσαι μεμαῶτες, ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐν τοῖσιν ἑλίξεται ἀλκὶ πεποιθώς, ἄψ τ᾽ ἀνεχώρησαν διά τ᾽ ἔτρεσαν ἄλλυδις ἄλλος.
|
|
Όμοια των Τρώων πάντοτε στες πλάτες των το πλήθος με ξίφη και με δίστομα κοντάρια τους κτυπούσαν. Αλλ’ όταν στρέφονται σ’ αυτούς οι Αίαντες κι εμέναν, τότε η θωριά τους άλλαζεν, ουδέ να προχωρήσει να μάχεται για τον νεκρόν κανείς δεν ετολμούσε.
|
ὣς Τρῶες εἷος μὲν ὁμιλαδὸν αἰὲν ἕποντο 730 νύσσοντες ξίφεσίν τε καὶ ἔγχεσιν ἀμφιγύοισιν· ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ Αἴαντε μεταστρεφθέντε κατ᾽ αὐτοὺς σταίησαν, τῶν δὲ τράπετο χρώς, οὐδέ τις ἔτλη πρόσσω ἀΐξας περὶ νεκροῦ δηριάασθαι.
|
|
Με ανδρείαν τόσην τον νεκρόν εφέρναν προς τα πλοία. Και οπίσω τους εμάνιζε άγρια πολέμου λύσσα, σαν την φωτιάν οπου ξεσπά μέσα εις μεγάλην χώραν και όπως τα σπίτια καίονται φαίνεται η λάμψις πέρα, ως έρεται με θόρυβον η δύναμις του ανέμου, όμοια, καθώς με τον νεκρόν εκείνοι επροχωρούσαν κατόπι αχούσε ακράτητος κτύπος ανδρών και ίππων.
|
ὣς οἵ γ᾽ ἐμμεμαῶτε νέκυν φέρον ἐκ πολέμοιο 735 νῆας ἔπι γλαφυράς· ἐπὶ δὲ πτόλεμος τέτατό σφιν ἄγριος ἠΰτε πῦρ, τό τ᾽ ἐπεσσύμενον πόλιν ἀνδρῶν ὄρμενον ἐξαίφνης φλεγέθει, μινύθουσι δὲ οἶκοι ἐν σέλαϊ μεγάλῳ· τὸ δ᾽ ἐπιβρέμει ἲς ἀνέμοιο. ὣς μὲν τοῖς ἵππων τε καὶ ἀνδρῶν αἰχμητάων 740 ἀζηχὴς ὀρυμαγδὸς ἐπήϊεν ἐρχομένοισιν·
|
|
Και όπως με δύναμιν πολλήν μουλάρια νεφρωμένα στο μονοπάτι πετρωτό τραβούν από το όρος δοκάρ’ ή καραβίσιο ξύλο τρανό και ο κόπος και ο ίδρος τα καταπονεί καθώς εμπρός σπουδάζουν, κα αυτοί με πόνον τον νεκρόν εφέρναν, και από πίσω φραγμόν είχαν τους Αίαντας, καθώς κρατεί το ρεύμα στην πεδιάδ’ ανάμεσα μια λογγισμένη ράχη, που και γενναίων ποταμών τα μανιωμένα ρείθρα κόφτει και γέρνει εδώ κι εκεί στο σιάδι τα νερά τους, ουδέ ημπορούν με την σφοδρήν ορμήν τους να την σπάσουν.
|
οἳ δ᾽ ὥς θ᾽ ἡμίονοι κρατερὸν μένος ἀμφιβαλόντες ἕλκωσ᾽ ἐξ ὄρεος κατὰ παιπαλόεσσαν ἀταρπὸν ἢ δοκὸν ἠὲ δόρυ μέγα νήϊον· ἐν δέ τε θυμὸς τείρεθ᾽ ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ σπευδόντεσσιν· 745 ὣς οἵ γ᾽ ἐμμεμαῶτε νέκυν φέρον. αὐτὰρ ὄπισθεν Αἴαντ᾽ ἰσχανέτην, ὥς τε πρὼν ἰσχάνει ὕδωρ ὑλήεις πεδίοιο διαπρύσιον τετυχηκώς, ὅς τε καὶ ἰφθίμων ποταμῶν ἀλεγεινὰ ῥέεθρα ἴσχει, ἄφαρ δέ τε πᾶσι ῥόον πεδίον δὲ τίθησι 750 πλάζων· οὐδέ τί μιν σθένεϊ ῥηγνῦσι ῥέοντες·
|
|
Ομοίως και οι Αίαντες τες λόγχες εμποδίζαν των Τρώων που κατάποδα τους κυνηγούσαν όλοι, ο μέγας Έκτωρ έξοχα και ο υιός του Αγχίση Αινείας. Κι είδες ψαρόνια να περνάν σαν νέφος και κουρούνες και να φωνάζουν, αν ιδούν μακρόθε το γεράκι που στα μικρά πετούμενα μεγάλον κάνει θρήνον.
|
ὣς αἰεὶ Αἴαντε μάχην ἀνέεργον ὀπίσσω Τρώων· οἳ δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο, δύω δ᾽ ἐν τοῖσι μάλιστα Αἰνείας τ᾽ Ἀγχισιάδης καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ. τῶν δ᾽ ὥς τε ψαρῶν νέφος ἔρχεται ἠὲ κολοιῶν 755 οὖλον κεκλήγοντες, ὅτε προΐδωσιν ἰόντα κίρκον, ὅ τε σμικρῇσι φόνον φέρει ὀρνίθεσσιν,
|
|
Ομοίως και του Έκτορος την λόγχην και του Αινεία εφεύγαν με στριγγιές φωνές, ξεχνώντας την ανδρειά τους, και άρματα έπεσαν πολλά ολόγυρα στον λάκκον ως έφευγαν οι Δαναοί χωρίς να παύ’ η μάχη.
|
ὣς ἄρ᾽ ὑπ᾽ Αἰνείᾳ τε καὶ Ἕκτορι κοῦροι Ἀχαιῶν οὖλον κεκλήγοντες ἴσαν, λήθοντο δὲ χάρμης. πολλὰ δὲ τεύχεα καλὰ πέσον περί τ᾽ ἀμφί τε τάφρον φευγόντων Δαναῶν· πολέμου δ᾽ οὐ γίγνετ᾽ ἐρωή.
|