ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ I΄

(στίχοι : 434-606)

[Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]

Όσο που ο Φοίνιξ άρχισε, δακρύζοντας ως είδε

καταστροφή να κρέμεται στων Αχαιών τα πλοία:

ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε γέρων ἱππηλάτα Φοῖνιξ

δάκρυ᾽ ἀναπρήσας· περὶ γὰρ δίε νηυσὶν Ἀχαιῶν·

«Αν στην πατρίδα σου εννοείς, λαμπρότατε Αχιλλέα,

να επανέλθεις και ο δεινός θυμός σου δεν σ’ αφήνει

παντάπασι τα πλοία μας να σώσης απ’ τες φλόγες,

πως, ω παιδί μου αγαπητό, μακράν σου δω να μείνω

μόνος; Και δια σε μ’ έστελνεν ο γέρος σου πατέρας,

όταν στον Αγαμέμνονα εσ’ έστελνε απ’ την Φθίαν

νέον, ακόμη αμάθητον του φοβερού πολέμου

και των λαμπρών ομιλιών, όπου διακρίνοντ’ άνδρες

δια τούτο εμέν’ απόστειλε, σ’ αυτά να σε διδάξω

ώστε να γίνεις έξοχος στον λόγον και στην πράξιν.

εἰ μὲν δὴ νόστόν γε μετὰ φρεσὶ φαίδιμ᾽ Ἀχιλλεῦ

βάλλεαι, οὐδέ τι πάμπαν ἀμύνειν νηυσὶ θοῇσι 435

πῦρ ἐθέλεις ἀΐδηλον, ἐπεὶ χόλος ἔμπεσε θυμῷ,

πῶς ἂν ἔπειτ᾽ ἀπὸ σεῖο φίλον τέκος αὖθι λιποίμην

οἶος; σοὶ δέ μ᾽ ἔπεμπε γέρων ἱππηλάτα Πηλεὺς

ἤματι τῷ ὅτε σ᾽ ἐκ Φθίης Ἀγαμέμνονι πέμπε

νήπιον οὔ πω εἰδόθ᾽ ὁμοιΐου πολέμοιο 440

οὐδ᾽ ἀγορέων, ἵνα τ᾽ ἄνδρες ἀριπρεπέες τελέθουσι.

τοὔνεκά με προέηκε διδασκέμεναι τάδε πάντα,

μύθων τε ῥητῆρ᾽ ἔμεναι πρηκτῆρά τε ἔργων.

Ώστε από σε να χωρισθώ δεν ήθελα, παιδί μου,

κι εάν θεός μου υπόσχονταν το γήρας ν’ αποξύση

και να με κάνει ακρόνεον, ως ήμουν ότε πρώτα

την καλλιγύναικ’ άφησα Ελλάδα, δια να φύγω

τον Ορμενίδη Αμύτορα πατέρα μου που ωργίσθη

σ’ εμέ δι’ ωραίαν παλλακήν, που αγάπα κι επροτίμα

απ’ την μητέρα μου, και αυτή θερμά μ’ επαρεκάλει

συχνά τόσο, που μ’ έπεισε να πέσω με την νέαν

πρώτος, ώστε τον γέροντα ν’ αποστραφή κατόπιν.

ὡς ἂν ἔπειτ᾽ ἀπὸ σεῖο φίλον τέκος οὐκ ἐθέλοιμι

λείπεσθ᾽, οὐδ᾽ εἴ κέν μοι ὑποσταίη θεὸς αὐτὸς 445

γῆρας ἀποξύσας θήσειν νέον ἡβώοντα,

οἷον ὅτε πρῶτον λίπον Ἑλλάδα καλλιγύναικα

φεύγων νείκεα πατρὸς Ἀμύντορος Ὀρμενίδαο,

ὅς μοι παλλακίδος περιχώσατο καλλικόμοιο,

τὴν αὐτὸς φιλέεσκεν, ἀτιμάζεσκε δ᾽ ἄκοιτιν 450

μητέρ᾽ ἐμήν· ἣ δ᾽ αἰὲν ἐμὲ λισσέσκετο γούνων

παλλακίδι προμιγῆναι, ἵν᾽ ἐχθήρειε γέροντα.

Το νόησε ο πατέρας μου κι επρόφερε κατάραν,

στην κεφαλήν μου τες φρικτές καλώντας Ερινύες,

στα γόνατά του, σπέρμα μου ποτέ να μην καθίση.

Κι ενέργησαν οι αθάνατοι την πατρικήν κατάραν,

ο χθόνιος Ζευς κι η άσπονδη στον Αδη Περσεφόνη.

τῇ πιθόμην καὶ ἔρεξα· πατὴρ δ᾽ ἐμὸς αὐτίκ᾽ ὀϊσθεὶς

πολλὰ κατηρᾶτο, στυγερὰς δ᾽ ἐπεκέκλετ᾽ Ἐρινῦς,

μή ποτε γούνασιν οἷσιν ἐφέσσεσθαι φίλον υἱὸν 455

ἐξ ἐμέθεν γεγαῶτα· θεοὶ δ᾽ ἐτέλειον ἐπαρὰς

Ζεύς τε καταχθόνιος καὶ ἐπαινὴ Περσεφόνεια.

Και στον θυμόν μου εσκέφθηκα να κόψω τον πατέρα.

Αλλά μ’ επράυνε ο θεός, αμ’ έβαλε στον νουν μου

πόσους θ’ ακούσ’ ονειδισμούς απ’ την φωνήν του κόσμου,

αν πατροφόνον οι Αχαιοί κατόπιν μ’ ονομάσουν.

Τότε να περιφέρωμαι στο σπίτι του πατρός μου

του θυμωμένου, αποστροφήν αισθάνετο η ψυχή μου.

Και ολόγυρά μου συγγενείς, εξάδελφοι και φίλοι

παρακαλούσαν με θερμώς να μην αναχωρήσω.

Κι έσφαζαν αρνιά πάμπολλα, μόσχους πολλούς, κι εβάζαν

χοίρους πολλούς, όπ’ έλαμπαν στο πάχος μες στην φλόγα

του Ηφαίστου να καψαλισθούν. Και το κρασί επίναν

άφθον’ από του γέροντος τα πήλινα πιθάρια.

ἔνθ᾽ ἐμοὶ οὐκέτι πάμπαν ἐρητύετ᾽ ἐν φρεσὶ θυμὸς 462

πατρὸς χωομένοιο κατὰ μέγαρα στρωφᾶσθαι.

ἦ μὲν πολλὰ ἔται καὶ ἀνεψιοὶ ἀμφὶς ἐόντες

αὐτοῦ λισσόμενοι κατερήτυον ἐν μεγάροισι, 465

πολλὰ δὲ ἴφια μῆλα καὶ εἰλίποδας ἕλικας βοῦς

ἔσφαζον, πολλοὶ δὲ σύες θαλέθοντες ἀλοιφῇ

εὑόμενοι τανύοντο διὰ φλογὸς Ἡφαίστοιο,

πολλὸν δ᾽ ἐκ κεράμων μέθυ πίνετο τοῖο γέροντος.

Κι εννέα νύκτες έμειναν κοντά μου και αλλαζόνταν

στην φύλαξιν και την φωτιάν ακοίμητην κρατούσαν,

άλλην στης καλοτείχιστης αυλής μέσα στον γύρον

και άλλην στον πρόδρομον, εμπρός στην θύραν του θαλάμου.

Και της νυκτός ότ’ έφθασε το σκότος της δεκάτης,

τότ’ έσπασ’, αν και στερεήν, την θύραν του θαλάμου

και της αυλής επήδησα το τείχος και ούτε οι άνδρες

μ’ εννόησαν που φύλαγαν, ούτε οι γυναίκες δούλες.

εἰνάνυχες δέ μοι ἀμφ᾽ αὐτῷ παρὰ νύκτας ἴαυον·

οἳ μὲν ἀμειβόμενοι φυλακὰς ἔχον, οὐδέ ποτ᾽ ἔσβη

πῦρ, ἕτερον μὲν ὑπ᾽ αἰθούσῃ εὐερκέος αὐλῆς,

ἄλλο δ᾽ ἐνὶ προδόμῳ, πρόσθεν θαλάμοιο θυράων.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ δεκάτη μοι ἐπήλυθε νὺξ ἐρεβεννή,

καὶ τότ᾽ ἐγὼ θαλάμοιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας

ῥήξας ἐξῆλθον, καὶ ὑπέρθορον ἑρκίον αὐλῆς

ῥεῖα, λαθὼν φύλακάς τ᾽ ἄνδρας δμῳάς τε γυναῖκας.

Μακράν να φύγω εδιάβηκα ’πό την πλατιάν Ελλάδα

κι έφθασα στην καλόσβωλον, την αρνοθρόφον Φθίαν.

Και ο βασιλέας ο Πηλεύς μ’ εδέχθηκε εγκαρδίως,

και μ’ είχε, ως μονάκριβον υιόν έχει ο πατέρας,

που στα πολλά του υπάρχοντα θ’ αφήση κληρονόμον.

Πολύν μου έδωκε λαόν και πλούτη και στης Φθίας

την άκρην άρχον μ’ έστησε του γένους των Δολόπων.

φεῦγον ἔπειτ᾽ ἀπάνευθε δι᾽ Ἑλλάδος εὐρυχόροιο,

Φθίην δ᾽ ἐξικόμην ἐριβώλακα μητέρα μήλων

ἐς Πηλῆα ἄναχθ᾽· ὃ δέ με πρόφρων ὑπέδεκτο, 480

καί μ᾽ ἐφίλησ᾽ ὡς εἴ τε πατὴρ ὃν παῖδα φιλήσῃ

μοῦνον τηλύγετον πολλοῖσιν ἐπὶ κτεάτεσσι,

καί μ᾽ ἀφνειὸν ἔθηκε, πολὺν δέ μοι ὤπασε λαόν·

ναῖον δ᾽ ἐσχατιὴν Φθίης Δολόπεσσιν ἀνάσσων.

Και ως είσ’ εγώ σ’ ανάστησα, θεόμορφε Αχιλλέα,

με πολύν πόθον, επειδή δεν ήθελες ποτέ σου

εις δείπνον έξω ή σπίτι σου χωρίς εμέ να τρώγης.

Στα γόνατά μου σ’ έπαιρνα και σου’διδα προσφάγι

κομμένο από τα χέρια μου, και το κρασί στο χείλος,

πολλές φορές μου έβρεξες στα στήθη τον χιτώνα

από κρασί, που, αδύναμο παιδάκι, εξεχειλούσες.

καί σε τοσοῦτον ἔθηκα θεοῖς ἐπιείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ, 485

ἐκ θυμοῦ φιλέων, ἐπεὶ οὐκ ἐθέλεσκες ἅμ᾽ ἄλλῳ

οὔτ᾽ ἐς δαῖτ᾽ ἰέναι οὔτ᾽ ἐν μεγάροισι πάσασθαι,

πρίν γ᾽ ὅτε δή σ᾽ ἐπ᾽ ἐμοῖσιν ἐγὼ γούνεσσι καθίσσας

ὄψου τ᾽ ἄσαιμι προταμὼν καὶ οἶνον ἐπισχών.

πολλάκι μοι κατέδευσας ἐπὶ στήθεσσι χιτῶνα 490

οἴνου ἀποβλύζων ἐν νηπιέῃ ἀλεγεινῇ.

Εβασανίστηκα για σε, διότ’ είχα στον νουν μου,

ότι μου αρνούντ’ οι αθάνατοι παιδί της γενεάς μου,

και σε παιδί μου σ’ έκαμα, ισόθεε Πηλείδη,

ώστε από θάνατον κακόν, αν τύχη να με σώσης.

Αλλ’ ας λυγίση η αδάμαστη ψυχή σου, Αχιλλέα.

Μην είσαι ανήλεος. Κι οι θεοί συγκλίνουν, αν κι εκείνων

ανώτερ’ είναι η αρετή και η δύναμις και η δόξα.

ὣς ἐπὶ σοὶ μάλα πολλὰ πάθον καὶ πολλὰ μόγησα,

τὰ φρονέων ὅ μοι οὔ τι θεοὶ γόνον ἐξετέλειον

ἐξ ἐμεῦ· ἀλλὰ σὲ παῖδα θεοῖς ἐπιείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ

ποιεύμην, ἵνα μοί ποτ᾽ ἀεικέα λοιγὸν ἀμύνῃς. 495

ἀλλ᾽ Ἀχιλεῦ δάμασον θυμὸν μέγαν· οὐδέ τί σε χρὴ

νηλεὲς ἦτορ ἔχειν· στρεπτοὶ δέ τε καὶ θεοὶ αὐτοί,

τῶν περ καὶ μείζων ἀρετὴ τιμή τε βίη τε.

Και όμως την γνώμην των θεών οι άνθρωποι γυρίζουν

με κνίσσαν, με θυμίαμα, με προσευχές γλυκείες

αν εις αυτούς ασέβησαν κι επράξαν ανομίαν.

Ότ’ οι Ικεσίες του Διός του υψίστου θυγατέρες,

είναι χωλές, αλλήθωρες, στην όψιν ζαρωμένες

και φροντισμένες σέρνονται οπίσω από την Άτην.

καὶ μὲν τοὺς θυέεσσι καὶ εὐχωλῇς ἀγανῇσι

λοιβῇ τε κνίσῃ τε παρατρωπῶσ᾽ ἄνθρωποι 500

λισσόμενοι, ὅτε κέν τις ὑπερβήῃ καὶ ἁμάρτῃ.

καὶ γάρ τε λιταί εἰσι Διὸς κοῦραι μεγάλοιο

χωλαί τε ῥυσαί τε παραβλῶπές τ᾽ ὀφθαλμώ,

αἵ ῥά τε καὶ μετόπισθ᾽ ἄτης ἀλέγουσι κιοῦσαι.

Κι η Άτη στερεόποδη, γερή πολύ, προτρέχει

σ’ όλην την γην και τους θνητούς προφθάνει ν’ αδικήση.

Και αυτές έρχονται πίσω της τ’ αδίκημα να σιάσουν.

Και όποιος με ευλάβειαν δέχεται τες κόρες του Κρονίδη,

τον βοηθούν και ακρόασιν στες προσευχές του δίδουν.

Και αν τες αρνείται αμάλακτος, παρακαλούν τον Δία

να στείλει ευθύς κατόπι του την Άτην, δια να πάθη

όμοια και αυτός και ολόκληρον το κρίμα να πλερώσει.

ἣ δ᾽ ἄτη σθεναρή τε καὶ ἀρτίπος, οὕνεκα πάσας

πολλὸν ὑπεκπροθέει, φθάνει δέ τε πᾶσαν ἐπ᾽ αἶαν

βλάπτουσ᾽ ἀνθρώπους· αἳ δ᾽ ἐξακέονται ὀπίσσω.

ὃς μέν τ᾽ αἰδέσεται κούρας Διὸς ἆσσον ἰούσας,

τὸν δὲ μέγ᾽ ὤνησαν καί τ᾽ ἔκλυον εὐχομένοιο·

ὃς δέ κ᾽ ἀνήνηται καί τε στερεῶς ἀποείπῃ, 510

λίσσονται δ᾽ ἄρα ταί γε Δία Κρονίωνα κιοῦσαι

τῷ ἄτην ἅμ᾽ ἕπεσθαι, ἵνα βλαφθεὶς ἀποτίσῃ.

Και συ στες κόρες του Διός να δώσεις, ω Αχιλλέα,

το σέβας που και άλλων καλών πραϋνει την καρδίαν.

Ότι αν δώρα δεν έφερνεν και δεν εκήρυττ΄ άλλα

ο Ατρείδης, αλλά πάντοτε βαστούσε την οργήν του,

τότε δεν θα σου έλεγα ν’ αφήσεις τον θυμόν σου,

να’λθεις βοηθός των Αχαιών, όσην και αν είχαν χρείαν.

ἀλλ᾽ Ἀχιλεῦ πόρε καὶ σὺ Διὸς κούρῃσιν ἕπεσθαι

τιμήν, ἥ τ᾽ ἄλλων περ ἐπιγνάμπτει νόον ἐσθλῶν.

εἰ μὲν γὰρ μὴ δῶρα φέροι τὰ δ᾽ ὄπισθ᾽ ὀνομάζοι 515

Ἀτρεΐδης, ἀλλ᾽ αἰὲν ἐπιζαφελῶς χαλεπαίνοι,

οὐκ ἂν ἔγωγέ σε μῆνιν ἀπορρίψαντα κελοίμην

Ἀργείοισιν ἀμυνέμεναι χατέουσί περ ἔμπης·

Πλην τώρα δίδει σου πολλά και υπόσχετ’ άλλα οπίσω,

και σου’στειλ’ άνδρες ταπεινά σ’ εσένα να προσπέσουν

τους εκλεκτούς των Αχαιών και οπού’ναι αγαπητοί σου.

Τους λόγους και τον δρόμον των συ μη καταφρονέσης.

Και ως τώρ’ αν εχολεύεσο κατάκρισην δεν είχες.

Και των ηρώων παλαιών αυτά μας λέγ’ η φήμη,

κι εάν βαρύς εκάθιζε θυμός εις την ψυχήν τους,

αμάλακτοι δεν έμεναν στον λόγον και στα δώρα.

νῦν δ᾽ ἅμα τ᾽ αὐτίκα πολλὰ διδοῖ τὰ δ᾽ ὄπισθεν ὑπέστη,

ἄνδρας δὲ λίσσεσθαι ἐπιπροέηκεν ἀρίστους 520

κρινάμενος κατὰ λαὸν Ἀχαιϊκόν, οἵ τε σοὶ αὐτῷ

φίλτατοι Ἀργείων· τῶν μὴ σύ γε μῦθον ἐλέγξῃς

μηδὲ πόδας· πρὶν δ᾽ οὔ τι νεμεσσητὸν κεχολῶσθαι.

οὕτω καὶ τῶν πρόσθεν ἐπευθόμεθα κλέα ἀνδρῶν

ἡρώων, ὅτε κέν τιν᾽ ἐπιζάφελος χόλος ἵκοι· 525

δωρητοί τε πέλοντο παράρρητοί τ᾽ ἐπέεσσι.

Τούτο ενθυμούμαι το συμβάν εγώ καιρών αρχαίων

ως έγινε. Θα σας το ειπώ, σεις όλοι αγαπητοί μου.

μέμνημαι τόδε ἔργον ἐγὼ πάλαι οὔ τι νέον γε

ὡς ἦν· ἐν δ᾽ ὑμῖν ἐρέω πάντεσσι φίλοισι.

Με τους ανδρείους Αιτωλούς εμάχοντο οι Κουρήτες

της Καλυδώνος έμπροσθεν κι εσφάζοντο με λύσσαν,

οι Αιτωλοί την πάντερπνην να σώσουν Καλυδώνα,

και να την πάρουν στην ορμήν της λόγχης οι Κουρήτες.

Ότ, η χρυσόθρονη Άρτεμις πληγήν τους είχε στείλει,

ότι απαρχές του θερισμού δεν πρόσφερεν εκείνης

ο Οινεύς κι εχαίροντο οι θεοί την εκατόμβην όλοι,

αλλ’ όχι η κόρη του Διός. Την είχε λησμονήσει

αυτός ή δεν το’χε σκεφθή. Κι ασέβησε μεγάλως.

Κουρῆτές τ᾽ ἐμάχοντο καὶ Αἰτωλοὶ μενεχάρμαι

ἀμφὶ πόλιν Καλυδῶνα καὶ ἀλλήλους ἐνάριζον, 530

Αἰτωλοὶ μὲν ἀμυνόμενοι Καλυδῶνος ἐραννῆς,

Κουρῆτες δὲ διαπραθέειν μεμαῶτες Ἄρηϊ.

καὶ γὰρ τοῖσι κακὸν χρυσόθρονος Ἄρτεμις ὦρσε

χωσαμένη ὅ οἱ οὔ τι θαλύσια γουνῷ ἀλωῆς

Οἰνεὺς ῥέξ᾽· ἄλλοι δὲ θεοὶ δαίνυνθ᾽ ἑκατόμβας, 535

οἴῃ δ᾽ οὐκ ἔρρεξε Διὸς κούρῃ μεγάλοιο.

ἢ λάθετ᾽ ἢ οὐκ ἐνόησεν· ἀάσατο δὲ μέγα θυμῷ.

Θύμωσε η θεογέννητη παρθένα τοξοφόρα

και του’στειλε δασόθρεπτον λευκόδοντ’ άγριον χοίρον,

που στου Οινέως κάθισε το κάρπιμο χωράφι

και αφάνιζ’ όλα ρίχνοντας μεγάλα δέντρα κάτω

όλα βγαλμένα σύρριζα με τ’ άνθη των καρπών τους.

ἣ δὲ χολωσαμένη δῖον γένος ἰοχέαιρα

ὦρσεν ἔπι χλούνην σῦν ἄγριον ἀργιόδοντα,

ὃς κακὰ πόλλ᾽ ἕρδεσκεν ἔθων Οἰνῆος ἀλωήν· 540

πολλὰ δ᾽ ὅ γε προθέλυμνα χαμαὶ βάλε δένδρεα μακρὰ

αὐτῇσιν ῥίζῃσι καὶ αὐτοῖς ἄνθεσι μήλων.

Ο Οινείδης ο Μελέαγρος τον φόνευσε με πλήθος

σκύλων και ανδρών που εσύναξε τριγύρω από τες χώρες.

Ολίγοι το θεόρατο θεριό δεν θα νικούσαν,

που άνδρες ανέβασε πολλούς εις την πυράν του τάφου.

Κι επάνω του άναψε η θεά πολλήν βοήν και αγώνα,

των ανδρειωμένων Αιτωλών και των Κουρήτων μάχην

του χοίρου δια την κεφαλήν και το δασύ του δέρμα.

τὸν δ᾽ υἱὸς Οἰνῆος ἀπέκτεινεν Μελέαγρος

πολλέων ἐκ πολίων θηρήτορας ἄνδρας ἀγείρας*

καὶ κύνας· οὐ μὲν γάρ κε δάμη παύροισι βροτοῖσι·

τόσσος ἔην, πολλοὺς δὲ πυρῆς ἐπέβησ᾽ ἀλεγεινῆς.

ἣ δ᾽ ἀμφ᾽ αὐτῷ θῆκε πολὺν κέλαδον καὶ ἀϋτὴν

ἀμφὶ συὸς κεφαλῇ καὶ δέρματι λαχνήεντι,

Κουρήτων τε μεσηγὺ καὶ Αἰτωλῶν μεγαθύμων.

Και όσ’ ο δεινός Μελέαγρος τον πόλεμον βαστούσε,

πάντοτ’ ενίκων οι Αιτωλοί κι εβιάζαν τους Κουρήτες

να μείνουν, αν κι ήταν πολλοί, στα τείχη τους κλεισμένοι.

Αλλ’ όταν τον Μελέαγρον πήρε ο θυμός, που και άλλων

ανδρών των πλέον συνετών συχνά τα σπλάχνα καίει,

αφού με την μητέρα του χολώθη την Αλθαίαν,

με την Κλεοπάτραν έμενεν, ωραίαν νυμφευτήν του

που’χε γεννήσ’ η Μάρπησσα καλόφτερνη Ευηνίνη,

και ο Ίδης, ο ανδρειότερος των τότε ανδρών ηρώων,

ώστε το τόξον έπιασε τον Φοίβον να κτυπήση

γι’ αγάπην της νεόνυμφης καλόφτερνης Μαρπήσσης.

Εκείνης βγάλαν οι γονείς παράνομ’ Αλκυόνην,

ότι πικρόν παράπονον ωσάν της Αλκυόνος

θρηνολογούσε η μάνα της θλιμμένη, απ’ ότε ο Φοίβος

Απόλλων απ’ τον κόλπον της την πήρε ο μακροβόλος.

ὄφρα μὲν οὖν Μελέαγρος ἄρηι φίλος πολέμιζε, 550

τόφρα δὲ Κουρήτεσσι κακῶς ἦν, οὐδὲ δύναντο

τείχεος ἔκτοσθεν μίμνειν πολέες περ ἐόντες·

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ Μελέαγρον ἔδυ χόλος, ὅς τε καὶ ἄλλων

οἰδάνει ἐν στήθεσσι νόον πύκα περ φρονεόντων,

ἤτοι ὃ μητρὶ φίλῃ Ἀλθαίῃ χωόμενος κῆρ 555

κεῖτο παρὰ μνηστῇ ἀλόχῳ καλῇ Κλεοπάτρῃ

κούρῃ Μαρπήσσης καλλισφύρου Εὐηνίνης[1]

Ἴδεώ θ᾽, ὃς κάρτιστος ἐπιχθονίων γένετ᾽ ἀνδρῶν

τῶν τότε· καί ῥα ἄνακτος ἐναντίον εἵλετο τόξον

Φοίβου Ἀπόλλωνος καλλισφύρου εἵνεκα νύμφης,

τὴν δὲ τότ᾽ ἐν μεγάροισι πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ

Ἀλκυόνην καλέεσκον ἐπώνυμον, οὕνεκ᾽ ἄρ᾽ αὐτῆς

μήτηρ ἀλκυόνος πολυπενθέος οἶτον ἔχουσα

κλαῖεν ὅ μιν ἑκάεργος ἀνήρπασε Φοῖβος Ἀπόλλων·

Σιμά της έτρεφεν αυτός την πίκραν της χολής του

απ’ τες κατάρες της μητρός, που έκλαιε τον φόνον

του αδελφού της κι έκραζε και τους επουρανίους

θεούς, και με τα χέρια της την θρέπτραν γην κτυπώντας

στα γόνατά της καθιστή, στα δάκρυα πνιγμένη,

τον Άδην και την φοβερήν καλούσε Περσεφόνην

να της φονεύσουν τον υιόν και στ’ άπονά της σπλάχνα

η Ερινύς στο Έρεβος εδέχθη την κατάραν.

τῇ ὅ γε παρκατέλεκτο χόλον θυμαλγέα πέσσων

ἐξ ἀρέων μητρὸς κεχολωμένος, ἥ ῥα θεοῖσι

πόλλ᾽ ἀχέουσ᾽ ἠρᾶτο κασιγνήτοιο φόνοιο,

πολλὰ δὲ καὶ γαῖαν πολυφόρβην χερσὶν ἀλοία

κικλήσκουσ᾽ Ἀΐδην καὶ ἐπαινὴν Περσεφόνειαν

πρόχνυ καθεζομένη, δεύοντο δὲ δάκρυσι κόλποι,

παιδὶ δόμεν θάνατον· τῆς δ᾽ ἠεροφοῖτις Ἐρινὺς

ἔκλυεν ἐξ Ἐρέβεσφιν ἀμείλιχον ἦτορ ἔχουσα.

Αλλ’ ότε ακούσθη οχλοβοή και κτύπος εις τες πύλες

των πύργων που επροσβάλλοντο, των Αιτωλών οι γέροι

τον ικετεύαν κι έστειλαν ιερείς, όσ’ ήσαν πρώτοι,

να’λθη βοηθός και υπόσχονταν μέγα να δώσουν δώρον.

Να εκλέξει από τον πρόσχαρον αγρό της Καλυδώνος

το μέρος το παχύτερο, πεντήκοντα στρεμμάτων,

εξαίσιον κτήμα, το μισό χωράφι αμπελωμένο,

τ’ άλλο μισό αφύτευτο και οργώσιμο χωράφι.

τῶν δὲ τάχ᾽ ἀμφὶ πύλας ὅμαδος καὶ δοῦπος ὀρώρει

πύργων βαλλομένων· τὸν δὲ λίσσοντο γέροντες

Αἰτωλῶν, πέμπον δὲ θεῶν ἱερῆας ἀρίστους, 575

ἐξελθεῖν καὶ ἀμῦναι ὑποσχόμενοι μέγα δῶρον·

ὁππόθι πιότατον πεδίον Καλυδῶνος ἐραννῆς,

ἔνθά μιν ἤνωγον τέμενος περικαλλὲς ἑλέσθαι

πεντηκοντόγυον, τὸ μὲν ἥμισυ οἰνοπέδοιο,

ἥμισυ δὲ ψιλὴν ἄροσιν πεδίοιο ταμέσθαι. 580

Επρόσπεσε και ο γέροντας Οινεύς εις τον υιόν του

και ανέβηκεν εις του υψηλού θαλάμου το κατώφλι

ωσάν ικέτης κι έσειε τες κολλητές σανίδες.

Του πρόσπεσαν κι οι αδελφοί και η σεβαστή μητέρα

και αυτός αρνείτο πάντοτε. Του πρόσπεσαν οι φίλοι,

απ’ όσους είχε, σεβαστοί σ’ αυτόν και αγαπημένοι,

αλλ’ ουδ’ αυτοί δεν έπεισαν, ωσπού’φθασεν ο κτύπος

στον θάλαμον και ανέβαιναν τους πύργους οι Κουρήτες

και την μεγάλην άρχιζαν να κάψουν Καλυδώνα.

πολλὰ δέ μιν λιτάνευε γέρων ἱππηλάτα Οἰνεὺς

οὐδοῦ ἐπεμβεβαὼς ὑψηρεφέος θαλάμοιο

σείων κολλητὰς σανίδας γουνούμενος υἱόν·

πολλὰ δὲ τόν γε κασίγνηται καὶ πότνια μήτηρ

ἐλλίσσονθ᾽· ὃ δὲ μᾶλλον ἀναίνετο· πολλὰ δ᾽ ἑταῖροι,

οἵ οἱ κεδνότατοι καὶ φίλτατοι ἦσαν ἁπάντων·

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς τοῦ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθον,

πρίν γ᾽ ὅτε δὴ θάλαμος πύκ᾽ ἐβάλλετο, τοὶ δ᾽ ἐπὶ πύργων

βαῖνον Κουρῆτες καὶ ἐνέπρηθον μέγα ἄστυ.

Και τότε στον Μελέαγρον επρόσπεσεν η ωραία

ομίκλινή του κλαίοντας και του’δειξε όσα πάθη

στην πόλην που πατήσει εχθρός οι άνθρωποι παθαίνουν.

Σφάζουν τους άνδρες, η φωτιά την πόλιν ερημάζει,

και δούλους παίρνουν τα παιδιά και τες γυναίκες ξένοι.

Στα τόσα που άκουσε κακά κλονίσθη στην καρδίαν

κι εζώσθη τα λαμπρ’ άρματα να πεταχθή εις την μάχην.

καὶ τότε δὴ Μελέαγρον ἐΰζωνος παράκοιτις 590

λίσσετ᾽ ὀδυρομένη, καί οἱ κατέλεξεν ἅπαντα

κήδε᾽, ὅσ᾽ ἀνθρώποισι πέλει τῶν ἄστυ ἁλώῃ·

ἄνδρας μὲν κτείνουσι, πόλιν δέ τε πῦρ ἀμαθύνει,

τέκνα δέ τ᾽ ἄλλοι ἄγουσι βαθυζώνους τε γυναῖκας.

τοῦ δ᾽ ὠρίνετο θυμὸς ἀκούοντος κακὰ ἔργα, 595

βῆ δ᾽ ἰέναι, χροῒ δ᾽ ἔντε᾽ ἐδύσετο παμφανόωντα.

Κι έτσι από ιδίαν θέλησιν τους έσωσεν εκείνος.

Πλην δεν του εδώσαν οι Αιτωλοί τα εξαίσια δώρα πλέον

και χάρισμ’ απ’ τον όλεθρον τους έσωσε στο τέλος.

ὣς ὃ μὲν Αἰτωλοῖσιν ἀπήμυνεν κακὸν ἦμαρ

εἴξας ᾧ θυμῷ· τῷ δ᾽ οὐκέτι δῶρα τέλεσσαν

πολλά τε καὶ χαρίεντα, κακὸν δ᾽ ἤμυνε καὶ αὔτως.

Όμοια μη σκέπτεσαι κι εσύ παιδί μου. Μη σε σύρει

κακός θεός και είν’ άσχημο βοηθός να δράμης μόνον

όταν τα πλοία καίωνται. Πρόλαβε, αφού με δώρα

σε προσκαλούν οι Αχαιοί, που ωσάν θεόν θα σ’ έχουν.

Και αν κατεβής αδώρητος στην ανδροφθόρον μάχην

ομοίαν απ’ την νίκην σου τιμήν δεν θ’ απολαύσης.».

ἀλλὰ σὺ μή μοι ταῦτα νόει φρεσί, μὴ δέ σε δαίμων

ἐνταῦθα τρέψειε φίλος· κάκιον δέ κεν εἴη

νηυσὶν καιομένῃσιν ἀμυνέμεν· ἀλλ᾽ ἐπὶ δώρων

ἔρχεο· ἶσον γάρ σε θεῷ τίσουσιν Ἀχαιοί.

εἰ δέ κ᾽ ἄτερ δώρων πόλεμον φθισήνορα δύῃς

οὐκέθ᾽ ὁμῶς τιμῆς ἔσεαι πόλεμόν περ ἀλαλκών,

Και ο γοργοπόδης Αχιλλεύς σ’ εκείνον αποκρίθη:

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·

ß à

[1] Βλ. Εικόνα [Μάρπησσα και Ίδας].