Αρχαία Πόλη της
Β. Πελοποννήσου, που
τοποθετείται λίγο πριν το Αίγιο.
Βλ. Στράβων, Γεωγραφικά, βιβλ. Η.
Ήρξαν δε, Πύρρου στρατεύσαντος εις την Ιταλίαν, τέτταρες συνιούσαι πόλεις, ών ήσαν Πάτραι και Δύμη. Είτα προσελάμβανον τινας των δώδεκα, πλην Ωλένου και Ελίκης. Της μεν ουν συνελθούσης, της δ’ αφανισθείσης υπό κύματος.
παράγραφος 2
Εξαφθέν δε υπό σεισμού το πέλαγος, κατέκλυσεν και αυτήν και το ιερόν του Ελικωνίου Ποσειδώνος, ό και νυν έτι τιμώσιν Ίωνες, και θύουσιν εκεί τα Πανιώνια. Μίμνηται δ’ ως υπονοούσι τινες, ταύτης της θυσίας Όμηρος, όταν φη [ΡΑΨΩΔΙΑ Υ, στ. 404]
Τεκμαίρονται δε νεώτερον είναι της Ιωνικής αποικίας τον Ποιητήν, μεμνημένον μεν της Πανιωνικής θυσίας, ήν εν τη Πριηνέων χώρα συντελούσιν Ίωνες τω Ελικωνίω Ποσειδώνι. Επεί και αυτοί οι Πριηνείς εξ Ελίκης είναι λέγονται. Και δη προς την θυσίαν ταύτην βασιλέα καθιστάσι άνδρα νέον Πριηνέα, τον των ιερόν επιμελησόμενον. Τεκμηριούνται δ’ έτι μάλλον το προκείμενον εκ των περί του ταύρου πεφρασμένων. Τότε γαρ νομίζουσιν καλλιερείν περί την θυσίαν ταύτην Ίωνες, όταν θυόμενος ο ταύρος μυκήσηται. Οι δ’ αντιλέγοντες μεταφέρουσιν εις την Ελίκην τα λεχθέντα τεκμήρια περί του ταύρου και της θυσίας. Ως εκεί νενομισμένων τούτων, και του Ποιητού παραβάλλοντος τα εκεί συντελούμενα. Κατελύσθη δε Ελίκη δυσίν έτεσι προ των Λευκτρικών. Ερατοσθένης δε και αυτός ιδείν φησίν τον τόπον, και τους πορθμέας λέγειν, ως εν τω πόρρω ορθός εστήκει Ποσειδών χάλκεος, έχων ιππόκαμπον εν τη χειρί, κίνδυνον φέροντα τοις δικτυεύσι. Ηρακλείδης δε φησι κατ’ αυτόν γενέσθαι το πάθος νύκτωρ, δώδεκα σταδίους διεχούσης της πόλεως από θαλάττης, και τούτου του χωρίου παντός συν τη πόλει καλυφθέντος. Δισχιλίους δε των Αχαιών πεμφθέντας, ανελέσθαι δε τους νεκρούς, μη δύνασθαι. Τοις δ’ ομόροις νείμαι την χώραν. Συμβήναι δε το πάθος κατά μήνα Ποσειδώνος. Τους γαρ εκ της Ελίκης εκπεσόντας Ίωνας αιτείν πέμψαντας παρά των Ελικέων, μάλιστα δε το βρέτας του Ποσειδώνος, ει δε μη, του γε ιερού την αμφιδρυσιν. Ου δεόντων δε, πέμψαι προς το κοινόν των Αχαιών. Των δε ψηφισαμένων, ου δ’ ως υπακούσαι. Το δ’ εξής χειμώνι συμβήναι το πάθος. Τους Αχαιούς ύστερον δούναι τοις Ίωσι την αμφίδρυσιν. Ησίοδος δε και άλλης Ελίκης μέμνηται Θετταλικής.
παράγραφος 4
Η δε τάξις των τόπων, ους κατώκουν, εις δώδεκα μέρη διηρημένοι, τοιαύτη τις εστι. Μετά Σικυώνα Πελλήνη κείται. Είτα Αίγειρα δευτέρα. Τρίτη Αιγαί, Ποσειδώνος ιερόν έχουσα. Τετάρτη Βούρα. Μετ’ αυτήν Ελίκη, εις ήν καταπεφεύγησαν Ίωνες, μάχη κρατηθέντες υπ’ Αχαιών. Το τελευταίον εξέπεσαν ενθένδε. Μετά δε Ελίκην, Αίγιον, και Ρύπες, και Πατρείς, και Φαρείς. Είτ’ Ώλενος, παρ’ όν Πείρος ποταμός μέγας. Είτα Δύμη και Τριταιείς. Οι μεν ουν Ίωνες κωμηδόν ώκουν. Οι δ’ Αχαιοί, πόλεις έκτισαν, ων είς τινας ύστερον συνώκισαν και εκ των άλλων μερίδων ενίας. Καθάπερ τας Αιγάς εις Αίγειραν. Αιγαίοι δ’ ελέγοντο οι ενοικούντες. Ώλενον δε εις Δύμην. Δείκνυται δ’ ίχνος μεταξύ Πατρών και Δύμης του παλαιού των Ωλενίων κτίσματος. Αυτού δε και το του Ασκληπιού ιερόν επίσημον, Δύμης μεν απέχον τετταράκοντα σταδίους, Πατρών δε ογδοήκοντα. Ομώνυμοι δ’ εισί ταις μεν Αιγαίς ταύταις αι εν Ευβοία. Τω δε Ωλένω, το εν Αιτωλία κτίσμα, και αυτό ίχνη σώζον μόνον. Ο δε Ποιητής του μεν του Αχαϊα Ωλένου ου μεμνηταί. Ώσπερ ουδ’ άλλων πλειόνων των περί τον Αιγιαλόν οικούντων. Αλλά κοινότερον λέγει
Του δ’ Αιτωλικού μέμνηται, όταν φη,
Τας Αιγάς δε αμφοτέρας λέγει. Την μεν Αχαϊκήν
Όταν δε φη
βέλτιον δέχεσθαι τας εν Ευβοία. Αφ’ ών εικός και το πέλαγος Αιγαίον λεχθήναι. Εκεί δε και τω Ποσειδώνι η πραγματεία πεποίηται η περί τον Τρωικόν πόλεμον. Προς δε ταις Αχαϊκαίς Αιγαίς, ο Κράθις ρει ποταμός, εκ δυοίν ποταμών αυξόμενος, από του κίρνασθαι την ονομασίαν έχων. Αφ’ ου και ο εν Ιταλία Κράθις.
Eπίσης, ο Παυσανίας, 7,24,5-13: Πιο πέρα από το
Αίγιο είναι ο ποταμός Σελινούς, και σε απόσταση 40 σταδίων από το Αίγιο, βρίσκεται
στη θάλασσα ένας τόπος Ελίκη. Εκεί είναι η πόλη Ελίκη με το αγιώτατο για
τους Ιωνες ιερό του ΕΛΙΚΩΝΙΟΥ
ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ. Οι Ίωνες εξακολούθησαν να τιμούν τον ΕΛΙΚΩΝΙΟ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ και
όταν κατέφυγαν στην Αθήνα διωγμένοι από τους Αχαιούς, και όταν αργότερα από την
Αθήνα εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Και οι Μιλήσιοι εχουν
μπροστά στην πόλη τους, στο δρόμο προς την πηγή Βιβλίδα, βωμό του Ελικώνιου Ποσειδώνα. Και στην Τέω υπάρχει
επίσης ιερός περίβολος αξιοθέατος και βωμός για τον Ελικώνιο. Και ο Ομηρος
κάνει λόγο στα ποιήματά του για την Ελίκη και τον Ελικώνιο Ποσειδώνα.
Αργότερα οι Αχαιοί της Πελοποννησιακής συμμαχίας απόσπασαν από το
ιερό και σκότωσαν άνδρες που είχαν καταφύγει σε αυτό ως ικέτες. Και η
εναντίον τους οργή του Ποσειδώνα δεν άργησε να εκδηλωθεί, αλλά σεισμός
συγκλόνισε την χώρα τους, και εξαφάνισε όχι μόνο τα οικοδομήματα και τις
παντοειδείς κατασκευές της Ελίκης αλλά και ο ίδιο το έδαφος της πόλης το έκανε να
μην το βλέπουν οι μεταγενέστεροι.
Προκειμένου για σεισμούς που ξεχωρίζουν για την ένταση ή για την μεγάλη έκτασή τους πάνω στη γη ο
θεός τους προσημαίνει με σύνδρομα που συνήθως είναι τα ίδια: Συμβαίνουν καταιγίδες
συνεχείς ή ξηρασίες προ των σεισμών που κρατούν σε χρονικό διάστημα μεγαλύτερο
του συνηθισμένου και η ατμοσφαιρική κατάσταση δεν συμφωνεί με την εκάστοτε
εποχή του έτους. Σε περίοδο χειμερινή συμβαίνει μεγάλη ζέστη και σε θερινή
περίοδο ο δίσκος του ήλιου μέσα σε μια θολούρα εμφανίζει περισσότερο ασυνήθιστη
την απόχρωση του ηλίου είτε προς το κοκκίνισμα είτε σιγά σιγά να τείνει προς το
σκοτείνιασμα. Συχνά οι πηγές του νερού στερεύουν. Άλλοτε σηκώνονται σ’ έναν
τόπο ισχυροί άνεμοι που στροβιλίζουν τα δέντρα, κάποτε μεγάλες φλόγες
διασχίζουν τον ουρανό. Αλλοτε παίρνουν τα αστέρια μια μορφή άγνωστη πριν, και
προκαλούν μεγάλη έκπληξη σε όσους τα βλέπουν. Και στα βάθη της γης γινεται βοή
δυνατών θυελλωδών ανέμων. Και αλλα πολλά προμηνύματα παρέχει ο θεός για τους
δυνατούς σεισμούς. Η ίδια η σεισμική δόνηση δεν είναι ενός είδους μόνον. Οσοι
αρχικά μελέτησαν το φαινόμενο και όσοι διδάχθηκαν από εκείνους μπόρεσαν να
διακρίνουν τα εξής είδη σεισμών:
Ο πιο ήπιος σεισμός είναι – αν φυσικά προκειμένου για μια
συμφορά του είδους αυτού μπορεί να γίνει λόγος για ηπιότητα – όταν η πρώτη
κίνηση που έδωσε στα οικοδομήματα μια κλίση προς το έδαφος ακολουθείται από μια
άλλη κινηση αντίθετη, η οποία ξανασηκώνει όσα είχαν κλίνει προς το έδαφος. Στον
τύπο αυτό του σεισμού μπορεί να δει κανείς κίονες να ξανασηκώνοντα όρθιοι, οι
οποίοι λίγο έλειψε πριν να πέσουν εντελώς στο έδαφος. Μπορεί να δει ρήγματα
τοίχων να κλείνουν όπως οι τοίχοι ήταν στην αρχή, και δοκάρια που η δόνηση τα
είχε βγάλει από τη θέση τους να επανέρχονται στη θέση τους. Μπορεί να δει επισης διασπασμένα μέρη οχετευτικών
κατασκευών ή άλλων έργων κατασκευασμένων για
να ρέει μέσα σ’ αυτά το νερό, να συνενώνονται πιο επδέξια παρ’ ότι θα
μπορούσαν να τα συνδέσουν ειδικοί τεχνίτες.
Ο σεισμός του δευτέρου τύπου καταστρεφει καθετί υποκείμενο σε καταστροφή.
Οτιδήποτε υποστεί την ορμή του γκρεμίζεται, όπως τα τείχη τα προσβαλλόμενα από
πολιορκητικά μηχανήματα.
Τον πιο καταστρεπτικό όμως τύπο σεισμού τον παρομοιάζουν με
την ανθρώπινη εκπνοή, όπως γίνεται σε άτομο που υποφέρει από συνεχή πυρετό,
οπότε η εκπνοή είναι πιο συχνή και ο εκπνεομενος αέρας ωθείται βίαια προς τα
πάνω. Η βίαια ώθηση γίνετα αισθητή και σε άλλα μέλη του σώματος, ιδίως όμως
κάτω από τον καρπό κάθε χεριού. Κατά τον ίδιο τρόπο η δύναμη του σεισμού είναι
σα να χώνεται κατευθείαν κάτω από τα οικοδομήματα και να τινάζει πάνω τα
θεμέλιά τους, όπως οι τυφλοπόντικοι βγάζουν πάνω από τα βάθη της γης τους
σωρούς των χωμάτων. Μόνο του τύπου αυτού η σεισμικη δόνιση δεν αφήνει ούτε ίχνη
ανθρώπινων εγκαταστάσεων πάνω στη γη.
Λένε λοιπόν πως τότε έπληξε την Ελίκη αυτό το είδος του σεισμού που ωθεί
από το βάθος προς την επιφάνεια του εδάφους. Αλλά
μαζί μ’ αυτό συνέβη κι άλλο κακό, σε εποχή χειμώνα μάλιστα. Η θάλασσα
κατέλυσε μεγάλο μέρος της ξηράς, γύρω από την Ελίκη, σκεπάζοντας την ίδια την
Ελίκη ολόκληρη. Το άλσος του Ποσειδώνα σκεπάστηκε από τα νερά μέχρι του
σημείου, ώστε μόνον οι κορυφές των δένδρων να διακρίνονται. Καθώς ο σεισμός
έγινε ξαφνικά και ταυτόχρονα εξορμησε η θάλασσα, το κύμα παρέσυρε κάτω αύτανδρη
την Ελίκη.
Στο Σιπυλο, ένα άλλο παρόμοιο φαινόμενο, προκάλεσε τον
εξαφανισμό μιας πολης μέσα σε χάσμα. Από το ρήγμα που σχηματίστηκε στο βουνό
ανέβλυσε νερό και το χάσμα έγινε λίμνη, ονομαζόμενη Σαλόη, και ερείπια
της πόλης ήταν ορατά μέσα στη λίμνη έως ότου τα σκέπασε το νερό του χειμάρρου. Και της Ελίκης
τα ερείπια διακρίνονται, δεν μοιάζουν όμως τώρα πια με ερείπια πόλης, γιατί το
αλμυρό νερό τα έχει παραμορφώσει.
7, 25,4. Η καταστροφή της Ελίκης έγινε όταν άρχων επωνυμος στην Αθήνα
ήταν ακόμη ο Αστείος, κατά το τέταρτο έτος της εικοστής πρώτης Ολυμπιάδας, κατά
την οποία ο Δάμων από τους Θουρίους είχε κερδίσει την πρώτη του νίκη. Την χώρα
των Ελικαέων, οι οποίοι δεν υπάρχουν πια, την νέμονται οι Αιγιείς.