Έτος 14ον : 418 - 417 π.Χ.
57. Κατά τα μέσα του επομένου θέρους, οι Λακεδαιμόνιοι βλέποντες ότι οι σύμμαχοι αυτών Επιδαύριοι εταλαιπωρούντο και ότι εκ των λοιπών πόλεων της Πελοποννήσου άλλαι μεν είχαν ήδη αποσπασθή απ' αυτούς, ενώ άλλων αι διαθέσεις ήσαν δυσμενείς, και νομίσαντες ότι αν δεν σπεύσουν να προλάβουν, η κατάστασις θα επεδεινούτο, εξεστράτευσαν κατά του Άργους με όλας των τας δυνάμεις, περιλαμβανομένων και των Ειλώτων, υπό την αρχηγίαν του βασιλέως αυτών Άγιδος, υιού του Αρχιδάμου. Της εκστρατείας μετέσχον και οι Τεγεάται και όσοι άλλοι εκ των Αρκάδων ήσαν σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων. Οι λοιποί σύμμαχοί των εκ της άλλης Πελοποννήσου και εκτός αυτής συνεκεντρώθησαν εις την Φλειούντα, όπου προσήλθαν Βοιωτοί μεν πέντε χιλιάδες οπλίται, ισάριθμοι ψιλοί, πεντακόσιοι ιππείς και ισάριθμοι άνιπποι (ωκύποδες πεζοί), Κορίνθιοι δε δύο χιλιάδες οπλίται, και διάφορα αποσπάσματα εκ των άλλων πόλεων. Οι Φλειάσιοι όμως προσήλθαν πανστρατιά, λόγω του ότι η συγκέντρωσις εγίνετο επί του εδάφους των. 58. Οι Αργείοι, οι οποίοι, είχαν πληροφορηθή εγκαίρως τας παρασκευάς των Λακεδαιμονίων, ήδη, ότε ούτοι εβάδιζαν προς την Φλειούντα, διά να ενωθούν με τους λοιπούς, εξεστράτευσαν και αυτοί. Εις βοήθειάν των είχαν προσέλθει οι Μαντινείς μετά των συμμάχων των και τρείς χιλιάδες Ηλείοι οπλίται. Κατά την πορείαν των, συνηντήθησαν με τους Λακεδαιμονίους εις το έδαφος του Μεθυδρίου της Αρκαδίας. Οι δύο στρατοί κατέλαβαν ανά ένα λόφον. Οι Αργείοι ητοιμάζοντο να επιτεθούν κατά των Λακεδαιμονίων, επωφελούμενοι του γεγονότος ότι δεν είχαν ενωθή ακόμη μετά των συμμάχων των, αλλ' ο Άγις εξεκίνησε με τον στρατόν του εν καιρώ νυκτός, και χωρίς να εννοηθή εβάδισε προς την Φλειούντα, όπως ενωθή με τους εκεί συμμάχους. Οι Αργείοι, αντιληφθέντες τούτο κατά τα εξημερώματα, προήλασαν πρώτον μεν προς το Άργος, έπειτα δε δια της οδού προς την Νεμέαν, δια της οποίας επερίμεναν ότι θα καταβούν οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί των εις την πεδιάδα. Αλλ' ο Άγις, αντί ν' ακολουθήση την οδόν αυτήν, από την οποίαν επεριμένετο, εξέδωκε διαταγήν πορείας επί τη βάσει της οποίας αυτός μεν επί κεφαλής των Λακεδαιμονίων, Αρκάδων και Επιδαυρίων, πορευθείς δι' άλλης δυσβάτου οδού, κατέβη εις την πεδιάδα του Άργους. Οι δε Κορίνθιοι, Πελληνείς και Φλειάσιοι ηκολούθησαν άλλην απότομον ατραπόν, ενώ η προς τους Βοιωτούς, Μεγαρείς και Σικυωνίους διαταγή του Άγίδος ήτο να κατέρχωνται δια της οδού της Νεμέας, όπου ήσαν στρατοπεδευμένοι οι Αργείοι, όπως επιτεθούν κατ' αυτών δια του ιππικού εκ των νώτων, εις περίστασιν καθ' ην ούτοι θα επετίθεντο κατ' αυτού, προελαύνοντες δια της πεδιάδος. Δώσας τας διαταγάς ταύτας ο Άγις, κατήλθεν εις την πεδιάδα και ήρχισεν ερημώνων την Σάμινθον και άλλα μέρη.
60. Οι εν λόγω Αργείοι ωμίλησαν εξ ιδίας των πρωτοβουλίας και χωρίς να έχουν εντολήν του λαού. Και ο Άγις, δεχθείς τας προτάσεις των μόνος, χωρίς την συγκατάθεσιν της πλειοψηφίας των ηγετών των συμμαχικών αποσπασμάτων, και χωρίς καν να προκαλέση προηγουμένως κοινήν σύσκεψιν, αλλά περιορισθείς να συνεννοηθή με ένα μόνον εκ των Λακεδαιμονίων αρχόντων, των συνοδευόντων την εκστρατείαν, συνωμολόγησεν ανακωχήν τεσσάρων μηνών, εντός των οποίων ώφειλαν οι Αργείοι να εκτελέσουν τα συμφωνηθέντα, και απέσυρεν ευθύς τον στρατόν, χωρίς να δώση καμμίαν εξήγησιν προς τους άλλους συμμάχους. Οι Λακεδαιμόνιοι, και οι σύμμαχοι ηκολούθησαν μεν τας διαταγάς του, εκ σεβασμού προς τον νόμον, αλλ' εμέμφοντο αυστηρώς μεταξύ των τον Άγιν, διότι επίστευαν ότι ενώ τους εδόθη ευκαιρία να συνάψουν μάχην υπό περιστάσεις ευνοϊκάς και ενώ οι εχθροί ήσαν περικυκλωμένοι πανταχόθεν υπό πεζικού και ιππικού, επέστρεφαν εις τα ίδια, χωρίς να κατορθώσουν τίποτε άξιον των προπαρασκευών των. Διότι ουδέποτε μέχρι τούδε είχε συγκεντρωθή επί το αυτό λαμπρότερος Ελληνικός στρατός, και τούτο έγινεν ιδίως καταφανές, όταν το σύνολον των δυνάμεων ευρίσκετο εις την Νεμέαν. Απετελείτο δ' ο στρατός ούτος από τας δυνάμεις της Λακεδαίμονος και επί πλέον από Αρκάδας και Βοιωτούς και Κορινθίους και Σικυωνίους και Πελληνείς και Φλειασίους και Μεγαρείς, όλους άνδρας επιλέκτους εξ εκάστης των πόλεων τούτων. Και η δύναμις αυτού εκρίνετο ικανή να καταβάλη όχι μόνον τον συμμαχικόν σύνδεσμον των Αργείων, αλλά και άλλον τοιούτον, ο οποίος τυχόν θα προσετίθετο. Ούτω τα διάφορα στρατιωτικά αποσπάσματα ανεχώρησαν επιστρέφοντα εις τα ίδια, όπου και διελύθησαν, μεμφόμενα τον Άγιν. Αλλά και οι Αργείοι εμέμφοντο ακόμη αυστηρότερα τους συνομολογήσαντας την ανακωχήν άνευ αδείας του δήμου, διότι επίστευαν και εκείνοι ότι οι Λακεδαιμόνιοι τους διέφυγαν, διότι ουδέποτε καλλίτερα περίστασις ήτο δυνατόν να τους παρουσιασθή, αφού η μάχη θα εδίδετο πλησίον της πόλεώς των και θα συνηγωνίζοντο μετά πολλών και γενναίων συμμάχων. Και δια τούτο κατά την επιστροφήν των, ότε ευρίσκοντο εις τον Χάραδρον, όπου δικάζουν τα στρατιωτικά αδικήματα προ της εισόδου των εις την πόλιν, ήρχισαν λιθοβολούντες τον Θράσυλλον. Και ούτος μεν, καταφυγών εις τον βωμόν εσώθη, η περιουσία του όμως δημεύθη.
64. Εν τω μεταξύ, οι Τεγεάται φίλοι των τους διαμήνυσαν ότι αν δεν έλθουν εσπευσμένως, η Τεγέα θ' αποσπασθή, και παρ' ολίγον να είχεν ήδη αποσπασθή απ' αυτούς, δια να προσέλθη εις τους Αργείους και τους συμμάχους των. Μόλις ελήφθη η είδησις αυτή, οι Λακεδαιμόνιοι εξεστράτευσαν με όλας των τας δυνάμεις, περιλαμβανομένων και των Ειλώτων, με ταχύτητα απαραδειγμάτιστον μέχρι τούδε. Ενώ δε διηυθύνοντο προς το Ορέσθειον της Μαιναλίας, παρήγγειλαν προς τους συμμάχους των της Αρκαδίας, αφού συγκεντρωθούν, ν' ακολουθήσουν αυτούς κατά πόδας εις την Τεγέαν. (Φθάσαντες εις το Ορέσθειον απέστειλαν οπίσω το έκτον της δυνάμεώς των, αποτελούμενον από τους πρεσβυτέρους και τους νεωτέρους, δια να φυλάττουν την Λακωνικήν, και με τον υπόλοιπον στρατόν έφθασαν εις την Τεγέαν. Μετ' ολίγον προσήλθαν και, οι Αρκάδες σύμμαχοι. Έπεμψαν συγχρόνως προς τους Κορινθίους, τους Βοιωτούς, τους Φωκείς και τους Λοκρούς, προσκαλούντες αυτούς εσπευσμένως να αποστείλουν επικουρίαν εις την Μαντί-νειαν. Αλλ η πρόσκλησις ήτο δια τους συμμάχους απρόοπτος, και, εξ άλλου, δια να προσέλθουν, έπρεπε να διέλθουν δια παρεμπίπτοντος εχθρικού εδάφους, το οποίον δεν ήτο εύκολον, πριν περιμείνουν αλλήλους και συγκεντρωθούν. Εν τούτοις, ενήργουν όσον ηδύναντο ταχύτερον. Οι Λακεδαιμόνιοι, εξ άλλου, παραλαβόντες μεθ' εαυτών τους ήδη προσελθόντας συμμάχους εκ της Αρκαδίας, εισέβαλαν εις το έδαφος της Μαντινείας, και στρατοπεδεύσαντες πλησίον του ναού του Ηρακλέους, ήρχισαν ερημώνοντες την χώραν. 65. Ευθύς ως οι Αργείοι και οι σύμμαχοί των τους είδαν, κατέλαβαν θέσιν οχυράν και δυσπρόσιτον, όπου παρετάχθησαν εις μάχην. Οι Λακεδαιμόνιοι προήλασαν κατ αυτών άνευ αναβολής, και είχαν φθάσει εις απόστασιν βολής λίθου και ακοντίου, ότε εις εκ των πρεσβυτέρων, βλέπων ότι επετίθεντο εναντίον θέσεως οχυράς, εφώναξε προς τον Άγιν, ότι ζητεί να θεραπεύση κακόν δια κακού, εννοών δια τούτου ότι ο παρών άκαιρος ζήλος του σκοπόν είχε να επανορθώση το σφάλμα της εξ Άργους υποχωρήσεώς του. Ο Άγις, είτε ένεκα της κραυγής αυτής, είτε και διότι ο ίδιος μετέβαλεν αιφνιδίως σκέψιν, απέσυρε πάλιν εσπευσμένως τον στρατόν πριν συμπλακή. Και φθάσας εις τα όρια του εδάφους της Τεγέας, ήρχισε την αναγκαίαν εργασίαν δια να διοχετεύση εις το έδαφος της Μαντινείας τα ύδατα τα οποία είναι η κυρία αιτία πολέμων μεταξύ Μαντινέων και Τεγεατών, ως εκ της βλάβης που προξενούν εις το μέρος προς το οποίον στρέφεται το ρεύμα των. Ήθελε δια τούτου να εξαναγκάση τον επί του λόφου στρατοπεδευμένον εχθρόν να καταβή, όπως εμποδίση την εκτροπήν του ίδατος, άμα ως αντιληφθή αυτήν, και ούτω συνάψη την μάχην εις την πεδιάδα. Και αυτός μεν έμεινε κατά την ημέραν εκείνην εκεί πλησίον του ύδατος, απασχολούμενος εις την εκτροπήν αυτού. Οι Αργείοι, εξ άλλου, και οι σύμμαχοι αυτών κατ' αρχάς εκπλαγέντες διότι ο εχθρός, φθάσας τόσον πλησίον, απεσύρθη αιφνιδίως, δεν εγνώριζαν τί να υποθέσουν. Έπειτα, όταν οι Λακεδαιμόνιοι απομακρυνόμενοι έπαυσαν να φαίνονται πλέον, αυτοί, εν τούτοις, ν' αδρανούν και να μη τους καταδιώκουν, ήρχισαν τότε πάλιν να κατηγορούν τους στρατηγούς των. Δεν ήρκει, έλεγαν, ότι άφισαν προηγουμένως τους Λακεδαιμονίους να τους διαφύγουν, όταν τους είχαν τόσον καλά περικυκλωμένους πλησίον του Άργους, αλλά και τώρα που φεύγουν κανείς δεν τους καταδιώκει, αλλ' εκείνοι μεν διαφεύγουν με όλην των την ησυχίαν, αυτοί δε προδίδονται. Οι στρατηγοί κατ' αρχάς μεν εταράχθησαν, έπειτα όμως κατέβασαν τον στρατόν από τον λόφον και προχωρήσαντες εις την πεδιάδα, εστρατοπέδευσαν έτοιμοι να επιτεθούν κατά των εχθρών.
68. Τοιαύτη ήτο η παράταξις και η σύνθεσις των δύο στρατών. Ο των Λακεδαιμονίων ήτο καταφανώς πολυαριθμότερος. Αλλά τον αριθμόν, είτε των διαφόρων αποσπασμάτων, είτε της συνολικής δυνάμεως εκατέρων, δεν θα ημπορούσα ν' αναγράψω μετ' ακριβείας. Διότι ο αριθμός των Λακεδαιμονίων, ως εκ της μυστικότητος της κυβερνήσεώς των, ηγνοείτο, ενώ ο αριθμός τον οποίον έδιδαν περί της ιδίας αυτών δυνάμεως οι αντίπαλοι, δεν επιστεύετο, ως εκ της τάσεως των ανθρώπων να μεγαλουχούν δια την ιδίαν αυτών δύναμιν. Εν τούτοις ο επόμενος υπολογισμός επιτρέπει να υπολογίση τις την δύναμιν των Λακεδαιμονίων, η οποία εξεστράτευσε τότε. Εις την μάχην έλαβαν μέρος επτά λόχοι εκτός των Σκιριτών, των οποίων ο αριθμός ανήρχετο εις εξακοσίους. Έκαστος λόχος περιελάμβανε τέσσαρας πεντηκοστύας και εκάστη πεντηκοστύς τέσσαρας ενωμοτίας. Εις το μέτωπον εκάστης ενωμοτίας εμάχοντο τέσσαρες στρατιώται, ενώ το βάθος αυτών δεν ήτο ομοιόμορφον δι' όλους, αλλ' αφίνετο εις την διακριτικήν εξουσίαν εκάστου λοχαγού, γενικώς ειπείν όμως αι ενωμοτίαι ετάχθησαν επί οκτώ ζυγών κατά βάθος. Καθ' όλον δε το μήκος του μετώπου, πλην των Σκιριτών, η πρώτη γραμμή απετελείτο από τετρακοσίους σαράντα οκτώ άνδρας. 69. Αλλά κατά την στιγμήν που επέκειτο η σύγκρουσις, έκαστος των στρατηγών απηύθυνε προς τους στρατιώτας του τας επομένας παραινέσεις: Προς τους Μαντινείς ελέχθη ότι επρόκειτο ν αγωνισθούν, όχι μόνον υπέρ πατρίδος, αλλά προς τούτοις υπέρ της διατηρήσεως των κατακτήσεών των ή της υποτελείας των, ότι δοκιμάσαντες και τα δύο δεν ήθελαν βέβαια να στερηθούν εκείνης ή να υποπέσουν πάλιν εις ταύτην. Προς τους Αργείους υπενθύμισαν ότι πρόκειται ν' αγωνισθούν υπέρ της παλαιάς αυτών ηγεσίας και της ισότητος της επιρροής, της οποίας απήλαυαν ποτέ από κοινού μετά της Σπάρτης εις την Πελοπόννησον, ότι δεν έπρεπε ν' ανεχθούν όπως στερηθούν αυτών δια παντός, και ότι ώφειλαν συγχρόνως να εκδικηθούν μισητούς γείτονας, οι οποίοι ηδίκησαν αυτούς κατ' επανάληψιν. Προς τους Αθηναίους είπαν ότι ήτο ένδοξον πράγμα, αγωνιζόμενοι παρά το πλευρόν πολλών και γενναίων συμμάχων, να μη δειχθούν ουδενός κατώτεροι, και ότι αν ενίκων τους Λακεδαιμονίους εντός αυτής της Πελοποννήσου, όχι μόνον θα εξησφάλιζαν και θα επεξέτειναν την ηγεμονίαν των, αλλά και κανείς πλέον δεν θα υπήρχε φόβος να εισβάλη άλλος κανείς εις το έδαφός των. Και τοιαύται μεν υπήρξαν αι προς τους Αργείους και τους συμμάχους αυτών παραινέσεις. Οι Λακεδαιμόνιοι, εξ άλλου, και δια των κατ' ιδίαν συνδιαλέξεών των και δια των πολεμικών ασμάτων των παρεκίνουν αλλήλους να ενθυμούνται, ως αρμόζει εις γενναίους άνδρας, ό,τι είχαν μάθει, διότι εγνώριζαν ότι η σωτηρία των εστηρίζετο περισσότερον εις την προηγουμένην μακράν εξάσκησίν των παρά εις εύγλωττον παραίνεσιν, απευθυνομένην ολίγας στιγμάς προ της μάχης. 70. Μετά τούτο, οι δύο στρατοί εκινήθησαν εναντίον αλλήλων. Και οι μεν Αργείοι και οι σύμμαχοί των προήλαυναν με αποφασιστικότητα και ορμήν ασυγκράτητον, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι επροχώρουν βραδέως, κανονίζοντες το βήμα των προς τον ρυθμόν της μουσικής πολλών αυλητών, οι οποίοι κατά τα έθιμά των είχαν ιδίαν θέσιν εντός της παρατάξεως. Η μουσική αυτή δεν είχε χαρακτήρα θρησκευτικόν, αλλ' απέβλεπεν εις το να βαδίζη ο στρατός μετά κανονικού και ρυθμικού βήματος και προλαμβάνεται ούτως η διάσπασις της παρατάξεως, η οποία επέρχεται συνήθως κατά τας προελάσεις μεγάλων στρατιωτικών μονάδων. 71. Αλλά πριν ακόμη, έλθουν εις χείρας, ιδού τί απεφάσισιεν ο Άγις. Όλοι ανεξαιρέτως οι στρατοί, καθ' ην στιγμήν προελαύνουν, δια να έλθουν εις χείρας, έχουν την τάσιν να προεκτείνουν το δεξιόν των. Ως εκ τούτου, το δεξιόν αμφοτέρων των στρατών προεκτείνεται πέραν του απέναντι εχθρικού αριστερού, λόγω τουότι έκαστος στρατιώτης, φοβούμενος δια το ακάλυπτον πλευρόν του, ζητεί να καλύψη αυτό όπισθεν της ασπίδος του προς τα δεξιά του τεταγμένου στρατιώτου, και νομίζει ότι όσον πυκνοτέρα είναι η παράταξις, τόσον ασφαλεστέρα είναι η προφύλαξις. Υπεύθυνος κυρίως δια τούτο είναι ο πρωτοστάτης του δεξιού κέρατος, ο οποίος επιζητεί διαρκώς ν' απομακρύνη το ακάλυπτον μέρος του σώματός του από την εχθρικήν προσβολήν, ενώ οι λοιποί, ένεκα του ιδίου φόβου, ακολουθούν το παράδειγμά του. Ούτω και εις την παρούσαν περίστασιν, οι Μαντινείς, δια του δεξιού κέρατος όπου ευρίσκοντο, υπερεφαλάγγιζαν κατά πολύ τους Σκιρίτας, και ακόμη περισσότερον υπερεφαλάγγιζαν τους Αθηναίους οι Λακεδαιμόνιοι και οι Τεγεάται, λόγω της αριθμητικής υπεροχής των. Φοβηθείς ο Άγις μήπως κυκλωθή το αριστερόν του, και νομίσας ότι οι Μαντινείς είχαν υπερφαλαγγίσει αυτό μέχρι σημείου ανησυχητικού, διέταξε τους Σκιρίτας και τους στρατιώτας του Βρασίδα να κινηθούν προς τα αριστερά, απομακρυνόμενοι του κυρίου σώματος του στρατού, δια να εξισώσουν το μέτωπόν των προς το των Μαντινέων, και συγχρόνως, όπως πληρωθή το ούτω σχηματισθέν κενόν, παρήγγειλε τους πολεμάρχους Ιππονοϊδαν και Αριστοκλή να μεταφέρουν δύο λόχους εκ του δεξιού και τους εντάξουν εις αυτό. Δια της κινήσεως ταύτης ενόμιζεν ότι και εις το δεξιόν του θα έχη ακόμη υπεροχήν, και το απέναντι των Μαντινέων τμήμα της παρατάξεώς του θα εξησφαλίζετο. 72. Επειδή εν τούτοις η διαταγή εδόθη αιφνιδίως και καθ' ην στιγμήν ήρχιζεν η συμπλοκή, όχι μόνον ο Αριστοκλής και ο Ιππονοΐδας ηρνήθησαν να εκτελέσουν την διαταχθείσαν κίνησιν (και δια το σφάλμα τούτο εξωρίσθησαν ύστερον εκ της Σπάρτης, θεωρηθέντες ότι επέδειξαν δειλίαν), αλλά και ο εχθρός προκατέλαβεν αυτούς διά της επιθέσεώς του και συνέβη ώστε, όταν ο Άγις, ως εκ της μη προσελεύσεως των δύο λόχων εις αντικατάστασιν των Σκιριτών, διέταξε τους τελευταίους τούτους να επανέλθουν εις την θέσιν των, αποκαθιστώντες πάλιν την συνέχειαν του μετώπου, ούτε αυτοί να είναι πλέον εις θέσιν να εκτελέσουν την κίνησιν ταύτην. Αλλ' ενώ τοιουτοτρόπως οι Λακεδαιμόνιοι εφάνησαν την ημέραν εκείνην εντελώς υποδεέστεροι υπό έποψιν τακτικής, απέδειξαν ότι υπό έποψιν ανδρείας προ πάντων υπερτέρουν ουσιωδώς τους αντιπάλους των. Διότι, όταν ήλθαν εις χείρας προς τον εχθρόν, η δεξιά τούτου πτέρυξ, η αποτελούμενη από τους Μαντινείς, έτρεψεν εις φυγήν τους Σκιρίτας και τους στρατιώτας του Βρασίδα. Οι Μαντινείς και οι Αρκάδες σύμμαχοί των μετά των χιλίων επιλέκτων Αργείων, εισπεσόντες εις το κενόν, το οποίον δεν είχαν κατορθώσει να κλείσουν οι Λακεδαιμόνιοι, επροξένουν εις αυτούς φθοράν, και κυκλώσαντες το εκεί πορατεταγμένον μέρος αυτών, το απώθησαν και το ηνάγκασαν να καταφύγη μεταξύ των σκευαγωγών αμαξών του, όπου εφόνευσαν τινας των πρεσβυτέρων ανδρών, οι οποίοι ήσαν επιφορτισμένοι με την φύλαξιν τούτων. Ούτως, εις το μέρος τούτο οι Λακεδαιμόνιοι ενικώντο, αλλ' ο λοιπός στρατός των, και μάλιστα το κέντρον, όπου ήτο ο βασιλεύς Άγις μετά των τριακοσίων σωματοφυλάκων των καλουμένων ιππέων, επέπεσαν κατά των πρεσβυτέρων εκ των Αργείων, οι οποίοι ονομάζονται Πεντάλοχοι, κατά των Κλεωναίων, των Ορνεατών και των Αθηναίων, όσοι ήσαν παρατεταγμένοι πλησίον των τελευταίων τούτων, και τους έτρεψαν εις φυγήν. Οι πολλοί μάλιστα εξ αυτών ούτε εσκέφθησαν καν περί αντιστάσεως, αλλά μόλις είδαν τους Λακεδαιμονίους επερχόμενους, ενέδωσαν, και μερικοί εξ αυτών κατεπατήθησαν αμοιβαίως ως εκ της σπουδής, με την οποίαν έφευγαν, δια να μη τους προφθάση ο εχθρός. 73. Αλλ' ότε το μέρος τούτο του στρατεύματος των Αργείων και των συμμάχων των είχεν ενδώσει, ήρχισε συγχρόνως να διασπάται και το εκατέρωθεν μέρος της παρατάξεώς των, ενώ συγχρόνως η δεξιά πτέρυξ των Λακεδαιμονίων και των Τεγεατών, η οποία υπερεφαλάγγιζε τους Αθηναίους, ήρχισε περικυκλώνουσα αυτούς, εις τρόπον ώστε ηπειλούντο από διπλούν κίνδυνον, περικυκλούμενοι εις το εν μέρος και ηττηθέντες ήδη εις το άλλο. Και θα υπέφεραν περισσότερον από όλον το άλλο στράτευμα, εάν το συμπαριστάμενον ιππικόν των δεν τους είχε βοηθήσει. Αλλά κατά σύμπτωσιν, ως αντελήφθη ο Άγις ότι το αριστερόν του, το ευρισκόμενον απέναντι των Μαντινέων και των χιλίων επιλέκτων Αργείων, έπασχε δεινώς, διέταξεν όλον τον στρατόν να βαδίση εις βοήθειαν της ηττωμένης πτέρυγάς του, οπότε οι Αθηναίοι, καθ' ην στιγμήν το εχθρικόν στράτευμα εστράφη και απεμακρύνετο απ' αυτούς, διεσώθησαν ανενόχλητοι, και μετ' αυτών το ηττηθέν τμήμα του στρατού των Αργείων. Οι Μαντινείς, εξ άλλου και οι Αρκάδες σύμμαχοί των και οι επίλεκτοι Αργείοι καμμίαν πλέον δεν είχαν διάθεσιν, όπως εκμεταλλευθούν περαιτέρω την επιτυχίαν των, αλλά βλέποντες ότι ο λοιπός στρατός των είχεν ήδη νικηθή, και ότι οι Λακεδαιμόνιοι επήρχοντο εναντίον των, ετράπησαν εις φυγήν. Και εκ μεν των Μαντινέων εφονεύθησαν όχι ολίγοι, το πλείστον όμως των επιλέκτων Αργείων εσώθη. Δεν κατεδιώχθησαν όμως φεύγοντες ούτε μετά πολλής ζέσεως, ούτε επί μακρόν διάστημα. Διότι οι Λακεδαιμόνιοι, έως ότου νικήσουν τον εχθρόν, μάχονται επί μακρόν και εξασφαλίζουν την νίκην δια της επιμονής των, όταν όμως τον τρέψουν εις φυγήν, ούτε επί πολύν χρόνον, ούτε επί μακρόν διάστημα καταδιώκουν αυτόν. 74. Τοιαύτη, παραλειπομένων ίσως ασημάντων λεπτομερειών, υπήρξεν η μάχη αυτή, η μεγίστη αναμφισβητήτως των Ελληνικών μαχών, όσαι από μακροτάτου χρόνου έλαβαν χώραν, και εις την οποίαν έλαβαν μέρος αι σπουδαιόταται των πόλεων. Οι Λακεδαιμόνιοι, τάξαντες φρουράν προ των νεκρών του εχθρού, έστησαν ευθύς τρόπαιον, ήρχισαν σκυλεύοντες τα πτώματα, συνέλεξαν τους νεκρούς των και τους μετέφεραν εις την Τεγέαν, όπου τους έθαψαν και επέτρεψαν εις τους εχθρούς να παραλάβουν τους ιδικούς των, χορηγήσαντες προς τον σκοπόν τούτον σύντομον ανακωχήν. Εκ των Αργείων, των Ορνεατών και των Κλεωναίων, έπεσαν επτακόσιοι, εκ των λοιπών δε διακόσιοι Μαντινείς, διακόσιοι Αθηναίοι μετά των εποίκων Αιγινητών και οι δύο στρατηγοί των. Οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων δεν υπέφεραν τόσον, ώστε να υποστούν αξίας λόγου απωλείας. Όσον αφορά αυτούς τους ιδίους, ήτο δυσκολώτατον να εξακριβώση τις την αλήθειαν, αλλά λέγεται ότι εφονεύθησαν περί τους τριακοσίους. 75. Ολίγον προ της μάχης, ο έτερος βασιλεύς Πλειστοάναξ, επί κεφαλής
των πρεσβυτέρων και των νεωτέρων πολιτών, προσέτρεξε προς βοήθειαν. Αλλά
πριν προχωρήση πέραν της Τεγέας, έμαθε την νίκην και επέστρεψε. Οι Λακεδαιμόνιοι
διεμήνυσαν ωσαύτως να επιστρέψουν εις τα ίδια αι συμμαχικαί ενισχύσεις
εκ της Κορίνθου και των εκτός του Ισθμού πόλεων, και απολύσαντες τους
μετ' αυτών συμμάχους, επέστρεψαν οι ίδιοι εις την Λακεδαίμονα, όπου εώρτασαν
τα Κάρνεια, των οποίων η πανήγυρις συνέπιπτε τότε. Και δια τούτου και
μόνον του πολεμικού κατορθώματος απέπλυναν τας μομφάς, τας οποίας επέρριπταν
κατ αυτών τότε οι άλλοι Έλληνες, όχι μόνον ως δειλών, ένεκα του ατυχήματος
της Σφακτηρίας, αλλά και γενικώς ως άκριτων και νωθρών. Διότι εθεωρήθη
ότι δυσμενείς απλώς περιστάσεις εξέθεσαν αυτούς εις τας μομφάς ταύτας,
αλλ' ότι το φρόνημα αυτών διετηρείτο πάντοτε αμείωτον.
77. "Η συνέλευσις των Λακεδαιμονίων εγκρίνει να συνομολογηθή σύμβασις
προς τους Αργείους, υπό τους επομένους όρους:
[Προηγούμενο] [Συνέχεια βιβλίου]
|
|||||||||