ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Θ΄(στίχοι : 245-349) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
Είπε, και τον λυπήθηκε, που εδάκρυζε ο πατέρας κι ευδόκησε απ’ τον όλεθρον να σώση τον λαόν του. Κι έστειλ’ απ’ τα πετούμενα το πλέον τελεσφόρον, τον αετόν όπ’ έσφιγγε στα νύχια ελαφομόσχι, και τ’ άφησε στον εύμορφον βωμόν σιμά να πέση, όπου θυσίαζαν οι Αχαιοί στον πάμφημον Κρονίδην.
|
ὣς φάτο, τὸν δὲ πατὴρ ὀλοφύρατο δάκρυ χέοντα, νεῦσε δέ οἱ λαὸν σόον ἔμμεναι οὐδ᾽ ἀπολέσθαι. αὐτίκα δ᾽ αἰετὸν ἧκε τελειότατον πετεηνῶν, νεβρὸν ἔχοντ᾽ ὀνύχεσσι τέκος ἐλάφοιο ταχείης· πὰρ δὲ Διὸς βωμῷ περικαλλέϊ κάββαλε νεβρόν, ἔνθα πανομφαίῳ Ζηνὶ ῥέζεσκον Ἀχαιοί. 250
|
Και ως είδαν κείνοι το πτηνόν σταλμένο από τον Δία, δίψαν πολεμου αισθάνθηκαν κι εχύθηκαν στους Τρώας. Και όλων εκεί των Δαναών κανείς δεν εκαυχήθη πως του Τυδείδη πρότερα τους ίππους είχε στρέψει πέραν του λάκκου να στηθή, την μάχην ν’ απαντήση. Εκείνος πρώτος κτύπησε πολεμιστήν των Τρώων, Αγέλαον του Φράδμονος υιόν. Και όπως τους ίππους έστρεψ’ εκείνος να σωθή τ’ ακόντι μές στους ώμους του έμπηξε και απ’ τα στήθη του η λόγχη εβγήκε πέρα. Έπεσε αυτός κι επάνω του βροντήσαν τ’ άρματά του.
|
οἳ δ᾽ ὡς οὖν εἴδονθ᾽ ὅ τ᾽ ἄρ᾽ ἐκ Διὸς ἤλυθεν ὄρνις, μᾶλλον ἐπὶ Τρώεσσι θόρον, μνήσαντο δὲ χάρμης. ἔνθ᾽ οὔ τις πρότερος Δαναῶν πολλῶν περ ἐόντων εὔξατο Τυδεΐδαο πάρος σχέμεν ὠκέας ἵππους τάφρου τ᾽ ἐξελάσαι καὶ ἐναντίβιον μαχέσασθαι, ἀλλὰ πολὺ πρῶτος Τρώων ἕλεν ἄνδρα κορυστὴν Φραδμονίδην Ἀγέλαον· ὃ μὲν φύγαδ᾽ ἔτραπεν ἵππους· τῷ δὲ μεταστρεφθέντι μεταφρένῳ ἐν δόρυ πῆξεν ὤμων μεσσηγύς, διὰ δὲ στήθεσφιν ἔλασσεν· ἤριπε δ᾽ ἐξ ὀχέων, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ.
|
Κατόπιν του εις τον πόλεμον κατέβηκαν οι Ατρείδες, οι Αίαντες μ’ αδάμαστην ζωσμένοι ανδραγαθίαν, ο Ιδομενεύς και ο σύντροφος εκείνου Μηριόνης, φρικτός, ως ο Ενυάλιος. Ο Ευρύπυλος ο ανδρείος, ο Ευαιμονίδης, κι ένατος μ’ αυτούς ο Τεύκρος ήλθε με τόξ’ οπισθοτέντωτο, και κάτω απ’ την ασπίδα έμεινε αυτός του Αίαντος του Τελαμωνιάδη. Και την ασπίδα έβαζ’ εμπρός ο Αίας. Τότε ο Τεύκρος στο πλήθος γύρω εκοίταζε. Και όποιον ετόξευ’ άνδρα, κάτω τον έριχνε και αυτός του Αίαντος οπίσω πάλιν εκρύβετ’, ως παιδί στον κόλπον της μητρός του. Και ο Αίας τον εσκέπαζε με την λαμπρήν ασπίδα.
|
τὸν δὲ μετ᾽ Ἀτρεΐδαι Ἀγαμέμνων καὶ Μενέλαος, τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ Αἴαντες θοῦριν ἐπιειμένοι ἀλκήν, τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ Ἰδομενεὺς καὶ ὀπάων Ἰδομενῆος Μηριόνης ἀτάλαντος Ἐνυαλίῳ ἀνδρειφόντῃ, τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ Εὐρύπυλος Εὐαίμονος ἀγλαὸς υἱός· 265 Τεῦκρος δ᾽ εἴνατος ἦλθε παλίντονα τόξα τιταίνων, στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπ᾽ Αἴαντος σάκεϊ Τελαμωνιάδαο. ἔνθ᾽ Αἴας μὲν ὑπεξέφερεν σάκος· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως παπτήνας, ἐπεὶ ἄρ τιν᾽ ὀϊστεύσας ἐν ὁμίλῳ βεβλήκοι, ὃ μὲν αὖθι πεσὼν ἀπὸ θυμὸν ὄλεσσεν, 270 αὐτὰρ ὃ αὖτις ἰὼν πάϊς ὣς ὑπὸ μητέρα δύσκεν εἰς Αἴανθ᾽· ὃ δέ μιν σάκεϊ κρύπτασκε φαεινῷ.
|
Ποιον απ’ τους Τρώας έριξεν ο θείος Τεύκρος πρώτον; Πρώτ’ έπεσε ο Ορσίλοχος, κατόπιν κι οι ανδρειωμένοι Δαίτωρ, Χρομίος, Όρμενος και ισόθεος Λυκοφόντης, ο Οφελέστης έπεσε και ο ήρως Αμοπάων Πολυαιμονίδης κι ύστερον η ανδρειά του Μελανίππου. Και ως είδ’ αυτόν που αφάνιζε τες φάλαγγες των Τρώων του τόξου με την δύναμιν, εχάρη ο βασιλέας ο Αγαμέμνων, κι έμεινε σιμά του και του είπε:
|
ἔνθα τίνα πρῶτον Τρώων ἕλε Τεῦκρος ἀμύμων; Ὀρσίλοχον μὲν πρῶτα καὶ Ὄρμενον ἠδ᾽ Ὀφελέστην Δαίτορά τε Χρομίον τε καὶ ἀντίθεον Λυκοφόντην καὶ Πολυαιμονίδην Ἀμοπάονα καὶ Μελάνιππον, πάντας ἐπασσυτέρους πέλασε χθονὶ πουλυβοτείρῃ. τὸν δὲ ἰδὼν γήθησεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων τόξου ἄπο κρατεροῦ Τρώων ὀλέκοντα φάλαγγας· στῆ δὲ παρ᾽ αὐτὸν ἰὼν καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·
|
«Ω Τεύκρε τελαμώνιε, γλυκιέ μου πολεμάρχε, καθώς το κάμνεις, τόξευε, των Δαναών να φέρνης χαράν και εις πατέρα σου που σ’ έχει θρέψει βρέφος και τρυφερά σ’ ανάστησε στο σπίτι, αν κι ήσουν νόθος. Και συ μακρόθεν λάμπρυνε με δόξαν τον γονέα. Και άκουσε πράγμα οπού θα ειπώ και άσφαλτ’ αυτό θα ήταν. Εάν ο Ζεύς κι η Αθηνά δώσουν σ’ εμέ την χάριν, την πόλιν την καλόκτιστην να πάρω της Ιλίου σ’ εσέ πρώτον κατόπι μου θα δώσω εγώ βραβείον ή τρίποδα ή στην άμαξαν ζεμένα δυο πουλάρια ή κορασίδα σύντροφον της κλίνης να την έχης.».
|
Τεῦκρε φίλη κεφαλή, Τελαμώνιε κοίρανε λαῶν βάλλ᾽ οὕτως, αἴ κέν τι φόως Δαναοῖσι γένηαι* πατρί τε σῷ Τελαμῶνι, ὅ σ᾽ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα, καί σε νόθον περ ἐόντα κομίσσατο ᾧ ἐνὶ οἴκῳ· τὸν καὶ τηλόθ᾽ ἐόντα ἐϋκλείης ἐπίβησον. 285 σοὶ δ᾽ ἐγὼ ἐξερέω ὡς καὶ τετελεσμένον ἔσται· αἴ κέν μοι δώῃ Ζεύς τ᾽ αἰγίοχος καὶ Ἀθήνη Ἰλίου ἐξαλαπάξαι ἐϋκτίμενον πτολίεθρον, πρώτῳ τοι μετ᾽ ἐμὲ πρεσβήϊον ἐν χερὶ θήσω, ἢ τρίποδ᾽ ἠὲ δύω ἵππους αὐτοῖσιν ὄχεσφιν 290 ἠὲ γυναῖχ᾽, ἥ κέν τοι ὁμὸν λέχος εἰσαναβαίνοι.
|
Και ο Τεύκρος του αποκρίθηκεν: «Ω δοξασμένε Ατρείδη εμέ κινείς τον πρόθυμον, ως βλέπεις, στον αγώνα; Και μ’ όσην έχω δύναμιν εγώ δεν ησυχάζω Απ’ την στιγμήν που εσπρώξαμεν αυτούς κατά την πόλιν, μ’ αυτό το τόξο καρτερώ τους άνδρες και φονεύω. Οκτώ μου βέλη αγκυλωτά που έριξα εμπηχθήκαν όλα σ’ ανδρείων σώματα. Και όμως το λυσσασμένο τούτο σκυλί δεν δύναμαι να το κτυπήσω ακόμη.». |
τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσεφώνεε Τεῦκρος ἀμύμων· Ἀτρεΐδη κύδιστε τί με σπεύδοντα καὶ αὐτὸν ὀτρύνεις; οὐ μέν τοι ὅση δύναμίς γε πάρεστι παύομαι, ἀλλ᾽ ἐξ οὗ προτὶ Ἴλιον ὠσάμεθ᾽ αὐτοὺς ἐκ τοῦ δὴ τόξοισι δεδεγμένος ἄνδρας ἐναίρω. ὀκτὼ δὴ προέηκα τανυγλώχινας ὀϊστούς, πάντες δ᾽ ἐν χροῂ πῆχθεν ἀρηϊθόων αᾇζηῶν· τοῦτον δ᾽ οὐ δύναμαι βαλέειν κύνα λυσσητῆρα.
|
Είπε κι ευθύς απ’ την χορδήν ετράβηκε άλλο βέλος, τον Έκτορα που’χε αντικρύ ποθώντας να πετύχη. Τον έσφαλε κι εκτύπησε στο στήθος τον γενναίον εύμορφον Γοργυθίωνα, αγόρι του Πριάμου που’χε γεννήσει νυμφευτή γυνή του απ’ την Αισύμην, η ωραία Καστιάνειρα, ωσάν θεά στο σώμα. Και ως παπαρούνα φουντωτή που απ’ του καρπού το βάρος και απ’ ανοιξιάτικες δροσιές την κεφαλήν της γέρνει, την κεφαλήν έγειρε αυτός του κράνους απ’ το βάρος. |
ἦ ῥα καὶ ἄλλον ὀϊστὸν ἀπὸ νευρῆφιν ἴαλλεν 300 Ἕκτορος ἀντικρύ, βαλέειν δέ ἑ ἵετο θυμός· καὶ τοῦ μέν ῥ᾽ ἀφάμαρθ᾽, ὃ δ᾽ ἀμύμονα Γοργυθίωνα υἱὸν ἐῢν Πριάμοιο κατὰ στῆθος βάλεν ᾇῷ, τόν ῥ᾽ ἐξ Αᾇσύμηθεν ὀπυιομένη τέκε μήτηρ καλὴ Καστιάνειρα δέμας ἐϊκυῖα θεῇσι. 305 μήκων δ᾽ ὡς ἑτέρωσε κάρη βάλεν, ἥ τ᾽ ἐνὶ κήπῳ καρπῷ βριθομένη νοτίῃσί τε εᾇαρινῇσιν, ὣς ἑτέρωσ᾽ ἤμυσε κάρη πήληκι βαρυνθέν.
|
Και βέλος άλλο τράβηξε ο Τεύκρος να κτυπήση τον Έκτορα κατάντικρυς, αλλ’ έσφαλε και πάλιν ότι το βέλος αλλαχού του έστριψεν ο Φοίβος. Του Έκτορος τον τρομερόν ανδρείον κυβερνήτην ήβρε, τον Αρχεπτόλεμον, το βέλος, εις το στήθος.
Από τ’ αμάξι εβρόντησε και οι ταχείς ίπποι οπίσω εσύρθηκαν και η δύναμις εκόπη και η πνοή του.
|
Τεῦκρος δ᾽ ἄλλον ὀϊστὸν ἀπὸ νευρῆφιν ἴαλλεν Ἕκτορος ἀντικρύ, βαλέειν δέ ἑ ἵετο θυμός. 310 ἀλλ᾽ ὅ γε καὶ τόθ᾽ ἅμαρτε· παρέσφηλεν γὰρ Ἀπόλλων· ἀλλ᾽ Ἀρχεπτόλεμον θρασὺν Ἕκτορος ἡνιοχῆα ἱέμενον πόλεμον δὲ βάλε στῆθος παρὰ μαζόν· ἤριπε δ᾽ ἐξ ὀχέων, ὑπερώησαν δέ οἱ ἵπποι ὠκύποδες· τοῦ δ᾽ αὖθι λύθη ψυχή τε μένος τε. 315
|
Βαθειά τον Έκτορα έπληξε του κυβερνήτου ο πόνος, θλιμμένος κει τον άφησε, κι είπε στον Κεβριόνην, τον αδελφόν που ήταν σιμά τους χαλινούς να πάρη, και τον υπάκουσε ο αδελφός. Και αυτός απ’ τον ωραίον θρόνον στην γη επήδησε και τρομερά βοώντας έπιασε στρογγυλόπετραν κι εχύθη προς τον Τεύκρον, να τον κτυπήση πρόθυμος και ο Τεύκρος παίρνει βέλος απ’ την φαρέτραν φονικό και στην χορδήν τ’ αρμόζει, και ως τη τραβούσαν άνωθεν στην κλείδωση της πλάτης, που στήθος δένει και λαιμόν κι είναι ακριβό το μέρος, ο Έκτωρ κει τον κτύπησε με το σκληρό λιθάρι και την χορδήν του έσπασεν. Ενάρκωσε η παλάμη εις τον αρμόν κι έπεσε αυτός στα γόνατα κι εστάθη ακίνητος και του’πεσε το τόξο από το χέρι.
|
Ἕκτορα δ᾽ αᾇνὸν ἄχος πύκασε φρένας ἡνιόχοιο· τὸν μὲν ἔπειτ᾽ εἴασε καὶ ἀχνύμενός περ ἑταίρου, Κεβριόνην δ᾽ ἐκέλευσεν ἀδελφεὸν ἐγγὺς ἐόντα# ἵππων ἡνί᾽ ἑλεῖν· ὃ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἀπίθησεν ἀκούσας. αὐτὸς δ᾽ ἐκ δίφροιο χαμαὶ θόρε παμφανόωντος σμερδαλέα ᾇάχων· ὃ δὲ χερμάδιον λάβε χειρί, βῆ δ᾽ ᾇθὺς Τεύκρου, βαλέειν δέ ἑ θυμὸς ἀνώγει. ἤτοι ὃ μὲν φαρέτρης ἐξείλετο πικρὸν ὀϊστόν, θῆκε δ᾽ ἐπὶ νευρῇ· τὸν δ᾽ αὖ κορυθαίολος Ἕκτωρ αὐερύοντα παρ᾽ ὦμον, ὅθι κληῂς ἀποέργει 325 αὐχένα τε στῆθός τε, μάλιστα δὲ καίριόν ἐστι, τῇ ῥ᾽ ἐπὶ οἷ μεμαῶτα βάλεν λίθῳ ὀκριόεντι, ῥῆξε δέ οἱ νευρήν· νάρκησε δὲ χεὶρ ἐπὶ καρπῷ, στῆ δὲ γνὺξ ἐριπών, τόξον δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.
|
Στον αδελφόν όπ’ έπεσε δεν έλειψεν ο Αίας, κι εμπρός του με το σώμα του και την ασπίδα εστάθη. Και δυο καλοί του σύντροφοι, ο Μηκιστεύς, του Εχίου υιός, με τον Αλάστορα στους ώμους των τον φέραν, οπου βαριαναστέναζε στα βαθουλά καράβια.
|
Αἴας δ᾽ οὐκ ἀμέλησε κασιγνήτοιο πεσόντος, 330 ἀλλὰ θέων περίβη καί οἱ σάκος ἀμφεκάλυψε. τὸν μὲν ἔπειθ᾽ ὑποδύντε δύω ἐρίηρες ἑταῖροι Μηκιστεὺς Ἐχίοιο πάϊς καὶ δῖος Ἀλάστωρ νῆας ἔπι γλαφυρὰς φερέτην βαρέα στενάχοντα.
|
Και ορμήν στους Τρώας έβαλε και πάλιν ο Κρονίδης. Και ως εις τον λάκκον τον βαθύν τους Αχαιούς εσπρώξαν, και ο Έκτωρ πρώτος μ’ έπαρσιν πολλήν στην δύναμίν του, και ωσάν σκυλί γοργόποδο, που κυνηγά λεοντάρι ή άγριον χοίρον, τα μεριά του πιάνει και τες φτέρνες, και εις όποιο μέρος και αν στραφή, ποτέ δεν τον αφήνει, παρόμοια τους Αχαιούς πατούσε ο μέγας Έκτωρ κι όπως εφεύγαν πάντοτε τον ύστερον κτυπούσε.
|
ἂψ δ᾽ αὖτις Τρώεσσιν Ὀλύμπιος ἐν μένος ὦρσεν· οἳ δ᾽ ἰθὺς τάφροιο βαθείης ὦσαν Ἀχαιούς· Ἕκτωρ δ᾽ ἐν πρώτοισι κίε σθένεϊ βλεμεαίνων. ὡς δ᾽ ὅτε τίς τε κύων συὸς ἀγρίου ἠὲ λέοντος ἅπτηται κατόπισθε ποσὶν ταχέεσσι διώκων ἰσχία τε γλουτούς τε, ἑλισσόμενόν τε δοκεύει, 340 ὣς Ἕκτωρ ὤπαζε κάρη κομόωντας Ἀχαιούς, αἰὲν ἀποκτείνων τὸν ὀπίστατον· οἳ δὲ φέβοντο.
|
Και αφού διαβήκαν οι Αχαιοί του λάκκου τους πασσάλους, και πλήθος καθώς έφευγαν εφόνευσαν οι Τρώες, πλησίον στα καράβια τους εμείναν ενωμένοι και ν’ ανδρειωθούν εκραύγαζαν ο ένας προς τον άλλον και στους θεούς εδέοντο με χέρια σηκωμένα. Και ο Έκτωρ περιέστρεψεν ολόγυρα τους ίππους με μάτια ως είναι της Γοργούς και του ανδροφόνου Άρη.
|
αὐτὰρ ἐπεὶ διά τε σκόλοπας καὶ τάφρον ἔβησαν φεύγοντες, πολλοὶ δὲ δάμεν Τρώων ὑπὸ χερσίν, οἳ μὲν δὴ παρὰ νηυσὶν ἐρητύοντο μένοντες, 345 ἀλλήλοισί τε κεκλόμενοι καὶ πᾶσι θεοῖσι χεῖρας ἀνίσχοντες μεγάλ᾽ εὐχετόωντο ἕκαστος· Ἕκτωρ δ᾽ ἀμφιπεριστρώφα καλλίτριχας ἵππους Γοργοῦς ὄμματ᾽ ἔχων ἠδὲ βροτολοιγοῦ Ἄρηος.
|
*Aκριβής μετάφραση: Κτύπα έτσι για να γίνεις φως στους Δαναούς.
Αργότερα σε αυτή τη φράση της Ιλιάδας, αντικαταστάθηκε η λέξη ‘Δαναούς’ από την λέξη ‘άνδρεσσι’ [=χτύπα έτσι για να γίνεις φως στους ανθρώπους, να φωτίζεις τους ανθρώπους]. Ετσι την αναφέρει ο Λουκιανός, στο έργο του : «Νιγρίνος, ή περί φιλοσοφικού χαρακτήρος».
# Ο Κεβριόνης είναι ο τρίτος ηνίοχος που χρησιμοποιεί σε αυτή την μάχη ο Εκτωρ. Ο πρώτος ήταν ο Ηνιοπήας [Θ, στ. 120] , μετά ο Αρχεπτόλεμος, (σκοτώθηκαν και οι δυο) και τώρα ο Κεβριόνης.