ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Α΄(στίχοι : 245-356) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
|
Είπε και χάμω επέταξε το χρυσοκαρφωμένο σκήπτρο και πάλι εκάθισε. Και από το άλλο μέρος του Ατρείδη έβραζε η χολή. Τότ’ εσηκώθη ο Νέστωρ, ο γλυκολόγος, λιγυρός ομιλητής της Πύλου που ωσάν το μέλι η λαλιά του εκύλ’ από τα χείλη. Δυο γενεές είχαν σβησθή των πρόσκαιρων ανθρώπων, στην Πύλον, συνομήλικοι και συνανάστροφοί του, τώρα εις την τρίτην γενεάν βασίλευεν ο γέρος. Αυτός
τότε καλόγνωμα σ’ εκείνους ομιλούσε: |
Ὥς φάτο Πηλεΐδης, ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ 245 χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον, ἕζετο δ᾿ αὐτός· Ἀτρεΐδης δ᾿ ἑτέρωθεν ἐμήνιε· τοῖσι δὲ Νέστωρ ἡδυεπὴς ἀνόρουσε λιγὺς Πυλίων ἀγορητής, τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή· τῷ δ᾿ ἤδη δύο μὲν γενεαὶ μερόπων ἀνθρώπων 250 ἐφθίαθ᾿, οἵ οἱ πρόσθεν ἅμα τράφεν ἠδ᾿ ἐγένοντο ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ, μετὰ δὲ τριτάτοισιν ἄνασσεν· ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·
|
|
«Ωιμέ ! στην γην των Αχαιών μεγάλη θλίψις ήλθε ! πόσην θα είχε ο Πρίαμος χαρά και τα παιδιά του και πόσον όλος ο λαός θα ευφραίνονταν της Τροίας, που μάχεσθε αν εμάθαιναν οι δυο σεις που είσθε οι κορυφές των Δαναών στην γνώση και στα όπλα. Και ακούσετέ με, ότ’ είσθε σεις κι οι δυο νεώτεροί μου, ότι με άνδρες έσμιξα πολύ καλύτερούς σας, σ’
άλλους καιρούς και αυτοί ποσώς δεν μ’ εκαταφρονούσαν. |
«Ὦ πόποι, ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει· ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος Πριάμοιό τε παῖδες 255 ἄλλοι τε Τρῶες μέγα κεν κεχαροίατο θυμῷ, εἰ σφῶϊν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιϊν, οἳ περὶ μὲν βουλὴν Δαναῶν, περὶ δ᾿ ἐστὲ μάχεσθαι. ἀλλὰ πίθεσθ᾿· ἄμφω δὲ νεωτέρω ἐστὸν ἐμεῖο· ἤδη γάρ ποτ᾿ ἐγὼ καὶ ἀρείοσιν ἠέ περ ὑμῖν 260 ἀνδράσιν ὡμίλησα, καὶ οὔ ποτέ μ᾿ οἵ γ᾿ ἀθέριζον.
|
|
Άνδρες δεν είδα ή θα ιδώ ποτέ μου ωσάν εκείνους, Πειρίθοον και Δρύαντα, καλόν λαών ποιμένα, Καινέα και Εξάδιον, Πολύφημον τον θείον και ακόμα τον ισόθεον Θησέα τον Αιγείδην, ωσάν αυτούς ανίκητοι θνητοί δεν γεννηθήκαν, σφόδρ’ ανδρειωμένοι εμάχονταν με σφόδρ’ ανδρειωμένους, μ’ άγρια θεριά βουνίσια, και, ω θαύμα, τ’
αφανίσαν. |
οὐ γάρ πω τοίους ἴδον ἀνέρας οὐδὲ ἴδωμαι, οἷον Πειρίθοόν τε Δρύαντά τε ποιμένα λαῶν Καινέα** τ᾿ Ἐξάδιόν τε καὶ ἀντίθεον ΠολύφημονΘησέα** τ᾿ Αἰγεΐδην, ἐπιείκελον ἀθανάτοισιν· 265 κάρτιστοι δὴ κεῖνοι ἐπιχθονίων τράφεν ἀνδρῶν· κάρτιστοι μὲν ἔσαν καὶ καρτίστοις ἐμάχοντο φηρσὶν ὀρεσκῴοισι καὶ ἐκπάγλως ἀπόλεσσαν.
|
|
Κι εγώ μ’ εκείνους έσμιγα φερμένος απ’ την Πύλον μέσ’ από μέρη μακρινά, και αυτοί με προσκαλέσαν κι έκαμνα εγώ το μέρος μου στες μάχες, πλην κανένας απ’ όσους τώρα τρέφ’ η γη μ’ αυτούς δεν θα μετριώνταν. Και όμως εκείνοι πρόθυμοι στες συμβουλές μου εκλίναν. Αλλά και σεις ακούτε με για το καλύτερό σας. |
καὶ μὲν τοῖσιν ἐγὼ μεθομίλεον ἐκ Πύλου ἐλθὼν τηλόθεν ἐξ ἀπίης γαίης· καλέσαντο γὰρ αὐτοί· 270 καὶ μαχόμην κατ᾿ ἔμ᾿ αὐτὸν ἐγώ· κείνοισι δ᾿ ἂν οὔ τις τῶν οἳ νῦν βροτοί εἰσιν ἐπιχθόνιοι μαχέοιτο· καὶ μέν μευ βουλέων ξύνιεν πείθοντό τε μύθῳ· ἀλλὰ πίθεσθε καὶ ὔμμες, ἐπεὶ πείθεσθαι ἄμεινον· |
|
Μήτε συ, μεγαλόψυχε, την κόρην του αφαιρέσης που του εδωρήσαν οι Αχαιοί, και μήτε συ, Πηλείδη, θελήσης ν’ αντιμάχεσαι στον μέγαν βασιλέα, διότι κάτι ανώτερα τιμάται ο σκηπτροφόρος εκείνος οπού ευδόκησε να τον δοξάση ο Δίας. Δυνατός είσαι και θεά σ’ εγέννησε μητέρα, αλλ’ είναι αυτός ανώτερος για τους πολλούς που ορίζει. |
μήτε σὺ τόνδ᾿ ἀγαθός περ ἐὼν ἀποαίρεο κούρην, 275 ἀλλ᾿ ἔα ὥς οἱ πρῶτα δόσαν γέρας υἷες Ἀχαιῶν· μήτε σὺ Πηλείδη ἔθελ᾿ ἐριζέμεναι βασιλῆϊ ἀντιϐίην, ἐπεὶ οὔ ποθ᾿ ὁμοίης ἔμμορε τιμῆς σκηπτοῦχος βασιλεύς, ᾧ τε Ζεὺς κῦδος ἔδωκεν. εἰ δὲ σὺ καρτερός ἐσσι, θεὰ δέ σε γείνατο μήτηρ, 280 ἀλλ᾿ ὅ γε φέρτερός ἐστιν, ἐπεὶ πλεόνεσσιν ἀνάσσει.
|
|
Και συ να σβήσεις τον θυμό, Ατρείδη, σ’ εξορκίζω. Μη του Πηλείδη οργίζεσαι, που ασάλευτ’ είναι σ’ όλους τους
Αχαιούς προφυλακή του φθαρτικού πολέμου». |
Ἀτρεΐδη σὺ δὲ παῦε τεὸν μένος· αὐτὰρ ἔγωγε λίσσομ᾿ Ἀχιλλῆϊ μεθέμεν χόλον, ὃς μέγα πᾶσιν ἕρκος Ἀχαιοῖσιν πέλεται πολέμοιο κακοῖο.»
|
|
Και προς αυτόν απάντησεν ο μέγας Αγαμέμνων: |
Τὸν δ᾿ ἀπαμειϐόμενος προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων·
|
|
«Όλα τα είπες, γέροντα, καλά και μετρημένα. Αλλ’ αυτός θέλει ανώτερος να είναι και όλων πρώτος να’χη όλους αποκάτω του, να βασιλεύη σ’ όλους, όλους να ορίζη. Αυτό κανείς δεν θα δεχθή, πιστεύω. Κι εάν οι αθάνατοι θεοί πολεμιστήν τον κάμαν με τούτο και τον έβαλαν ονειδισμούς να λέγη; |
«Ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, γέρον, κατὰ μοῖραν ἔειπες· ἀλλ᾿ ὅδ᾿ ἀνὴρ ἐθέλει περὶ πάντων ἔμμεναι ἄλλων, πάντων μὲν κρατέειν ἐθέλει, πάντεσσι δ᾿ ἀνάσσειν, πᾶσι[1] δὲ σημαίνειν, ἅ τιν᾿ οὐ πείσεσθαι ὀΐω· εἰ δέ μιν αἰχμητὴν ἔθεσαν θεοὶ αἰὲν ἐόντες 290 τοὔνεκά οἱ προθέουσιν ὀνείδεα μυθήσασθαι;»
|
|
Εκεί τον λόγον του’κοψεν ο ισόθεος Πηλείδης: |
Tὸν δ᾿ ἄρ᾿ ὑποϐλήδην ἠμείϐετο δῖος Ἀχιλλεύς· |
|
«Αληθινά δειλόψυχον θα μ’ έλεγαν και αχρείον, αν σ’ ό,τι ειπής θα έστεργα την κεφαλήν να κλίνω. Αυτά στους άλλους πρόσταζε, και διαταγές εμένα μη δίδης, ότι στο εξής ποτέ δεν θα σ’ ακούσω. Κι έν’ άλλο ακόμα θα σου ειπώ, και ας το φυλάξη ο νους σου. Με σε ή μ’ άλλους πόλεμον να στήσω για την κόρην δεν θέλω, σεις την δώσατε, σεις μου την αφαιρείτε. Αλλ’ από τ’ άλλα όσα’χω εγώ σιμά στο μαύρο πλοίον τίποτε δεν θα δυνηθής να πάρης άβουλά μου. Και αν αγαπάς, δοκίμασε, για να ιδούν και τούτο. Ευθύς
το μαύρο αίμα σου στην λόγχην μου θα τρέξη». |
«Ἦ γάρ κεν δειλός τε καὶ οὐτιδανὸς καλεοίμην εἰ δὴ σοὶ πᾶν ἔργον ὑπείξομαι ὅττί κεν εἴπῃς· ἄλλοισιν δὴ ταῦτ᾿ ἐπιτέλλεο, μὴ γὰρ ἔμοιγε 295 σήμαιν᾿· οὐ γὰρ ἔγωγ᾿ ἔτι σοὶ πείσεσθαι ὀΐω. ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾿ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσι· χερσὶ μὲν οὔ τοι ἔγωγε μαχήσομαι εἵνεκα κούρης οὔτε σοὶ οὔτέ τῳ ἄλλῳ, ἐπεί μ᾿ ἀφέλεσθέ γε δόντες· τῶν δ᾿ ἄλλων ἅ μοί ἐστι θοῇ παρὰ νηῒ μελαίνῃ 300 τῶν οὐκ ἄν τι φέροις ἀνελὼν ἀέκοντος ἐμεῖο· εἰ δ᾿ ἄγε μὴν πείρησαι ἵνα γνώωσι καὶ οἵδε· αἶψά τοι αἷμα κελαινὸν ἐρωήσει περὶ δουρί.»
|
|
Και αφού ελογομάχησαν, εκείνοι εσηκωθήκαν και
διάλυσαν την σύνοδον στων Αχαιών τα πλοία. |
Ὣς τώ γ᾿ ἀντιϐίοισι μαχεσσαμένω ἐπέεσσιν ἀνστήτην, λῦσαν δ᾿ ἀγορὴν παρὰ νηυσὶν Ἀχαιῶν· 305
|
|
Στες πρύμνες του και στες σκηνές εγύρισ’ ο Πηλείδης και οι σύντροφοί του οπίσω του με τον Μενοιτιάδη. |
Πηλεΐδης μὲν ἐπὶ κλισίας καὶ νῆας ἐΐσας ἤϊε σύν τε Μενοιτιάδῃ καὶ οἷς ἑτάροισιν·
|
|
Κι έριξ’ ο Ατρείδης γρήγορο στην θάλασσαν καράβι με κωπηλάτες είκοσι κι επάνω εκατόμβην προς τον θεόν και ανέβασε την κόρην Χρυσηίδα. Και
αρχηγός ο συνετός ανέβηκε Οδυσσέας. |
Ἀτρεΐδης δ᾿ ἄρα νῆα θοὴν ἅλαδὲ προέρυσσεν, ἐν δ᾿ ἐρέτας ἔκρινεν ἐείκοσιν, ἐς δ᾿ ἑκατόμϐην βῆσε θεῷ, ἀνὰ δὲ Χρυσηΐδα καλλιπάρῃον 310 εἷσεν ἄγων· ἐν δ᾿ ἀρχὸς ἔϐη πολύμητις Ὀδυσσεύς.
|
|
Κι ενώ στα πλάτη αρμένιζαν εκείνοι της θαλάσσης, ο Ατρείδης να καθαρισθούν παράγγειλε τα πλήθη. Κι
εκείνοι εκαθαρίζονταν και τ’ αποπλύματ’ όλα έριχναν μες στην θάλασσαν, και τέλειες εκατόμβες ταύρων κι ερίφων έκαιαν ακρόγιαλα του Φοίβου και
ανέβαιν’ ως τον ουρανόν καπνός ευωδιασμένος. |
Οἳ μὲν ἔπειτ᾿ ἀναϐάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα, λαοὺς δ᾿ Ἀτρεΐδης ἀπολυμαίνεσθαι ἄνωγεν· οἳ δ᾿
ἀπελυμαίνοντο καὶ εἰς ἅλα λύματα
βάλλον, ἕρδον δ᾿ Ἀπόλλωνι τεληέσσας ἑκατόμϐας 315 ταύρων ἠδ᾿ αἰγῶν παρὰ θῖν᾿ ἁλὸς ἀτρυγέτοιο· κνίση δ᾿ οὐρανὸν ἷκεν ἑλισσομένη περὶ καπνῷ.
|
|
Τούτα ενεργούσαν στον στρατόν, και ασάλευτος ο Ατρείδης σ’ ό,τι εφοβέρισε απ’ αρχής να κάμη του Αχιλλέως είπε προς τον Ταλθύβιον και προς τον Ευρυβάτην, που ήσαν αυτοί κήρυκες και ακόλουθοι δικοί του: |
Ὣς οἳ μὲν τὰ πένοντο κατὰ στρατόν· οὐδ᾿ Ἀγαμέμνων λῆγ᾿ ἔριδος τὴν πρῶτον ἐπηπείλησ᾿ Ἀχιλῆϊ, ἀλλ᾿ ὅ γε Ταλθύϐιόν τε καὶ Εὐρυϐάτην προσέειπε, 320 τώ οἱ ἔσαν κήρυκε καὶ ὀτρηρὼ θεράποντε· |
|
«Εις του Πηλείδη την σκηνήν αμέτε, του Αχιλλέως, και από το χέρι πάρετε την κόρην Βρισηίδα, και αν δεν την δώση, με πολλούς θα έλθω να την πάρω εγώ. Μ’
αυτό χειρότερα θα ταραχθή η ψυχή του». |
«Ἔρχεσθον κλισίην Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος· χειρὸς ἑλόντ᾿ ἀγέμεν Βρισηΐδα καλλιπάρῃον· εἰ δέ κε μὴ δώῃσιν ἐγὼ δέ κεν αὐτὸς ἕλωμαι ἐλθὼν σὺν πλεόνεσσι· τό οἱ καὶ ῥίγιον ἔσται.» 325
|
|
Είπε και τους ξαπόστειλε με δυνατές φοβέρες. Άθελα εκείνοι παίρνοντας την άκραν της θαλάσσης στων Μυρμιδόνων τες σκηνές και τα καράβια φθάσαν, Καθήμενον εις την σκηνήν σιμά και στο καράβι τον ήβραν και να τους ιδή δεν χάρηκε ο Πηλείδης. Τότε από φόβον κι εντροπήν εμπρός στον βασιλέα εκείνοι εμείναν άφωνοι και δεν τον ερωτούσαν. Τους
νόησε και «χαίρετε, ω κήρυκες», τους είπε : |
Ὣς εἰπὼν προΐει, κρατερὸν δ᾿ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε· τὼ δ᾿ ἀέκοντε βάτην παρὰ θῖν᾿ ἁλὸς ἀτρυγέτοιο, Μυρμιδόνων δ᾿ ἐπί τε κλισίας καὶ νῆας ἱκέσθην, τὸν δ᾿ εὗρον παρά τε κλισίῃ καὶ νηῒ μελαίνῃ ἥμενον· οὐδ᾿ ἄρα τώ γε ἰδὼν γήθησεν Ἀχιλλεύς. 330 τὼ μὲν ταρϐήσαντε καὶ αἰδομένω βασιλῆα στήτην, οὐδέ τί μιν προσεφώνεον οὐδ᾿ ἐρέοντο· αὐτὰρ ὃ ἔγνω ᾗσιν ἐνὶ φρεσὶ φώνησέν τε·
|
|
«αγγελιοφόροι του Διός και των θνητών ανθρώπων. Ελάτ’ εμπρός, δεν φταίτε σείς, ο Αγαμέμνων φταίει πόστειλε
σας να πάρετε την κόρην του Βρισέως. |
«Χαίρετε, κήρυκες, Διὸς ἄγγελοι ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν, ἆσσον ἴτ᾿· οὔ τί μοι ὔμμες ἐπαίτιοι ἀλλ᾿ Ἀγαμέμνων, ὃ σφῶϊ προΐει Βρισηΐδος εἵνεκα κούρης.
|
|
Πάτροκλε διογέννητε, την κόρην έξω βγάλε και να την πάρουν δώσε την. Και ας είναι αυτοί μαρτύροι προς τους θεούς, προς τους θνητού και προς τον βασιλέα εκείνον τον σκληρόψυχον, αν ποτέ φθάση ανάγκη από αχρείον όλεθρον να σώσω εγώ τους άλλους. Τωόντι αυτός λυσσομανεί με λογικά χαμένα και δεν γνωρίζει τα εμπρός να ιδή και τα κατόπι. Πώς να
του μάχωντ’ οι Αχαιοί γεροί σιμά στα πλοία». |
ἀλλ᾿ ἄγε, διογενὲς Πατρόκλεες, ἔξαγε κούρην καί σφωϊν δὸς ἄγειν· τὼ δ᾿ αὐτὼ μάρτυροι ἔστων πρός τε θεῶν μακάρων πρός τε θνητῶν ἀνθρώπων καὶ πρὸς τοῦ βασιλῆος ἀπηνέος εἴ ποτε δ᾿ αὖτε 340 χρειὼ ἐμεῖο γένηται ἀεικέα λοιγὸν ἀμῦναι τοῖς ἄλλοις· ἦ γὰρ ὅ γ᾿ ὀλοιῇσι φρεσὶ θύει, οὐδέ τι οἶδε νοῆσαι ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω, ὅππως οἱ παρὰ νηυσὶ σόοι μαχέοιντο Ἀχαιοί.»
|
|
Και απ’ την σκηνήν ο Πάτροκλος την κόρην Βρισηίδα έβγαλε και την έδωσε στα χέρια των κηρύκων, κι ευθύς εκείνοι γύρισαν στων Αχαιών τα πλοία, κι η ωραία κόρη εβάδιζε κατόπι λυπημένη Τότε ο Πηλείδης έκλαιγε και στ’ ακρογιάλι μόνος καθήμενος εκοίταζε τ’ απέραντα πελαγη και θερμοευχήθη της μητρός απλώνοντας τα χέρια : |
Ὥς φάτο, Πάτροκλος δὲ φίλῳ ἐπεπείθεθ᾿ ἑταίρῳ, 345 ἐκ δ᾿ ἄγαγε κλισίης Βρισηΐδα καλλιπάρῃον, δῶκε δ᾿ ἄγειν· τὼ δ᾿ αὖτις ἴτην παρὰ νῆας Ἀχαιῶν· ἣ δ᾿ ἀέκουσ᾿ ἅμα
τοῖσι γυνὴ κίεν· αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς δακρύσας ἑτάρων ἄφαρ ἕζετο νόσφι λιασθείς, θῖν᾿ ἔφ᾿ ἁλὸς πολιῆς, ὁρόων ἐπ᾿ ἀπείρονα πόντον· 350 πολλὰ δὲ μητρὶ φίλῃ ἠρήσατο χεῖρας ὀρεγνύς·
|
|
«Μητέρ’ , αφού ολιγόχρονον με έχεις γεννημένον, έπρεπε καν ο βροντητής να μου χαρίση ο Δίας τιμήν και αντίς ολότελα δεν μ’ έχει αυτός τιμήσει. Ιδού τώρα με ατίμασεν ο μέγας Αγαμέμνων, ότι μου
άρπαξε αυτός το δώρο μου και το’χει». |
«Μῆτερ, ἐπεί μ᾿ ἔτεκές γε μινυνθάδιόν περ ἐόντα, τιμήν πέρ μοι ὄφελλεν Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξαι Ζεὺς ὑψιϐρεμέτης· νῦν δ᾿ οὐδέ με τυτθὸν ἔτισεν· ἦ γάρ μ᾿ Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων 355 ἠτίμησεν· ἑλὼν γὰρ ἔχει γέρας αὐτὸς ἀπούρας.»
|
[1] Με αυτά τα λόγια και την επανάληψη της λέξης ‘πάντων’ , αποδίδει στον Αχιλλέα ολοκληρωτικές τάσεις.
** Δρύας : Θεσσαλός, ένας από τους αρχηγούς των Λαπιθών.
Διακρίθηκε για την ανδρεία του στη μάχη των Λαπιθών εναντίον των Κενταύρων.
ΚΑΙΝΕΑΣ: Βασιλιάς των Λαπίθων, γιος του Ελάτου, πατέρας του Αργοναύτη Κορώνου [βλ. Β, στ. 746], παππούς του Λεοντέα [βλ. Β, στ. 745], γνωστός για τον αγώνα του κατά των Κενταύρων. Ήταν άτρωτος από τους αντιπάλους του, τελικά όμως καταπλακώθηκε από κορμούς δέντρων και πέτρες. [παράσταση του Καινέα σε αρχ. Αθην. αγγείο, A134, Βασιλ. Μουσείο Βρυξελλών]..
