ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Χ΄(στίχοι : 162-371) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
|
Και ως ίπποι στερεόποδες τα τέρματα γυρίζουν σφοδρά τετραποδίζοντας κι έχουν βραβείον μέγα σ’ αγώνα πεθαμένου ανδρός ή τρίποδα ή γυναίκα, όμοια με πόδι ακράτητο την πόλην του Πριάμου κείνοι εγυρίσαν τρεις φορές. Και όλ’ οι θεοί τους βλέπαν, και άρχισε τότε των θεών και ανθρώπων ο πατέρας:
|
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀεθλοφόροι περὶ τέρματα μώνυχες ἵπποι ῥίμφα μάλα τρωχῶσι· τὸ δὲ μέγα κεῖται ἄεθλον ἢ τρίπος ἠὲ γυνὴ ἀνδρὸς κατατεθνηῶτος· ὣς τὼ τρὶς Πριάμοιο πόλιν πέρι δινηθήτην 165 καρπαλίμοισι πόδεσσι· θεοὶ δ᾽ ἐς πάντες ὁρῶντο· τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·
|
|
«Αχ! άνδρα βλέπω, αγαπητόν κακά κυνηγημένον εκεί στα τείχη ολόγυρα, και την καρδιά μου σφάζει του Έκτορος ο κίνδυνος που τόσα μόχει κάψει μόσχων μηριά στες κορυφές της Ίδης και άλλα επάνω εις την ακρόπολην και ιδού τον κατατρέχει τώρα ο γοργοπόδης Αχιλλεύς ολόγυρα εις την Τροίαν.
|
ὢ πόποι ἦ φίλον ἄνδρα διωκόμενον περὶ τεῖχος ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι· ἐμὸν δ᾽ ὀλοφύρεται ἦτορ Ἕκτορος, ὅς μοι πολλὰ βοῶν ἐπὶ μηρί᾽ ἔκηεν 170 Ἴδης ἐν κορυφῇσι πολυπτύχου, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε ἐν πόλει ἀκροτάτῃ· νῦν αὖτέ ἑ δῖος Ἀχιλλεὺς ἄστυ πέρι Πριάμοιο ποσὶν ταχέεσσι διώκει.
|
|
Τώρα σκεφτείτε το, ω θεοί, να σώσωμεν αν πρέπει τον Έκτορα απ’ τον θάνατον, ή εξαίσιος όπως είναι θενά τον υποτάξωμεν στην λόγχην του Αχιλλέως.».
|
ἀλλ᾽ ἄγετε φράζεσθε θεοὶ καὶ μητιάασθε ἠέ μιν ἐκ θανάτοιο σαώσομεν, ἦέ μιν ἤδη 175 Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ δαμάσσομεν ἐσθλὸν ἐόντα.
|
|
Και η γλαυκόματη Αθηνά του απάντησε και είπε:
«Πατέρα μαυροσύννεφε, κεραυνοφόρε, τι είπες! Άνδρα θνητόν, που απ’ αρχής δεν έχει δώσ’ η μοίρα, απ’ τα δεσμά του άχαρου θανάτου θ’ απολύσεις; Κάμε το, αλλά μη καρτερείς να σου το στέρξωμ’ όλοι.».
|
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη· ὦ πάτερ ἀργικέραυνε κελαινεφὲς οἷον ἔειπες· ἄνδρα θνητὸν ἐόντα πάλαι πεπρωμένον αἴσῃ ἂψ ἐθέλεις θανάτοιο δυσηχέος ἐξαναλῦσαι; 180 ἔρδ᾽· ἀτὰρ οὔ τοι πάντες ἐπαινέομεν θεοὶ ἄλλοι.
|
|
Και της απάντησεν ο Ζευς ο νεφελοσυνάκτης:
«Ω τέκνον μου, κάμε καρδιά, με την ψυχήν δεν είπα τον λόγον οπού επρόφερα και μαλακόν θα μ’ έβρης. Και ό,τι στον νου σου επιθυμείς, να κάμεις μην αργήσεις.».
|
τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς· θάρσει Τριτογένεια φίλον τέκος· οὔ νύ τι θυμῷ πρόφρονι μυθέομαι, ἐθέλω δέ τοι ἤπιος εἶναι· ἔρξον ὅπῃ δή τοι νόος ἔπλετο, μὴ δ᾽ ἔτ᾽ ἐρώει. 185
|
|
Με αυτά την αυτοπρόθυμην θεάν παρακινούσε κι ευθύς από τες κορυφές του Ολύμπου εχύθη εκείνη.
|
ὣς εἰπὼν ὄτρυνε πάρος μεμαυῖαν Ἀθήνην· βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων ἀΐξασα.
|
|
Και αδιάκοπα τον Έκτορα κατατρεχε ο Πηλείδης σαν σκύλος οπού σήκωσεν αλάφι απ’ την μονιά του και στου βουνού τα σύλλακκα, στους λόγγους το ξετρεχει και αν κάτω από χαμόδενδρο κρυμμένο του ξεφύγει ο σκύλος τρέχει ως να το εβρή στα χνάρια του πατώντας. Ομοίως δεν εκρύβονταν ο Έκτωρ του Αχιλλέως.
|
Ἕκτορα δ᾽ ἀσπερχὲς κλονέων ἔφεπ᾽ ὠκὺς Ἀχιλλεύς. ὡς δ᾽ ὅτε νεβρὸν ὄρεσφι κύων ἐλάφοιο δίηται ὄρσας ἐξ εὐνῆς διά τ᾽ ἄγκεα καὶ διὰ βήσσας· 190 τὸν δ᾽ εἴ πέρ τε λάθῃσι καταπτήξας ὑπὸ θάμνῳ, ἀλλά τ᾽ ἀνιχνεύων θέει ἔμπεδον ὄφρά κεν εὕρῃ· ὣς Ἕκτωρ οὐ λῆθε ποδώκεα Πηλεΐωνα.
|
|
Και όσες φορές με σκίρτημα προς τες Δαρδάνιες πύλες εχύνετο να πεταχθεί στους πύργους αποκάτω, να τον βοηθήσουν άνωθεν εκείνοι με τ’ ακόντια, πρόφθανε και τον έσπρωχνε κατά την πεδιάδα ο Αχιλλεύς, κι έτρεχε αυτός στης πόλεως προς το μέρος. Και όπως στον ύπνον δεν μπορείς να καταφθάσεις άλλον και τούτος θα ξεφύγε σε, παρόμοια να τον πιάσει δεν ημπορούσ’ ο Αχιλλεύς, ούτε να φύγει εκείνος.
|
ὁσσάκι δ᾽ ὁρμήσειε πυλάων Δαρδανιάων ἀντίον ἀΐξασθαι ἐϋδμήτους ὑπὸ πύργους, 195 εἴ πως οἷ καθύπερθεν ἀλάλκοιεν βελέεσσι, τοσσάκι μιν προπάροιθεν ἀποστρέψασκε παραφθὰς πρὸς πεδίον· αὐτὸς δὲ ποτὶ πτόλιος πέτετ᾽ αἰεί. ὡς δ᾽ ἐν ὀνείρῳ οὐ δύναται φεύγοντα διώκειν· οὔτ᾽ ἄρ᾽ ὃ τὸν δύναται ὑποφεύγειν οὔθ᾽ ὃ διώκειν· ὣς ὃ τὸν οὐ δύνατο μάρψαι ποσίν, οὐδ᾽ ὃς ἀλύξαι.
|
|
Και πως από τον θάνατον θα είχε φύγει ο Έκτωρ, αν δεν εσίμων’ ύστερη φορά σιμά του ο Φοίβος στα γόνατά του δύναμην και στην ψυχήν να δώσει; Και αν δεν εμπόδιζ’ ο Αχιλλεύς με νεύματα τα πλήθη να ρίχνουν εις τον Έκτορα, μήπως την δόξαν λάβει άλλος που πρωτοκτύπησε, κι ύστερος κείνος έλθει;
|
πῶς δέ κεν Ἕκτωρ κῆρας ὑπεξέφυγεν θανάτοιο, εἰ μή οἱ πύματόν τε καὶ ὕστατον ἤντετ᾽ Ἀπόλλων ἐγγύθεν, ὅς οἱ ἐπῶρσε μένος λαιψηρά τε γοῦνα; λαοῖσιν δ᾽ ἀνένευε καρήατι δῖος Ἀχιλλεύς, 205 οὐδ᾽ ἔα ἱέμεναι ἐπὶ Ἕκτορι πικρὰ βέλεμνα, μή τις κῦδος ἄροιτο βαλών, ὃ δὲ δεύτερος ἔλθοι.
|
|
Αλλ’ όταν τέταρτην φοράν εις τες πηγές εφθάσαν τότ’ έστησε τ’ ολόχρυσο στατέρι του ο πατέρας και δυο μοίρες έβαλε του τεντωτού θανάτου, μοίραν εδώ του Έκτορος κι εκεί του Αχιλλέως.
|
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπὶ κρουνοὺς ἀφίκοντο, καὶ τότε δὴ χρύσεια πατὴρ ἐτίταινε τάλαντα, ἐν δ᾽ ἐτίθει δύο κῆρε τανηλεγέος θανάτοιο, 210 τὴν μὲν Ἀχιλλῆος, τὴν δ᾽ Ἕκτορος ἱπποδάμοιο,
|
|
Το σήκωσε και έγυρε του Έκτορος η μοίρα ως εις τον Άδην, κι έφυγεν από σιμά του ο Φοίβος. Και ήλθε τότε η Αθηνά στο πλάγι του Πηλείδη και του έλεγε: «Διίφιλε, λαμπρότατε Αχιλλέα, τώρα θα πάρωμεν εμείς δόξαν λαμπράν, ελπίζω, τούτον νεκρόν να φέρωμεν στων Αχαιών τα πλοία, τον Έκτορα, οπού άσβεστον πολέμου δίψαν είχε.
|
ἕλκε δὲ μέσσα λαβών· ῥέπε δ᾽ Ἕκτορος αἴσιμον ἦμαρ, ᾤχετο δ᾽ εἰς Ἀΐδαο, λίπεν δέ ἑ Φοῖβος Ἀπόλλων^. Πηλεΐωνα δ᾽ ἵκανε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη, ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 215 νῦν δὴ νῶι ἔολπα Διῒ φίλε φαίδιμ᾽ Ἀχιλλεῦ οἴσεσθαι μέγα κῦδος Ἀχαιοῖσι προτὶ νῆας Ἕκτορα δῃώσαντε μάχης ἄατόν περ ἐόντα.
|
|
Δεν γίνετι απ’ τα χέρια μας τώρα να φύγει πλέον όσα και αν κάμει χάριν του ο μακροβόλος Φοίβος, και αν κυλισθή γονατιστός προς τον πατέρα Δία. Αλλά δω μείνε ανάσασιν να πάρεις και πηγαίνω και θα τον πείσω αντίστηθα με σε να πολεμήσει.».
|
οὔ οἱ νῦν ἔτι γ᾽ ἔστι πεφυγμένον ἄμμε γενέσθαι, οὐδ᾽ εἴ κεν μάλα πολλὰ πάθοι ἑκάεργος Ἀπόλλων προπροκυλινδόμενος πατρὸς Διὸς αἰγιόχοιο. ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν στῆθι καὶ ἄμπνυε, τόνδε δ᾽ ἐγώ τοι οἰχομένη πεπιθήσω ἐναντίβιον μαχέσασθαι.
|
|
Της Αθηνάς υπάκουσε και εχάρηκε ο Πηλείδης, κι εστάθη στο χαλκόλογχο κοντάρι ακουμπισμένος. Αυτού τον άφησε η θεά, και σ’ όλο της το σώμα και στην ακούραστην φωνήν του Δηιφόβου ομοιώθη. Κι ήβρε τον θείον Έκτορα, πλησίασε και του’πε:
|
ὣς φάτ᾽ Ἀθηναίη, ὃ δ᾽ ἐπείθετο, χαῖρε δὲ θυμῷ, στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ μελίης χαλκογλώχινος ἐρεισθείς. 225 ἣ δ᾽ ἄρα τὸν μὲν ἔλειπε, κιχήσατο δ᾽ Ἕκτορα δῖον Δηϊφόβῳ ἐϊκυῖα δέμας καὶ ἀτειρέα φωνήν· ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
|
|
«Στα στενά σ’ έχει, αγαπητέ, ο γρήγορος Πηλείδης, που ολόγυρα σε κυνηγά στα τείχη του Πριάμου. Αλλ’ ας μείνωμεν ακλόνητοι μαζί ν’ αντισταθούμε.».
|
ἠθεῖ᾽ ἦ μάλα δή σε βιάζεται ὠκὺς Ἀχιλλεὺς ἄστυ πέρι Πριάμοιο ποσὶν ταχέεσσι διώκων· 230 ἀλλ᾽ ἄγε δὴ στέωμεν καὶ ἀλεξώμεσθα μένοντες.
|
|
Και ο μέγας της απάντησεν, ο λοφοσείστης Έκτωρ:
|
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ·
|
|
«Δηίφοβ’ εγώ πάντοτε σε πρώτον αγαπούσα απ’ όσους γέννησ’ αδελφούς η Εκάβη του Πριάμου, αλλά τώρ’ ακριβότερα θα σε τιμήσει ο νους μου. Αφού μ’ είδαν τα μάτια σου, να βγεις από το τείχος ετόλμησες γι’ αγάπη μου κι οι άλλοι μέσα μένουν.».
|
Δηΐφοβ᾽ ἦ μέν μοι τὸ πάρος πολὺ φίλτατος ἦσθα γνωτῶν οὓς Ἑκάβη ἠδὲ Πρίαμος τέκε παῖδας· νῦν δ᾽ ἔτι καὶ μᾶλλον νοέω φρεσὶ τιμήσασθαι, 235 ὃς ἔτλης ἐμεῦ εἵνεκ᾽, ἐπεὶ ἴδες ὀφθαλμοῖσι, τείχεος ἐξελθεῖν, ἄλλοι δ᾽ ἔντοσθε μένουσι.
|
|
τότε η γλαυκόφθαλμη θεά σ’ εκείνον απαντούσε:
|
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
|
|
«Αγαπητέ, και η σεβαστή μητέρα και ο πατέρας και οι φίλοι όλοι αραδικώς θερμά μ’ επαρακάλουν να μείνω αυτού. Τόσο πολύς όλους τους πήρε ο τρόμος. Αλλά εμέ βασάνιζεν ο πόνος σου, αδελφέ μου. Και ας πεταχθούμε τώρα ευθύς στην μάχην και ας βροντήσουν γενναία τα κοντάρια μας, να ιδούμε αν ο Πηλείδης τα αιματωμένα λάφυρα θα πάρει των κορμιών μας στες πρύμνες ή απ’ την λόγχην σου θα ξεψυχήσει εκείνος.».
|
ἠθεῖ᾽ ἦ μὲν πολλὰ πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ λίσσονθ᾽ ἑξείης γουνούμενοι, ἀμφὶ δ᾽ ἑταῖροι, 240 αὖθι μένειν· τοῖον γὰρ ὑποτρομέουσιν ἅπαντες· ἀλλ᾽ ἐμὸς ἔνδοθι θυμὸς ἐτείρετο πένθεϊ λυγρῷ. νῦν δ᾽ ἰθὺς μεμαῶτε μαχώμεθα, μὴ δέ τι δούρων ἔστω φειδωλή, ἵνα εἴδομεν εἴ κεν Ἀχιλλεὺς νῶϊ κατακτείνας ἔναρα βροτόεντα φέρηται 245 νῆας ἔπι γλαφυράς, ἦ κεν σῷ δουρὶ δαμήῃ.
|
|
Είπε η θεά και δίβουλα ξεκίνησε αυτή πρώτη και όταν αυτί προχώρησαν κι ευρέθησαν αντίκρυ ο Έκτωρ πρωτομίλησεν: «Εμπρός σου δεν θα φύγω, Πηλείδη, πλέον ως προτού, που ολόγυρα εις τα τείχη τρεις μ’ εκυνήγησες φορές, και αντίκρυ εις την ορμήν σου να μείνω δεν ετόλμησα. Τώρα η ψυχή μου θέλει αντίμαχα να σου στηθώ. Θα πέσεις ή θα πέσω.
|
ὣς φαμένη καὶ κερδοσύνῃ ἡγήσατ᾽ Ἀθήνη· οἳ δ᾽ ὅτε δὴ σχεδὸν ἦσαν ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν ἰόντες, τὸν πρότερος προσέειπε μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ· οὔ σ᾽ ἔτι Πηλέος υἱὲ φοβήσομαι, ὡς τὸ πάρος περ τρὶς περὶ ἄστυ μέγα Πριάμου δίον, οὐδέ ποτ᾽ ἔτλην μεῖναι ἐπερχόμενον· νῦν αὖτέ με θυμὸς ἀνῆκε στήμεναι ἀντία σεῖο· ἕλοιμί κεν ἤ κεν ἁλοίην.
|
|
Και πρώτ’ ας συμφωνήσουμε και μάρτυρες μεγάλοι θα’ναι οι θεοί και έφοροι στο λόγο που θα ειπούμε. Άπρεπα εγώ το σώμα σου δεν θα χαλάσω, αν ίσως μου δώσει ο Δίας δύναμην και την ζωην σου πάρω. Γυμνόν απ’ τ’ άρματα λαμπρά το σώμα σου, ω Πηλείδη, θα δώσω εγώ των Αχαιών. Όμοια και συ να πράξεις.».
|
ἀλλ᾽ ἄγε δεῦρο θεοὺς ἐπιδώμεθα· τοὶ γὰρ ἄριστοι μάρτυροι ἔσσονται καὶ ἐπίσκοποι ἁρμονιάων^^· 255 οὐ γὰρ ἐγώ σ᾽ ἔκπαγλον ἀεικιῶ, αἴ κεν ἐμοὶ Ζεὺς δώῃ καμμονίην, σὴν δὲ ψυχὴν ἀφέλωμαι· ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἄρ κέ σε συλήσω κλυτὰ τεύχε᾽ Ἀχιλλεῦ νεκρὸν Ἀχαιοῖσιν δώσω πάλιν· ὣς δὲ σὺ ῥέζειν.
|
|
Μ’ άγριο βλέμμ’ απάντησεν ο γρήγορος Πηλείδης:
|
τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
|
|
«Μη μου προφέρεις σύμβασες, ω Έκτορ μισητέ μου, λεοντάρια και άνθρωποι ποτέ δεν ώμοσαν ειρήνην, λύκοι και αρνιά δεν γίνεται ποτέ να ομογνωμήσουν αλλ’ έχθραν έχουν άσπονδην κακήν ανάμεσόν τους. Τόσο κι εγώ δεν δύναμαι ποτέ να σ’ αγαπήσω και όρκους δεν θα ομόσωμεν πριν ένας απ’ τους δύο χορτάσει με το αίμα του τον ανδρειωμένον Άρην.
|
Ἕκτορ μή μοι ἄλαστε συνημοσύνας ἀγόρευε· ὡς οὐκ ἔστι λέουσι καὶ ἀνδράσιν ὅρκια πιστά, οὐδὲ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θυμὸν ἔχουσιν, ἀλλὰ κακὰ φρονέουσι διαμπερὲς ἀλλήλοισιν, ὣς οὐκ ἔστ᾽ ἐμὲ καὶ σὲ φιλήμεναι, οὐδέ τι νῶϊν 265 ὅρκια ἔσσονται, πρίν γ᾽ ἢ ἕτερόν γε πεσόντα αἵματος ἆσαι Ἄρηα ταλαύρινον πολεμιστήν.
|
|
Κάθε αρετήν πολεμικήν να θυμηθείς είν’ ώρα καλός να δείξεις λογχιστής και μαχητής ανδρείος. Αποφυγήν δεν έχεις πλια, στην λόγχην μου αποκάτω θα σε δαμάσ’ η Αθηνά. Και θα πλερώσεις όλον τον πόνον των συντρόφων μου που η λόγχη σου έχει σφάξει.».
|
παντοίης ἀρετῆς μιμνήσκεο· νῦν σε μάλα χρὴ αἰχμητήν τ᾽ ἔμεναι καὶ θαρσαλέον πολεμιστήν. οὔ τοι ἔτ᾽ ἔσθ᾽ ὑπάλυξις, ἄφαρ δέ σε Παλλὰς Ἀθήνη ἔγχει ἐμῷ δαμάᾳ· νῦν δ᾽ ἀθρόα πάντ᾽ ἀποτίσεις κήδε᾽ ἐμῶν ἑτάρων οὓς ἔκτανες ἔγχεϊ θύων.
|
|
Είπε και το μακρόσκιον ξετίναξε κοντάρι. Καθώς το είδε εκάθισε να το ξεφύγει ο Έκτωρ και επέταξε απ’ επάνω του το χάλκινο κοντάρι και αυτού στυλώθη μες στην γην κι η Αθηνά το παίρνει και από τον Έκτορα κρυφά το δίδει του Αχιλλέως.
|
ἦ ῥα, καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος· καὶ τὸ μὲν ἄντα ἰδὼν ἠλεύατο φαίδιμος Ἕκτωρ· ἕζετο γὰρ προϊδών, τὸ δ᾽ ὑπέρπτατο χάλκεον ἔγχος, ἐν γαίῃ δ᾽ ἐπάγη· ἀνὰ δ᾽ ἥρπασε Παλλὰς Ἀθήνη, ἂψ δ᾽ Ἀχιλῆϊ δίδου, λάθε δ᾽ Ἕκτορα ποιμένα λαῶν.
|
|
Ο Έκτωρ τότε ομίλησε στον άψογον Πηλείδην:
|
Ἕκτωρ δὲ προσέειπεν ἀμύμονα Πηλεΐωνα·
|
|
«Δεν πέτυχες, ισόθεε Πηλείδη, μήτε ο Δίας σου είπε ακόμα, ως έλεγες, το πότε θ’ αποθάνω. Αλλ’ έχεις λόγια στρογγυλά και κλεφτολόγος είσαι να με δειλιάσεις, στην ψυχήν το θάρρος να νεκρώσεις. Δεν φεύγω εγώ, την λόγχην σου στες πλάτες να μου εμπήξεις αλλά στο στήθος που άντικρυς προβάλλω, πέρασέ την, αν τούτο θέλησε ο θεός. Ωστόσο απ’ την δικήν μου φυλάξου, κι είθε ολόβολη στα σπλάχνα σου να φθάσει. Στους Τρώας ελαφρότερον θα κάμει τον αγώνα ο θάνατός σου, ότι σ’ εσέ την συμφοράν τους βλέπουν.».
|
ἤμβροτες, οὐδ᾽ ἄρα πώ τι θεοῖς ἐπιείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ ἐκ Διὸς ἠείδης τὸν ἐμὸν μόρον, ἦ τοι ἔφης γε· 280 ἀλλά τις ἀρτιεπὴς καὶ ἐπίκλοπος ἔπλεο μύθων, ὄφρά σ᾽ ὑποδείσας μένεος ἀλκῆς τε λάθωμαι. οὐ μέν μοι φεύγοντι μεταφρένῳ ἐν δόρυ πήξεις, ἀλλ᾽ ἰθὺς μεμαῶτι διὰ στήθεσφιν ἔλασσον εἴ τοι ἔδωκε θεός· νῦν αὖτ᾽ ἐμὸν ἔγχος ἄλευαι 285 χάλκεον· ὡς δή μιν σῷ ἐν χροῒ πᾶν κομίσαιο. καί κεν ἐλαφρότερος πόλεμος Τρώεσσι γένοιτο σεῖο καταφθιμένοιο· σὺ γάρ σφισι πῆμα μέγιστον.
|
|
Είπε και το μακρόσυρτον ξετίναξε κοντάρι και του Πηλείδη επέτυχε στην μέσην την ασπίδα. Αλλά τινάχθηκε μακράν απ’ την ασπίδα εκείνο. Χαμένο είδε τ’ ακόντι του ο Έκτωρ κι εχολώθη, κατηφιασμένος έμεινε, που άλλην δεν είχε λόγχην.
|
ἦ ῥα, καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος, καὶ βάλε Πηλεΐδαο μέσον σάκος οὐδ᾽ ἀφάμαρτε· τῆλε δ᾽ ἀπεπλάγχθη σάκεος δόρυ· χώσατο δ᾽ Ἕκτωρ ὅττί ῥά οἱ βέλος ὠκὺ ἐτώσιον ἔκφυγε χειρός, στῆ δὲ κατηφήσας, οὐδ᾽ ἄλλ᾽ ἔχε μείλινον ἔγχος.
|
|
Κι έσυρε δυνατήν φωνήν να ειπεί του Δηιφόβου κοντάρι να του φέρει ευθύς, και αυτός εκεί δεν ήταν. Και ο Έκτωρ το εννόησε στο πνεύμα του και είπε:
|
Δηΐφοβον δ᾽ ἐκάλει λευκάσπιδα μακρὸν ἀΰσας· ᾔτεέ μιν δόρυ μακρόν· ὃ δ᾽ οὔ τί οἱ ἐγγύθεν ἦεν. 295 Ἕκτωρ δ᾽ ἔγνω ᾗσιν ἐνὶ φρεσὶ φώνησέν τε·
|
|
«Το βλέπω, ωιμένα, που οι θεοί μ’ εκάλεσαν στον Άδην. Τον ήρωα Δηίφοβον επίστευα κοντά μου κι είναι στο τείχος. Η Αθηνά μ’ ετύφλωσε με δόλον. Θάνατος τώρα μ’ εύρηκε κακός, μακράν δεν είναι. Αχ! τούτο ηθέλαν απ’ αρχής ο Ζευς και ο μακροβόλος υιός του, αυτοί που πρόθυμα με προστατεύαν πρώτα. Και η μοίρα τώρα μ’ έπιασεν. Αλλά χωρίς αγώνα άδοξα δεν θα πέσω εγώ και πρώτα κάτι μέγα θα πράξω και όσοι γεννηθούν κατόπιν να το μάθουν.». |
ὢ πόποι ἦ μάλα δή με θεοὶ θάνατον δὲ κάλεσσαν· Δηΐφοβον γὰρ ἔγωγ᾽ ἐφάμην ἥρωα παρεῖναι· ἀλλ᾽ ὃ μὲν ἐν τείχει, ἐμὲ δ᾽ ἐξαπάτησεν Ἀθήνη. νῦν δὲ δὴ ἐγγύθι μοι θάνατος κακός, οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἄνευθεν, οὐδ᾽ ἀλέη· ἦ γάρ ῥα πάλαι τό γε φίλτερον ἦεν Ζηνί τε καὶ Διὸς υἷι ἑκηβόλῳ, οἵ με πάρος γε πρόφρονες εἰρύατο**· νῦν αὖτέ με μοῖρα κιχάνει. μὴ μὰν ἀσπουδί γε καὶ ἀκλειῶς ἀπολοίμην, ἀλλὰ μέγα ῥέξας τι καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι. 305
|
|
Είπεν αυτά κι έσυρ’ ευθύς ακονημένο ξίφος που στο μηρί του εκρέμουνταν και δυνατό και μέγα, μαζώθη και ωσάν αετός εχύθ’ υψηλοπέτης που στην πεδιάδα χύνεται μέσ’ από μαύρα νέφη λαγόν ν’ αρπάξει άνανδρον ή τρυφερήν αμνάδα. Τόσο και ο Έκτωρ όρμησε τινάζοντας το ξίφος.
|
ὣς ἄρα φωνήσας εἰρύσσατο φάσγανον ὀξύ, τό οἱ ὑπὸ λαπάρην τέτατο μέγα τε στιβαρόν τε, οἴμησεν δὲ ἀλεὶς ὥς τ᾽ αἰετὸς ὑψιπετήεις, ὅς τ᾽ εἶσιν πεδίον δὲ διὰ νεφέων ἐρεβεννῶν ἁρπάξων ἢ ἄρν᾽ ἀμαλὴν ἤ πτῶκα λαγωόν· 310 ὣς Ἕκτωρ οἴμησε τινάσσων φάσγανον ὀξύ.
|
|
Πετάχθη πάλιν και ο Αχιλλεύς με ορμήν πολέμου αγρίαν, την εξαισίαν πρόβαλεν ασπίδα του εις το στήθος, με το κεφάλι έκλιν’ εμπρός την περικεφαλαίαν, και ολόγυρ’ αναδεύονταν οι ολόχρυσες πλεξίδες, που από τον κώνον έσυρε πυκνές του Ηφαίστου η τέχνη.
|
ὁρμήθη δ᾽ Ἀχιλεύς, μένεος δ᾽ ἐμπλήσατο θυμὸν ἀγρίου, πρόσθεν δὲ σάκος στέρνοιο κάλυψε καλὸν δαιδάλεον, κόρυθι δ᾽ ἐπένευε φαεινῇ τετραφάλῳ· καλαὶ δὲ περισσείοντο ἔθειραι 315 χρύσεαι, ἃς Ἥφαιστος ἵει λόφον ἀμφὶ θαμειάς.
|
|
Και όπως μές στ’ άστρα προχωρεί λαμπρός ο αποσπερίτης που είναι τ’ ωραιότερο μες στ’ ουρανού τ’ αστέρια τόσον η λόγχην έλαμπε, που στο δεξί του εκείνος ετίναξε κακόγνωμα στον Έκτορα τον θείον κοιτώντας ξέσκεπον να εβρή το τρυφερό του σώμα.
|
οἷος δ᾽ ἀστὴρ εἶσι μετ᾽ ἀστράσι νυκτὸς ἀμολγῷ ἕσπερος***, ὃς κάλλιστος ἐν οὐρανῷ ἵσταται ἀστήρ, ὣς αἰχμῆς ἀπέλαμπ[1]᾽ εὐήκεος, ἣν ἄρ᾽ Ἀχιλλεὺς πάλλεν δεξιτερῇ φρονέων κακὸν Ἕκτορι δίῳ 320 εἰσορόων χρόα καλόν, ὅπῃ εἴξειε μάλιστα.
|
|
Το άλλο σώμα εσκέπαζαν τα χάλκιν’ άρματά του τα ωραία, που απ’ το λείψανον επήρε του Πατρόκλου. Αλλ’ όχι όπου ο τράχηλος χωρίζει από τον ώμον και όπου απίστευτην ροπήν σβήν’ η ψυχή του ανθρώπου. Εκεί τον λόγχισ’ ο Αχιλλεύς, επάνω του ως ορμούσε και απ’ τον απαλόν τράχηλον αντίκρυ εβγήκε η λόγχη. Δεν του’κοψε τον λάρυγγα το χαλκοφόρο ακόντι, δια να’χει ακόμη την λαλιά στον άλλον ν’απαντήσει. Κι επάνω του, αφού έπεσε, καυχήθηκε ο Πηλείδης:
|
τοῦ δὲ καὶ ἄλλο τόσον μὲν ἔχε χρόα χάλκεα τεύχεα καλά, τὰ Πατρόκλοιο βίην ἐνάριξε κατακτάς· φαίνετο δ᾽ ᾗ κληῖδες ἀπ᾽ ὤμων αὐχέν᾽ ἔχουσι λαυκανίην, ἵνα τε ψυχῆς ὤκιστος ὄλεθρος· 325 τῇ ῥ᾽ ἐπὶ οἷ μεμαῶτ᾽ ἔλασ᾽ ἔγχεϊ δῖος Ἀχιλλεύς*, ἀντικρὺ δ᾽ ἁπαλοῖο δι᾽ αὐχένος ἤλυθ᾽ ἀκωκή· οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἀπ᾽ ἀσφάραγον μελίη τάμε χαλκοβάρεια, ὄφρά τί μιν προτιείποι ἀμειβόμενος ἐπέεσσιν. ἤριπε δ᾽ ἐν κονίῃς· ὃ δ᾽ ἐπεύξατο δῖος Ἀχιλλεύς·
|
|
«Ω Έκτορ, όταν φόνευες τον Πάτροκλον, να πάθεις δεν είχες φόβον, ούτ’ εμέ που έλειπα εστοχάσθης, ανόητε, κι εβρίσκομουν εγώ στα κοίλα πλοία εκδικητής του, στην ανδρειά πολύ καλύτερός σου, και τώρα σε θανάτωσα. Και σε θα σύρουν σκύλοι, ενώ εκείνον οι Αχαιοί με μνήμα θα τιμήσουν.».
|
Ἕκτορ ἀτάρ που ἔφης Πατροκλῆ᾽ ἐξεναρίζων σῶς ἔσσεσθ᾽, ἐμὲ δ᾽ οὐδὲν ὀπίζεο νόσφιν ἐόντα νήπιε· τοῖο δ᾽ ἄνευθεν ἀοσσητὴρ μέγ᾽ ἀμείνων νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇσιν ἐγὼ μετόπισθε λελείμμην, ὅς τοι γούνατ᾽ ἔλυσα· σὲ μὲν κύνες ἠδ᾽ οἰωνοὶ 335 ἑλκήσουσ᾽ ἀϊκῶς, τὸν δὲ κτεριοῦσιν Ἀχαιοί.
|
|
Και ο Έκτωρ του απάντησε με την ψυχή στο στόμα:
|
τὸν δ᾽ ὀλιγοδρανέων προσέφη κορυθαίολος Ἕκτωρ·
|
|
«Αχ! την ζωήν σου να χαρείς και των γλυκών γονέων μη θέλεις βρώσιν των σκυλιών στες πρύμνες να μ’ αφήσεις. Δέξου από τον πατέρα μου και την σεπτήν μητέρα λύτρα χρυσάφι και χαλκόν, και συ στα γονικά μου οπίσω δος το σώμα μου, κι εμέ τον πεθαμένον θα καταλύσουν στην πυράν οι άνδρες και οι μητέρες.».
|
λίσσομ᾽ ὑπὲρ ψυχῆς καὶ γούνων σῶν τε τοκήων μή με ἔα παρὰ νηυσὶ κύνας καταδάψαι Ἀχαιῶν, ἀλλὰ σὺ μὲν χαλκόν τε ἅλις χρυσόν τε δέδεξο 340 δῶρα τά τοι δώσουσι πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ, σῶμα δὲ οἴκαδ᾽ ἐμὸν δόμεναι πάλιν, ὄφρα πυρός με Τρῶες καὶ Τρώων ἄλοχοι λελάχωσι θανόντα.
|
|
Μ’ άγριο βλέμμ’ απάντησεν ο γρήγορος Πηλείδης: |
τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεὺς·
|
|
«Μη μ’ εξορκίζεις, σκύλαρε, σ’ ότι αγαπά η καρδιά μου. Τόσο να μ’ άφηνε η ψυχή κομμάτια να σου φάγω ωμόν εγώ το σώμα σου, για όσα μόχεις κάμει, όσο απ’ το στόμα των σκυλιών κανείς την κεφαλήν σου δεν θα φυλάξει και αν εδώ ζυγοστατούσε δώρα εικοσαπλάσια πάντοτε και αν υποσχόνταν και άλλα. Και ο Δαρδανίδης Πρίαμος να πρόσφερε χρυσάφι του σώματός σου εξαγοράν. Ποτέ δεν θα σε κλάψει η μάνα οπού σε γέννησε, στην νεκρικήν σου κλίνην αλλά εσέ συγκόκαλον τ’ αγρίμια θα σπαράξουν.».
|
μή με κύον γούνων γουνάζεο μὴ δὲ τοκήων· 345 αἲ γάρ πως αὐτόν με μένος καὶ θυμὸς ἀνήη ὤμ᾽ ἀποταμνόμενον κρέα ἔδμεναι, οἷα ἔοργας, ὡς οὐκ ἔσθ᾽ ὃς σῆς γε κύνας κεφαλῆς ἀπαλάλκοι, οὐδ᾽ εἴ κεν δεκάκις τε καὶ εἰκοσινήριτ᾽ ἄποινα στήσωσ᾽ ἐνθάδ᾽ ἄγοντες, ὑπόσχωνται δὲ καὶ ἄλλα, οὐδ᾽ εἴ κέν σ᾽ αὐτὸν χρυσῷ ἐρύσασθαι ἀνώγοι Δαρδανίδης Πρίαμος· οὐδ᾽ ὧς σέ γε πότνια μήτηρ ἐνθεμένη λεχέεσσι γοήσεται ὃν τέκεν αὐτή, ἀλλὰ κύνες τε καὶ οἰωνοὶ κατὰ πάντα δάσονται.
|
|
Και ξεψυχώντας του’λεγεν ο λοφοσείστης Έκτωρ:
|
τὸν δὲ καταθνῄσκων προσέφη κορυθαίολος Ἕκτωρ·
|
|
«Το βλέπω από την όψην σου, πως δεν θα σε μαλάξω κι είναι η καρδιά σου σίδερο. Μόνον στοχάσου τώρα, μη εξ αφορμής μου οργή θεϊκή σε έβρη την ημέραν που έμπροσθεν των Σκαιών Πυλών ο Αλέξανδρος και ο Φοίβος θενά σου πάρουν την ζωήν, εξαίσιε πολεμάρχε.».
|
ἦ σ᾽ εὖ γιγνώσκων προτιόσσομαι, οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλον πείσειν· ἦ γὰρ σοί γε σιδήρεος ἐν φρεσὶ θυμός. φράζεο νῦν, μή τοί τι θεῶν μήνιμα γένωμαι ἤματι τῷ ὅτε κέν σε Πάρις καὶ Φοῖβος Ἀπόλλων ἐσθλὸν ἐόντ᾽ ὀλέσωσιν ἐνὶ Σκαιῇσι πύλῃσιν. 360
|
|
Με αυτά τα λόγι’ απέθανε και παραπονεμένη την άφησε της νεότητας και της ανδρειάς την χάρην από τα μέλη του η ψυχή κατέβαινε τον Άδην. Και κείνον πάλιν και νεκρόν προσφώνησε ο Πηλείδης:
|
ὣς ἄρα μιν εἰπόντα τέλος θανάτοιο κάλυψε, ψυχὴ δ᾽ ἐκ ῥεθέων πταμένη Ἄϊδος δὲ βεβήκει ὃν πότμον γοόωσα λιποῦσ᾽ ἀνδροτῆτα καὶ ἥβην. τὸν καὶ τεθνηῶτα προσηύδα δῖος Ἀχιλλεύς·
|
|
«Πήγαινε κι εγώ καρτερώ την ώραν του θανατου που ο Ζευς κι οι άλλοι αθάνατοι για με θ’ αποφασίσουν.».
|
τέθναθι· κῆρα δ᾽ ἐγὼ τότε δέξομαι ὁππότε κεν δὴ Ζεὺς ἐθέλῃ τελέσαι ἠδ᾽ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι.
|
|
Και αφού την λόγχην τράβηξε και απόθεσε το σώμα, τον γύμνωσε από τ’άρματα στο αίμα του βαμμένα κι έτρεχαν όλ’ οι Αχαιοί και γύρω θεωρούσαν του Έκτορος το ανάστημα, την όμορφην ειδή του και δεν εσίμωσε κανείς χωρίς να τον κεντήσει.
|
ἦ ῥα, καὶ ἐκ νεκροῖο ἐρύσσατο χάλκεον ἔγχος, καὶ τό γ᾽ ἄνευθεν ἔθηχ᾽, ὃ δ᾽ ἀπ᾽ ὤμων τεύχε᾽ ἐσύλα αἱματόεντ᾽Å· ἄλλοι δὲ περίδραμον υἷες Ἀχαιῶν, οἳ καὶ θηήσαντο φυὴν καὶ εἶδος ἀγητὸν 370 Ἕκτορος· οὐδ᾽ ἄρα οἵ τις ἀνουτητί γε παρέστη.
|
[1]Η λόγχη έλαμπε σαν τον αποσπερίτη (πλανήτης Αφροδίτη).
^ Hσκηνή της εγκατάλειψης του Εκτορα από τον Απόλλωνα έχει βρεθεί ζωγραφισμένη σε αρχαίο αγγείο. [Εικόνα].
^^ Για την ‘Αρμονία’ βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ Ι, στ. 186 υποσημ.
** Αν και τον προστάτευαν οι θεοί Δίας και Απόλλων, στην ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ήθελαν τον χαμό του.
*** Το άστρο ΕΣΠΕΡΟΣ συνήθως ταυτίζεται με την ΑΦΡΟΔΙΤΗ. Είναι παράξενο που ο Ομηρος παρομοιάζει τον Αχιλλέα με τον πλανήτη ‘Αφροδίτη’, θεά που στέκει στο πλάι των Τρώων. Ίσως τότε, ακόμη, δεν ειχε γίνει η ταύτιση του αστεριού αυτού με την συγκεκριμένη θεά.
* Ο Αχιλλέας φυσικά ΓΝΩΡΙΖΕ που ακριβώς ήταν το ΑΔΥΝΑΤΟ ΣΗΜΕΙΟ της Πανοπλίας, γιατί αυτή ήταν ΔΙΚΗ του, και την είχε δώσει στον Πάτροκλο, από τον οποίο την πήρε ο ΕΚΤΩΡ, όταν τον σκότωσε. Έτσι λοιπόν, χτύπησε τον Έκτορα ακριβώς σε εκείνο το σημείο. Για τον λόγο αυτό, όταν φόρεσε ο Έκτορας αυτή την Πανοπλία, μας λέει ο Όμηρος ότι τον είδε ο Ζεύς και κουνώντας το κεφάλι του, είπε: «Ω δύστυχε, δεν εννοείς τον θάνατον κοντά σου...» [ΡΑΨΩΔΙΑ Ρ, στ. 201 κ.εξ.].
Å Ετσι η πανοπλία ΞΑΝΑΓΥΡΙΖΕΙ στον Αχιλλέα.
