ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  E΄ (στίχοι  : 241-351) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]
Τους είδε ο Σθένελος, λαμπρός υιός του Καπανέως, και στον Τυδείδη είπ’ ευθύς με λόγια φτερωμένα: «Τυδείδη, αγαπημένε μου Διομήδη, βλέπω δυο ανδρειωμένους οπού ορμούν με σε να πολεμήσουν και άμετρην έχουν δύναμην. Ο Πάνδαρος τοξότης καλός και του Λυκάονος καυχάτ’ ότ’ είναι γόνος, ο Αινείας πάλι όσ’ είναι υιός καυχάται του γενναίου Αγχίση και μητέρα του την Αφροδίτην έχει. Κι έλα στ’ αμάξι ανάμερα μ’ εμέ. Και στους προμάχους μη τόσο μου λυσσομανάς, μη χάσης την ζωήν σου.».	Τοὺς δὲ ἴδε Σθένελος Καπανήϊος ἀγλαὸς υἱός, αἶψα δὲ Τυδεΐδην ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· Τυδεΐδη Διόμηδες ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ, ἄνδρ᾽ ὁρόω κρατερὼ ἐπὶ σοὶ μεμαῶτε μάχεσθαι ἶν᾽ ἀπέλεθρον ἔχοντας· ὃ μὲν τόξων ἐῢ εἰδὼς    245 Πάνδαρος, υἱὸς δ᾽ αὖτε Λυκάονος εὔχεται εἶναι· Αἰνείας δ᾽ υἱὸς μὲν ἀμύμονος Ἀγχίσαο εὔχεται ἐκγεγάμεν, μήτηρ δέ οἵ ἐστ᾽ Ἀφροδίτη. Ἀλλ᾽ ἄγε δὴ χαζώμεθ᾽ ἐφ᾽ ἵππων, μηδέ μοι οὕτω θῦνε διὰ προμάχων, μή πως φίλον ἦτορ ὀλέσσῃς.
Με λοξό βλέμμ’ απάντησεν ο δυνατός Διομήδης: «Μη κάμης λόγον δια φυγήν, ποσώς δεν θα με πείσης. Ότι δεν το’χω φυσικό την μάχην ν’ αποφεύγω ή να δειλιάζω. Ασάλευτην έχω καρδιάν ακόμη. Μου είναι τ’ αμάξι βαρετό κι ενάντια τους θα ορμήσω ως είμαι τώρα κι η Αθηνά δεν στέργει εγώ να φεύγω. Και μ’ όλα τα γοργ’ άλογα δεν θα σωθούν εκείνοι. Ο ένας απ’ τα χέρια μας θα πέση, αν και όχ’ οι δύο.	Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη κρατερὸς Διομήδης· μή τι φόβον δ᾽ ἀγόρευ᾽, ἐπεὶ οὐδὲ σὲ πεισέμεν οἴω. Οὐ γάρ μοι γενναῖον ἀλυσκάζοντι μάχεσθαι οὐδὲ καταπτώσσειν· ἔτι μοι μένος ἔμπεδόν ἐστιν· ὀκνείω δ᾽ ἵππων ἐπιβαινέμεν, ἀλλὰ καὶ αὔτως   255 ἀντίον εἶμ᾽ αὐτῶν· τρεῖν μ᾽ οὐκ ἐᾷ Παλλὰς Ἀθήνη. Τούτω δ᾽ οὐ πάλιν αὖτις ἀποίσετον ὠκέες ἵπποι ἄμφω ἀφ᾽ ἡμείων, εἴ γ᾽ οὖν ἕτερός γε  φύγῃσιν.
Και άλλο τι ακόμα θα σου ειπώ, και βάλε το στο νου σου. Αν η πολύβουλη Αθηνά την δόξαν μας χαρίση κι οι δυο να πέσουν, τ’ άλογα συ κράτει τα δικά σου αυτού και από την άμαξαν τους χαλινούς των δέσε και χύσου ευθύς εις τ’ άλογα του Αινεία να τα φέρης εις τους γενναίους Αχαιούς απ’ τον στρατόν των Τρώων, ότι κρατούν απ’ τ’ άλογα που ο βροντητής Κρονίδης του Τρώα έδωκε αμοιβήν του υιού του Γανυμήδη, ως τα καλύτερα άλογα στον ήλιον αποκάτω. Απ’ την σποράν τους έκλεψεν ο Αγχίσης βασιλέας κρυφ’ απ’ τον Λαομέδοντα με θηλυκά δικά του και έξι του γεννήθηκαν πουλάρια κι εκρατούσε τα τέσερα κι ανάτρεφε στην φάτνην του και τούτα τα δυο, πρόξενα φυγής, εχάρισε του Αινεία. Εκείν’ αν πάρωμε, θα είν’ η δόξα μας μεγάλη.».	Ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν· αἴ κέν μοι πολύβουλος Ἀθήνη κῦδος ὀρέξῃ          260 ἀμφοτέρω κτεῖναι, σὺ δὲ τούσδε μὲν ὠκέας ἵππους αὐτοῦ ἐρυκακέειν ἐξ ἄντυγος ἡνία τείνας, Αἰνείαο δ᾽ ἐπαΐξαι μεμνημένος ἵππων, ἐκ δ᾽ ἐλάσαι Τρώων μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς. Τῆς γάρ τοι γενεῆς ἧς Τρωΐ περ εὐρύοπα[1] Ζεὺς δῶχ᾽ υἷος ποινὴν Γανυμήδεος[2], οὕνεκ᾽ ἄριστοι ἵππων ὅσσοι ἔασιν ὑπ᾽ ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε, τῆς γενεῆς ἔκλεψεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγχίσης[3] λάθρῃ Λαομέδοντος[4] ὑποσχὼν θήλεας ἵππους· τῶν οἱ ἓξ ἐγένοντο ἐνὶ μεγάροισι γενέθλη.           270 Τοὺς μὲν τέσσαρας αὐτὸς ἔχων ἀτίταλλ᾽ ἐπὶ φάτνῃ, τὼ δὲ δύ᾽ Αἰνείᾳ δῶκεν μήστωρε φόβοιο. Εἰ τούτω κε  λάβοιμεν, ἀροίμεθά κε κλέος ἐσθλόν.
Τους λόγους τούτους έλεγαν εκείνοι ανάμεσόν τους κι ευθύς με τα γοργ’ άλογα πλησίασαν οι δύο. Και πρώτος του Λυκάονος ο λαμπρός γόνος είπε: «Ω γόνε σιδηρόκαρδε του θαυμαστού Τυδέως, το γοργό βέλος  το πικρό δεν σ’ έριξε. Και τώρα με το κοντάρι δοκιμήν θα κάμω, αν σ’ επιτύχω.». Είπε και το μακρόσκιον κοντάρι σφενδονίζει και την ασπίδα τρύπησε του Διομήδη πέρα η χάλκιν’ άκρη κι έφθασε τον θώρακα να εγγίξη κι εφώναξεν ο Πάνδαρος μακράν να τον ακούσουν : «Λαβώθηκες εις το λαγγόνι διαπεραστά. Και ολίγην έχεις ζωήν. Και καύχημα σ’ εμέ έδωκες μεγάλο».	Ὣς οἳ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον, τὼ δὲ τάχ᾽ ἐγγύθεν ἦλθον ἐλαύνοντ᾽ ὠκέας ἵππους. Τὸν πρότερος προσέειπε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱός· καρτερόθυμε δαΐφρον ἀγαυοῦ Τυδέος υἱὲ ἦ μάλα σ᾽ οὐ βέλος ὠκὺ δαμάσσατο πικρὸς ὀϊστός· νῦν αὖτ᾽ ἐγχείῃ πειρήσομαι αἴ κε τύχωμι. Ἦ ῥα καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος     καὶ βάλε Τυδεΐδαο κατ᾽ ἀσπίδα· τῆς δὲ διὰ πρὸ αἰχμὴ χαλκείη πταμένη θώρηκι πελάσθη· τῷ δ᾽ ἐπὶ μακρὸν ἄϋσε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱός· βέβληαι κενεῶνα διαμπερές, οὐδέ σ᾽ ὀΐω δηρὸν ἔτ᾽ ἀνσχήσεσθαι· ἐμοὶ δὲ μέγ᾽ εὖχος ἔδωκας.
Και ατρόμητος του απάντησεν ο δυνατός Διομήδης: «Έσφαλες, δεν μ’ επέτυχες. Αλλά δεν θα ησυχάστε, πριν πέσει από τους δύο σας ο ένας και χορτάσω στο αίμα τον αδάμαστον πολεμιστήν τον Άρη.». Ρίχνει τ’ ακόντι. Κι η Αθηνά τ’ οδήγησε στην μύτην, σιμά στο μάτι. Και ο σκληρός χαλκός τα λευκά δόντια του πέρασε και του’κοψε τη γλώσσαν εις την ρίζα, κι η χάλκιν’ άκρη κάτωθεν εφάνη απ’ το πηγούνι. Πέφτει απ’ τ’ αμάξι και βροντούν επάνω τ’ άρματά του τα εύμορφα και ολόλαμπρα κι ανάμερα από φόβον συρθήκαν τα γοργ’ άλογα. Κι εκείνος ενεκρώθη.	Τὸν δ᾽ οὐ ταρβήσας προσέφη κρατερὸς Διομήδης· ἤμβροτες οὐδ᾽ ἔτυχες· ἀτὰρ οὐ μὲν σφῶΐ γ᾽ ὀΐω πρίν γ᾽ ἀποπαύσεσθαι πρίν γ᾽ ἢ ἕτερόν γε πεσόντα αἵματος ἆσαι Ἄρηα, ταλαύρινον πολεμιστήν. Ὣς φάμενος προέηκε· βέλος δ᾽ ἴθυνεν Ἀθήνη       290 ῥῖνα παρ᾽ ὀφθαλμόν, λευκοὺς δ᾽ ἐπέρησεν ὀδόντας. Τοῦ δ᾽ ἀπὸ μὲν γλῶσσαν πρυμνὴν τάμε χαλκὸς ἀτειρής, αἰχμὴ δ᾽ ἐξελύθη παρὰ νείατον ἀνθερεῶνα· ἤριπε δ᾽ ἐξ ὀχέων, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ αἰόλα παμφανόωντα, παρέτρεσσαν δέ οἱ ἵπποι      ὠκύποδες· τοῦ δ᾽ αὖθι λύθη ψυχή τε μένος τε.
Με την ασπίδα επήδησε και το μακρύ κοντάρι ο Αινείας, μήπως οι Αχαιοί του πάρουν τον νεκρόν του. Και ως θαρρετό στην ρώμην του λιοντάρι διασκελούσε γύρω του με τ’ ακόντι εμπρός και την γλιστρήν ασπίδα, έτοιμος να φονεύση αυτόν που στον νεκρόν σιμώση κι εφώναζε τρομακτικά. Κι εσήκωσε ο Τυδείδης πέτραν τρανήν, θεόρατην. Δεν θα την παίρναν δύο των τωρινών θνητών κι αυτός την έπαιζε και μόνος. Και τον Αινείαν κτύπησε μ’ αυτήν στο μέρος, όπου στρέφεται ο γόφος στο μερί και λέγεται κουτάλα. Και την κουτάλα σύντριψε και τα δυο νεύρ’ ακόμη. Ο τραχύς λίθος του’γδαρε το δέρμα. Πέφτει ο ήρως στα γόνατά του και στην γην  με το παχύ του χέρι στηρίχθη και τα μάτια του μαύρη σκεπάζει νύκτα. Κι θα έχανε τότε την ζωήν ο βασιλεύς Αινείας,	Αἰνείας δ᾽ ἀπόρουσε σὺν ἀσπίδι δουρί τε μακρῷ δείσας μή πώς οἱ ἐρυσαίατο νεκρὸν Ἀχαιοί[5]. Ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῷ βαῖνε λέων ὣς ἀλκὶ πεποιθώς, πρόσθε δέ οἱ δόρυ τ᾽ ἔσχε καὶ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην, τὸν κτάμεναι μεμαὼς ὅς τις τοῦ γ᾽ ἀντίος ἔλθοι σμερδαλέα ἰάχων· ὃ δὲ χερμάδιον[6] λάβε χειρὶ Τυδεΐδης μέγα ἔργον ὃ οὐ δύο γ᾽ ἄνδρε φέροιεν, οἷοι νῦν βροτοί εἰσ᾽· ὃ δέ μιν ῥέα πάλλε καὶ οἶος. Τῷ βάλεν Αἰνείαο κατ᾽ ἰσχίον ἔνθά τε μηρὸς    305 ἰσχίῳ ἐνστρέφεται, κοτύλην δέ τέ μιν καλέουσι· θλάσσε δέ οἱ κοτύλην, πρὸς δ᾽ ἄμφω ῥῆξε τένοντε· ὦσε δ᾽ ἀπὸ ῥινὸν τρηχὺς λίθος· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως ἔστη γνὺξ ἐριπὼν καὶ ἐρείσατο χειρὶ παχείῃ γαίης· ἀμφὶ δὲ ὄσσε κελαινὴ νὺξ ἐκάλυψε.           310 Καί νύ κεν ἔνθ᾽ ἀπόλοιτο ἄναξ ἀνδρῶν Αἰνείας,
αλλ’ η Αφροδίτη του Διός η κόρη ευθύς τον είδε, οπού στων μόσχων τας βοσκάς τον γέννησε του Αγχίση. Έζωσε αυτή με τες λευκές αγκάλες το παιδί της και ο φωτοβόλος πέπλος της στες δίπλες του τον κρύβει, φράγμα στα βέλη, μη κανέν ακόντι χαλκοφόρο των ταχυϊππων Δαναών τον εύρη μες στο στήθος.	εἰ μὴ ἄρ᾽ ὀξὺ νόησε Διὸς θυγάτηρ Ἀφροδίτη μήτηρ, ἥ μιν ὑπ᾽ Ἀγχίσῃ τέκε βουκολέοντι· ἀμφὶ δ᾽ ἑὸν φίλον υἱὸν ἐχεύατο πήχεε λευκώ, πρόσθε δέ οἱ πέπλοιο φαεινοῦ πτύγμα κάλυψεν ἕρκος ἔμεν βελέων, μή τις Δαναῶν ταχυπώλων χαλκὸν ἐνὶ στήθεσσι βαλὼν ἐκ θυμὸν ἕλοιτο.
Κι ενώ απ’ την μάχην έπαιρνε τον ποθητόν υιόν της εκείνη, δεν λησμόνησεν ο υιός του Καπανέως αυτά που του παράγγειλεν ο ανδρείος Διομήδης. Και τα δικά του άλογα μακράν από τον κρότον έστησε και τους χαλινούς προσέδεσε στ’ αμάξι. Και τα καλότριχ’ άλογα του Αινεία παίρνει αμέσως προς τους γενναίους Αχαιούς απ’ τον στρατόν των Τρώων τα ’δωκε στον Δηίπυλον, τον σύντροφον που απ’ όλους προτίμα τους ομήλικες, ότ’ είχαν μίαν γνώμην, να τα οδηγήση στα βαθιά καράβια. Τότ’ ο ήρως στ’ αμάξι ανέβη κι έπιασε τα ολόλαμπρα  λουρία και τα στερεόποδ’ άλογα προς τον Τυδείδην σπρώχνει. Τούτος την Κύπριν μ’ άπονο κοντάρι εκυνηγούσε, ότ’ ήξευρε που ’ν’ άνανδρη θεά και δεν ομοιάζει με τις θεές, οπού αρχηγούν στην μάχην των ανδρείων, ούτε η πορθήτρα Ενυώ, ούτε η Παλλάς Αθήνη.	Ἣ μὲν ἑὸν φίλον υἱὸν ὑπεξέφερεν πολέμοιο· οὐδ᾽ υἱὸς Καπανῆος ἐλήθετο συνθεσιάων τάων ἃς ἐπέτελλε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης,         320 ἀλλ᾽ ὅ γε τοὺς μὲν ἑοὺς ἠρύκακε μώνυχας ἵππους νόσφιν ἀπὸ φλοίσβου ἐξ ἄντυγος ἡνία τείνας, Αἰνείαο δ᾽ ἐπαΐξας καλλίτριχας ἵππους ἐξέλασε Τρώων μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς. Δῶκε δὲ Δηϊπύλῳ ἑτάρῳ φίλῳ, ὃν περὶ πάσης  325 τῖεν ὁμηλικίης ὅτι οἱ φρεσὶν ἄρτια ᾔδη, νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇσιν ἐλαυνέμεν· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως ὧν ἵππων ἐπιβὰς ἔλαβ᾽ ἡνία σιγαλόεντα, αἶψα δὲ Τυδεΐδην μέθεπε κρατερώνυχας ἵππους ἐμμεμαώς· ὃ δὲ Κύπριν ἐπῴχετο νηλέϊ χαλκῷ    330 γιγνώσκων ὅ τ᾽ ἄναλκις ἔην θεός, οὐδὲ θεάων τάων αἵ τ᾽ ἀνδρῶν πόλεμον κάτα κοιρανέουσιν, οὔτ᾽ ἄρ᾽ Ἀθηναίη οὔτε πτολίπορθος Ἐνυώ.
Αλλ’ ότε την επρόφθασε στο μέγα πλήθος μέσα τινάχθη, επήδησ’ ο υιός του θαυμαστού Τυδέως. Και με τ’ ακόντι εσκάρφισε το τρυφερό της χέρι. τον πέπλον της, αμβρόσιον υφάδι των Χαρίτων, πέρασ’ η λόγχη κι εύρηκε την άκρην της παλάμης. Ρέει το αίμα της θεάς και άφθαρτον είν’ εκείνο, το έχουν μόν’ οι μάκαρες θεοί και ιχώρ το λέγουν. Οίνον δεν πίνουν οι θεοί, μήτε σιτάρι τρώγουν, κι είναι δια τούτο αναίματοι και αθάνατοι καλούνται. Φώναξ’ εκείνη θλιβερά και αφήνει τον υιόν της. Στα χέρια του τον σήκωσαν ο Απόλλων και με νέφος μαύρο τον ζώνει, μη κανέν ακόντι χαλκοφόρο των ταχυϊππων Δαναών τον εύρη μες στο στήθος. Μακράν τότ’ έσυρε κραυγήν ο ανδρείος Διομήδης:	Ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐκίχανε πολὺν καθ᾽ ὅμιλον ὀπάζων, ἔνθ᾽ ἐπορεξάμενος μεγαθύμου Τυδέος υἱὸς          335 ἄκρην οὔτασε χεῖρα μετάλμενος ὀξέϊ δουρὶ ἀβληχρήν· εἶθαρ δὲ δόρυ χροὸς ἀντετόρησεν ἀμβροσίου διὰ πέπλου, ὅν οἱ Χάριτες κάμον αὐταί, πρυμνὸν ὕπερ θέναρος· ῥέε δ᾽ ἄμβροτον αἷμα θεοῖο ἰχώρ, οἷός πέρ τε ῥέει μακάρεσσι θεοῖσιν·            340 οὐ γὰρ σῖτον ἔδουσ᾽, οὐ πίνουσ᾽ αἴθοπα οἶνον, τοὔνεκ᾽ ἀναίμονές εἰσι καὶ ἀθάνατοι καλέονται. Ἣ δὲ μέγα ἰάχουσα ἀπὸ ἕο κάββαλεν υἱόν· καὶ τὸν μὲν μετὰ χερσὶν ἐρύσατο Φοῖβος Ἀπόλλων κυανέῃ νεφέλῃ, μή τις Δαναῶν ταχυπώλων      345 χαλκὸν ἐνὶ στήθεσσι βαλὼν ἐκ θυμὸν ἕλοιτο· τῇ δ᾽ ἐπὶ μακρὸν ἄϋσε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης·
«Φεύγε, ω κόρη του Διός, της μάχης τους αγώνες. Η δεν σου αρκεί που ξεπλανάς τες άνανδρες γυναίκες; Θαρρώ πως αν εις πόλεμον και πάλιν λάβης μέρος, θ’ ανατριχάς κι εάν μακράν δια πόλεμον ακούσης.».	εἶκε Διὸς θύγατερ πολέμου καὶ δηϊοτῆτος· ἦ οὐχ ἅλις ὅττι γυναῖκας ἀνάλκιδας ἠπεροπεύεις; εἰ δὲ σύ γ᾽ ἐς πόλεμον πωλήσεαι, ἦ τέ σ᾽ ὀΐω       350 ῥιγήσειν πόλεμόν γε καὶ εἴ χ᾽ ἑτέρωθι πύθηαι.

ß à

G

---

[1]Ευρυόπης = [ευρύς + όψις = βλέμμα] : αυτός που βλέπει μακριά.

                         [ευρύς + οψ = φωνή] : αυτός που φωνάζει δυνατά, βροντερά.

[2]Τα έδωσε ο Δίας, τα άλογα, στον υιό του Γανυμήδη. Ο Γανυμήδης,  κατά την μυθολογία, αρπάχτηκε από τον Δία που τον έκανε οινοχόο των θεών, θέση που κρατούσε μέχρι τότε η Ήβη. Εδώ ο Όμηρος μας λέει πως ο Γανυμήδης πράγματι υπήρχε και μάλιστα είχε και έναν γιο. Όμως η Ήβη εξακολουθεί να είναι οινοχόος των θεών.

Βλ. ΙΛΙΑΔΟΣ  ΡΑΨΩΔΙΑ 4, στ. 1-3:

Σύνοδον  είχαν οι θεοί στο πλάγι του Κρονίδη,

στο δώμα το χρυσόστρωτον και τους κερνούσε η θεία

Ήβη το νέκταρ και φαιδροί με τα χρυσά ποτήρια...

Ο Γανυμήδης φέρεται ως γιος του Τρώα, και αδελφός των Ίλου και  Ασσάρακου (παππού του Αγχίση. Αγχίσης : πατέρας του Αινεία).

Γάνος = ακτινοβολία, λαμπρότητα, στιλπνότητα, ομορφιά, χαρά, γοητεία.

Γανάω – Γάνυμαι = λαμπρύνομαι, χαίρομαι.

Γάνυσμα = χαρά, γοητεία, ομορφιά.

Βλ. και ΙΛΙΑΔΟΣ  ΡΑΨΩΔΙΑ  Υ, στ. 230-235

Τρῶα δ᾽ Ἐριχθόνιος τέκετο Τρώεσσιν ἄνακτα· 

Τρωὸς δ᾽ αὖ τρεῖς παῖδες ἀμύμονες ἐξεγένοντο

Ἶλός τ᾽ Ἀσσάρακός τε καὶ ἀντίθεος Γανυμήδης,

ὃς δὴ κάλλιστος γένετο θνητῶν ἀνθρώπων·

τὸν καὶ ἀνηρείψαντο θεοὶ Διὶ οἰνοχοεύειν

κάλλεος εἵνεκα οἷο ἵν᾽ ἀθανάτοισι μετείη.            

Και από τον Εριχθόνιον των Τρώων βασιλέας

ο Τρώς γεννήθη και απ’ αυτόν τρία λαμπρά βλαστάρια

ο Ίλος, ο Ασσάρακος και ο ισόθεος Γανυμήδης,

που εγεννήθη των θνητών ο πρώτος για το κάλλος,

που τον σηκώσαν  οι θεοί για κείνα του τα κάλλη

να ζει μ’ αυτούς αθάνατος και κεραστής του Δία.

[3]Ο Αγχίσης, πατέρας του Αινεία.

[4]Λαομέδων: Ο πατέρας του Πριάμου.

[5]Γιατί μαζί θα έπαιρναν και τα δηλητηριασμένα βέλη. Γενικά όμως προσπαθούσαν όλοι να πάρουν από το πεδίο της μάχης τους νεκρους τους, γιατί όλα τα όπλα τους ήταν πολύτιμα και χρήσιμα στους εχθρούς.

[6]Χερμάδιος – χερμάδιον = ογκόλιθος.