| Προβλήματα | ||
| 152e5 |
Γελάσας οὖν ὁ Περίανδρος, "ἔχομεν," εἶπεν, "Αἴσωπε, τὴν δίκην προσηκόντως ἅτε, πρὶν ἢ τοὺς Ἀμάσιδος οὓς προειλόμεθα πάντας εἰσαγαγεῖν λόγους, εἰς ἑτέρους ἐμπεσόντες. ὅρα δή, Νειλόξενε, τὰ λοιπὰ τῆς ἐπιστολῆς, καὶ χρῶ παροῦσιν ἐν ταὐτῷ τοῖς ἀνδράσιν." |
8. Ο Περίανδρος τότε εγέλασε και είπε: “Δικαία78, υπήρξεν η τιμωρία μας, φίλε Αίσωπε, διότι παρεσύρθημεν εις άλλας συζητήσεις, πριν να ακούσωμεν όλα εκείνα τα ζητήματα του Αμάσιδος, όπως απεφασίσαμεν. Κοίταξε λοιπόν, Νειλόξενε, τί άλλο περιέχει η επιστολή και προσπάθησε να επωφεληθής από την σύγχρονον παρουσίαν εδώ όλων”. |
|
"Ἀλλὰ μήν," ὁ Νειλόξενος ἔφη, "τὴν μὲν τοῦ Αἰθίοπος ἐπίταξιν οὐδὲν ἄν τις ἄλλο πλὴν ‘ἀχνυμένην σκυτάλην’ προσείποι κατ' Ἀρχί- |
“Αλλά βέβαια” είπεν ο Νειλόξενος “την μεν επιστολήν του Αιθίοπος ημπορεί κανείς να την ονομάση (σ. 40) αχνυμένην σκυτάλην79, καθώς λέγει ο Αρχίλοχος80. Ο φίλος σου | |
| 152f |
λοχον, ὁ δὲ σὸς ξένος Ἄμασις ἡμερώτερος ἐν τοῖς τοιούτοις προβλήμασι καὶ μουσικώτερος γέγονεν· ἐκέλευσε γὰρ αὐτὸν εἰπεῖν τὸ πρεσβύτατον καὶ τὸ κάλλιστον καὶ τὸ μέγιστον καὶ τὸ σοφώτατον καὶ τὸ κοινότατον, καὶ ναὶ μὰ Δία πρὸς τούτοις τὸ ὠφελιμώτατον, καὶ τὸ βλαβερώτατον καὶ τὸ ἰσχυρότατον καὶ τὸ ῥᾷστον εἰπεῖν." |
όμως Άμασις εδείχθη ημερώτερος και πνευματικώτερος εις παρόμοια προβλήματα· διότι εζήτησεν από αυτόν να του είπη, τί πράγμα είναι το αρχαιότατον και το ωραιότατον και το μέγιστον και το σοφώτατον και το γενικώτατον, και ωσαύτως μα τον Δία το ωφελιμώτατον και το βλαβερώτατον και το ισχυρότατον και το ευκολώτατον”. |
|
"Ἆρ' οὖν ἀπεκρίνατο καὶ διέλυσε τούτων ἕκαστον;" |
“Απεκρίθη λοιπόν” ηρώτησεν ο Περίανδρος “και έλυσεν όλα αυτά τα προβλήματα;” | |
|
"Οὕτως," ὁ Νειλόξενος ἔφη· "κρίνετε δ' ὑμεῖς ἀκούσαντες. περὶ πολλοῦ γὰρ ὁ βασιλεὺς |
“Να έτσι” απήντησεν ο Νειλόξενος· “ακούσετε και κρίνετε σεις· διότι ο βασιλεύς αποδίδει μεγάλην | |
| 153a |
ποιεῖται μήτε συκοφαντῶν ἁλῶναι τὰς ἀποκρίσεις, εἴ τέ τι σφάλλεται κατὰ ταύτας ὁ ἀποκρινάμενος, τοῦτο μὴ διαφυγεῖν ἀνεξέλεγκτον. ἀναγνώσομαι δ' ὑμῖν ὥσπερ ἀπεκρίνατο· |
σημασίαν αφ' ενός μεν να μη φανή ότι διαστρέφει τας αποκρίσεις, αφ' ετέρου δε, αν διέπραξεν ο αποκριθείς εις αυτάς κάποιον σφάλμα, να μη διαφύγη τούτο ανεξέλεγκτον. Θα σας τα αναγνώσω λοιπόν όπως ακριβώς απήντησε: |
|
‘Τί πρεσβύτατον;’ ‘χρόνος.’ ‘Τί μέγιστον;’ ‘κόσμος.’ ‘Τί σοφώτατον;’ ‘ἀλήθεια.’ ‘Τί κάλλιστον;’ ‘φῶς.’ ‘Τί κοινότατον;’ ‘θάνατος.’ ‘Τί ὠφελιμώτατον;’ ‘θεός.’ ‘Τί βλαβερώτατον;’ ‘δαίμων.’ ‘Τί ῥωμαλεώτατον;’ ‘τύχη.’ ‘Τί ῥᾷστον;’ ‘ἡδύ.’" |
τί είναι το αρχαιότατον; ο χρόνος· τί το μέγιστον; ο κόσμος· τί το σοφώτατον; η αλήθεια· τί το ωραιότατον; το φως· τί το γενικώτατον; ο θάνατος· τί το ωφελιμώτατον; ο θεός· τί το βλαβερώτατον; ο δαίμων· τί το δυνατώτατον; η τύχη· τί το ευκολώτατον; το ευχάριστον”. |
|
|
Τούτων πάλιν ἀναγνωσθέντων, ὦ Νίκαρχε, γενομένης σιωπῆς Θαλῆς ἠρώτησε τὸν Νειλόξενον εἰ προσήκατο τὰς λύσεις ὁ Ἄμασις. ἐκείνου δ' εἰπόντος ὅτι τὰς μὲν ἀπεδέξατο ταῖς δ' ἐδυσκόλαινε, |
9. Μετά την ανάγνωσιν τούτων, φίλε Νίκαρχε, έγινε πάλιν σιωπή. Τότε ο Θαλής ηρώτησε τον Νειλόξενον, αν ο Άμασις παρεδέχθη τας λύσεις. Όταν δε εκείνος είπεν ότι άλλας παρεδέχθη και άλλας απέκρουε. |
|
| 153b |
"καὶ μὴν οὐδέν," εἶπεν ὁ Θαλῆς, "ἀνεπίληπτόν ἐστιν, ἀλλ' ἔχει πάντα διαμαρτίας μεγάλας καὶ ἀγνοίας. οἷον εὐθὺς ὁ χρόνος πῶς ἂν εἴη πρεσβύ- τατον, εἰ τὸ μὲν αὐτοῦ γεγονὸς τὸ δ' ἐνεστώς ἐστι τὸ δὲ μέλλον; ὁ γὰρ μεθ' ἡμᾶς ἐσόμενος χρόνος καὶ πραγμάτων τῶν νῦν καὶ ἀνθρώπων νεώτερος ἂν φανείη. τὸ δὲ τὴν ἀλήθειαν ἡγεῖσθαι σοφίαν οὐδὲν ἐμοὶ δοκεῖ διαφέρειν τοῦ τὸ φῶς ὀφθαλμὸν ἀποφαίνειν. εἰ δὲ τὸ φῶς καλόν, ὥσπερ ἐστὶν, ἐνόμιζε, πῶς τὸν ἥλιον αὐτὸν παρεῖδε; τῶν δ' ἄλλων ἡ μὲν περὶ θεῶν καὶ δαιμόνων ἀπόκρισις θράσος ἔχει καὶ κίνδυνον, |
“Και όμως” είπεν ο Θαλής “τίποτε απ' αυτά δεν είναι άψογον όλα περιέχουν μεγάλα σφάλματα και άγνοιαν πραγμάτων. Και πρώτα πρώτα ο χρόνος· πώς ημπορεί να είναι το αρχαιότατον, αφού έν μέρος αυτού είναι παρελθόν, άλλο δε παρόν, και άλλο μέλλον; Διότι ο χρόνος που θα έλθη κατόπιν μας (σ. 42) πρέπει να θεωρηθή νεώτερος και των πραγμάτων και των ανθρώπων του παρόντος. Το να θεωρή δε την αλήθειαν σοφίαν δεν διαφέρει, νομίζω, διόλου από το να παραδέχεται το φως ως οφθαλμόν. Έπειτα, αφού εθεώρει το φως ως κάτι ωραίον, όπως και είναι, πώς τότε παρέβλεψε τον ίδιον τον ήλιον; Από τα άλλα δε η μεν απόκρισις διά θεούς και δαίμονας είναι τολμηρά και επικίνδυνος, παράλογος δε, |
| 153c |
ἀλογίαν δὲ καὶ πολλὴν ἡ περὶ τῆς τύχης· οὐ γὰρ ἂν μετέπιπτε ῥᾳδίως οὕτως, ἰσχυρότατον οὖσα τῶν ὄντων καὶ ῥωμαλεώτατον. οὐ μὴν οὐδ' ὁ θάνατος κοινότατόν ἐστιν· οὐ γάρ ἐστι πρὸς τοὺς ζῶντας. ἀλλ' ἵνα μὴ δοκῶμεν εὐθύνειν τὰς τῶν ἑτέρων ἀποφάσεις, ἰδίας ταῖς ἐκείνου παρα- βάλωμεν· ἐμαυτὸν δὲ παρέχω πρῶτον, εἰ βούλεται Νειλόξενος, ἐρωτᾶν καθ' ἕκαστον. ὡς οὖν ἐγέ- νοντο τότε, κἀγὼ νῦν διηγήσομαι τὰς ἐρωτήσεις καὶ τὰς ἀποκρίσεις· |
και πολύ μάλιστα, η απόκρισίς του διά την τύχην· διότι αύτη δεν θα μετεβάλλετο τόσον εύκολα, αν ήτο το ισχυρότατον και δυνατώτατον εις τον κόσμον. Εξ άλλου ουδέ ο θάνατος είναι το καθολικώτερον· διότι δεν ισχύει διά τους ζωντανούς. Αλλά διά να μη φαίνωμεθα ότι κατακρίνομεν τας γνώμας των άλλων, ας αντιτάξωμεν τας ιδικάς μας προς τας γνώμας εκείνου. Εγώ δε πρώτος προσφέρομαι, αν θέλη ο Νειλόξενος να με ερωτά διά το καθένα”. Καθώς λοιπόν έγιναν τότε αι ερωτήσεις και απαντήσεις θα τας διηγηθώ και εγώ τώρα: |
|
‘Τί πρεσβύτατον;’ ‘θεός,’" ἔφη Θαλῆς· "‘ἀγέν- νητον γάρ ἐστι.’ |
“Τί είναι το αρχαιότατον;” “Ο θεός” είπεν ο Θαλής· “διότι είναι κάτι αγέννητον”. | |
| ‘Τί μέγιστον;’ ‘τόπος· τἄλλα μὲν γὰρ ὁ | “Τί το μέγιστον;” | |
| 153d | κόσμος, τὸν δὲ κόσμον οὗτος περιέχει.’ | “Ο χώρος· διότι τα μεν άλλα περιέχει ο κόσμος, αυτός δε τον κόσμον”. |
|
‘Τί κάλλιστον;’ ‘κόσμος· πᾶν γὰρ τὸ κατὰ τάξιν τούτου μέρος ἐστί.’ |
“Τί είναι το ωραιότατον;” “Ο κόσμος· διότι κάθε πράγμα με τάξιν είναι μέρος αυτού”. | |
|
‘Τί σοφώτατον;’ ‘χρόνος· τὰ μὲν γὰρ εὕρη- κεν οὗτος ἤδη, τὰ δ' εὑρήσει.’ |
“Τί το σοφώτατον;” “Ο χρόνος· διότι αυτός άλλα μεν έχει ήδη εύρει, άλλα δε θα εύρη”. | |
|
‘Τί κοινότατον;’ ‘ἐλπίς· καὶ γὰρ οἷς ἄλλο μηδέν, αὕτη πάρεστι.’ |
“Τί είναι το καθολικώτατον;” “Η ελπίς· διότι, και εις όσους τίποτε άλλο δεν υπάρχει, υπάρχει αυτή”. | |
|
‘Τί ὠφελιμώτατον;’ ‘ἀρετή· καὶ γὰρ τἄλλα τῷ χρῆσθαι καλῶς ὠφέλιμα ποιεῖ.’ |
“Τί το ωφελιμώτατον;” “Η αρετή· διότι και τα άλλα καθιστά ωφέλιμα με την καλήν χρήσιν”. | |
|
‘Τί βλαβερώτατον;’ ‘κακία· καὶ γὰρ τὰ πλεῖστα βλάπτει παραγενομένη.’ |
“Τί το βλαβερώτατον;” “Η κακία· διότι βλάπτει και τα χρηστά με την παρουσίαν της”. | |
|
‘Τί ἰσχυρότατον;’ ‘ἀνάγκη· μόνον γὰρ ἀ- νίκητον.’ |
“Τί το ισχυρότατον;” “Η ανάγκη· διότι είναι το μόνον ανίκητον”. | |
|
‘Τί ῥᾷστον;’ ‘τὸ κατὰ φύσιν, ἐπεὶ πρὸς ἡδονάς γε πολλάκις ἀπαγορεύουσιν.’" |
“Τί το ευκολώτατον;” (σ. 44) “To φυσικόν διότι προς τας ηδονάς τουλάχιστον πολλοί πολλάκις αποκάμνουν”. | |
| 153e |
Ἀποδεξαμένων δὲ πάντων τὸν Θαλῆν, ὁ Κλεόδωρος εἶπε, "τοιαῦτ' ἐρωτᾶν καὶ ἀποκρίνεσθαι βασιλεῦσιν, ὦ Νειλόξενε, προσῆκόν ἐστιν· ὁ δὲ προ- πίνων τὴν θάλατταν Ἀμάσιδι βάρβαρος ἐδεῖτο τῆς Πιττακοῦ βραχυλογίας, ᾗ πρὸς Ἀλυάττην ἐχρή- σατο προστάττοντά τι καὶ γράφοντα Λεσβίοις ὑπερήφανον, ἀποκρινάμενος οὐδὲν ἀλλ' ἢ μόνον κελεύσας κρόμμυα καὶ θερμὸν ἄρτον ἐσθίειν." |
10. Όλοι τότε επεδοκίμασαν τον Θαλήν, και ο Κλεόδωρος είπε: “Να τι είναι πρέπον, Νειλόξενε, να ερωτούν και να αποκρίνωνται οι βασιλείς. Διά τον βάρβαρον δε πού εφιλοδώρησε τον Άμασιν με την θάλασσαν, εχρειάζετο η βραχυλογία που μετεχειρίσθη ο Πιττακός προς τον Αλυάττην, όταν εκείνος έγραψε και επρόσταξε κάτι εξευτελιστικόν εις τους Λεσβίους81. Ο Πιττακός δηλαδή δεν έδωσεν εις αυτόν καμμίαν απάντησιν· του παρήγγειλε μόνον να τρώγη κρομμύδια και ζεστό ψωμί82”. |
|
Ὑπολαβὼν οὖν ὁ Περίανδρος "ἀλλὰ μήν," ἔφη, "καὶ τοῖς παλαιοῖς Ἕλλησιν ἔθος ἦν, ὦ Κλεόδωρε, |
Ο Περίανδρος τότε έλαβε τον λόγον και είπε: “Εντούτοις και εις τους αρχαίους Έλληνας ακόμη ήτο συνήθεια, Κλεόδωρε, να | |
| 153f |
τοιαύτας ἀλλήλοις ἀπορίας προβάλλειν. ἀκούομεν γὰρ ὅτι καὶ πρὸς τὰς Ἀμφιδάμαντος ταφὰς εἰς Χαλκίδα τῶν τότε σοφῶν οἱ δοκιμώτατοι ποιηταὶ συνῆλθον· ἦν δ' ὁ Ἀμφιδάμας ἀνὴρ πολεμικός, καὶ πολλὰ πράγματα παρασχὼν Ἐρετριεῦσιν ἐν ταῖς περὶ Ληλάντου μάχαις ἔπεσεν. ἐπεὶ δὲ τὰ παρ- εσκευασμένα τοῖς ποιηταῖς ἔπη χαλεπὴν καὶ δύσ- κολον ἐποίει τὴν κρίσιν διὰ τὸ ἐφάμιλλον, ἥ τε δόξα τῶν ἀγωνιστῶν, Ὁμήρου καὶ Ἡσιόδου, πολλὴν |
προτείνουν μεταξύ των τοιαύτα προβλήματα. Διότι ακούομεν ότι και κατά την ταφήν του Αμφιδάμαντος εις την Χαλκίδα83 συνηθροίσθησαν οι επισημότατοι από τους τότε σοφούς. Ήτο δε ο Αμφιδάμας άνθρωπος πολεμικός και αφού έβλαψε πολύ τους Ερετριείς, εφονεύθη εις τας μάχας περί του Ληλάντου84. Επειδή δε τα έτοιμα ήδη από τους ποιητάς έργα καθίστων δύσκολον και δυσάρεστον την κρίσιν, διότι ήσαν ισοδύναμα, και η φήμη των ανταγωνιστών, του Ομήρου και του Ησιόδου85, επροξένει εις τους κριτάς |
| 154a |
ἀπορίαν μετ' αἰδοῦς τοῖς κρίνουσι παρεῖχεν, ἐτρά- ποντο πρὸς τοιαύτας ἐρωτήσεις, καὶ προέβαλ' ὁ μέν, ὥς φησι Λέσχης, |
(σ. 46) πολλήν αμηχανίαν και συστολήν, κατέφυγαν εις τοιαύτας ερωτήσεις. Έτσι επρότεινεν εκείνος μεν, καθώς λέγουν, (ο Λέσχης)86, |
|
Μοῦσά μοι ἔννεπε κεῖνα, τὰ μήτ' ἐγένοντο πάροιθε μήτ' ἔσται μετόπισθεν, ἀπεκρίνατο δ' Ἡσίοδος ἐκ τοῦ παρατυχόντος ἀλλ' ὅταν ἀμφὶ Διὸς τύμβῳ καναχήποδες ἵπποι ἅρματα συντρίψωσιν ἐπειγόμενοι περὶ νίκης. καὶ διὰ τοῦτο λέγεται μάλιστα θαυμασθεὶς τοῦ τρίποδος τυχεῖν." |
να ψάλω, Μούσα, δίδαξε όσα προτού δεν έγιναν, μηδέ θα γίνουν πίσω· απεκρίθη δε εκ του προχείρου ο Ησίοδος:άλογα βροντοπόδαρα σαν σπάσουν τ' άρματα τους |
|
| "Τί δὲ ταῦθ'," ὁ Κλεόδωρος εἶπε, "διαφέρει | “Αλλά κατά τί διαφέρουν αυτά” είπεν ο | |
| 154b |
τῶν Εὐμήτιδος αἰνιγμάτων; ἃ ταύτην μὲν ἴσως οὐκ ἀπρεπές ἐστι παίζουσαν καὶ διαπλέκουσαν ὥσπερ ἕτεραι ζωνία καὶ κεκρυφάλους προβάλλειν ταῖς γυναιξίν, ἄνδρας δὲ νοῦν ἔχοντας ἔν τινι σπουδῇ τίθεσθαι γελοῖον." |
Κλεόδωρος “από τα αινίγματα της Ευμήτιδος; Εκείνη βέβαια δεν είναι απρεπές να πλέκη αυτά αστειευομένη, καθώς άλλαι πλέκουν ζώνας και κεφαλόδεσμα, και να τα προβάλλη εις τας γυναίκας· άνδρες όμως φρόνιμοι να αποδίδουν κάποιαν σημασίαν εις αυτά είναι γελοίον”. |
|
Ἡ μὲν οὖν Εὔμητις ἡδέως ἂν εἰποῦσά τι πρὸς αὐτόν, ὡς ἐφαίνετο, κατέσχεν ἑαυτὴν ὑπ' αἰδοῦς, καὶ ἀνεπλήσθη τὸ πρόσωπον ἐρυθήματος· ὁ δ' Αἴσωπος οἷον ἀμυνόμενος ὑπὲρ αὐτῆς "οὐ γελοιό- τερον οὖν," εἶπε, "τὸ μὴ δύνασθαι ταῦτα διαλύειν, οἷόν ἐστιν ὃ μικρὸν ἔμπροσθεν ἡμῖν τοῦ δείπνου προέβαλεν, ἄνδρ' εἶδον πυρὶ χαλκὸν ἐπ' ἀνέρι κολλήσαντα; τί τοῦτ' ἐστὶν ἔχοις ἂν εἰπεῖν;" |
Η Εύμητις θα ήθελε πολύ, καθώς εφαίνετο, κάτι να απάντηση εις αυτόν αλλ' εκρατήθη από εντροπήν και το πρόσωπον της έγινε κατακόκκινον. Ο Αίσωπος όμως, σαν να ήθελε να την υπερασπίση, είπε: “Δεν είναι μήπως περισσότερον γελοίον το να μη ημπορή κανείς να τα λύση, όπως π.χ. εκείνο που μας επρότεινε ολίγον προ του δείπνου, τί σημαίνει τούτο; ημπορείς να είπης;” | |
| 154c | "Ἀλλ' οὐδὲ μαθεῖν δέομαι," ἔφη ὁ Κλεόδωρος. | “Ούτε να το μάθω χρειάζομαι” είπεν ο Κλεόδωρος. |
|
"Καὶ μὴν οὐδείς," ἔφη, "σοῦ τοῦτο μᾶλλον οἶδεν οὐδὲ ποιεῖ βέλτιον· εἰ δ' ἀρνῇ, μάρτυρας ἔχω σικύας." |
“Και όμως” (σ. 48) είπεν ο Αίσωπος “κανείς δεν το γνωρίζει περισσότερον από σε, ούτε το εκτελεί καλύτερα· αν το αρνήσαι, έχω μάρτυρας Σικυωνίας91”. | |
|
Ὁ μὲν οὖν Κλεόδωρος ἐγέλασε· καὶ γὰρ ἐχρῆτο μάλιστα ταῖς σικύαις τῶν καθ' αὑτὸν ἰατρῶν, καὶ δόξαν οὐχ ἥκιστα τὸ βοήθημα τοῦτο δι' ἐκεῖνον ἔσχηκε. |
Ο Κλεόδωρος τότε εγέλασε· διότι αυτός προ πάντων από τους ιατρούς της εποχής του μετεχειρίζετο βεντούζες (σικύας), και εξ αιτίας αυτού κυρίως το θεραπευτικόν τούτο μέσον απέκτησε μεγάλην υπόληψιν. | |
| Δημοκρατία | ||
|
Μνησίφιλος δ' ὁ Ἀθηναῖος, ἑταῖρος ὢν καὶ ζηλωτὴς Σόλωνος, "ἐγώ τοι," εἶπεν, "ὦ Περί- ανδρε, τὸν λόγον ἀξιῶ καθάπερ τὸν οἶνον μὴ πλου- |
11. Ο Μνησίφιλος δε ο Αθηναίος, φίλος και θαυμαστής του Σόλωνος, είπεν: “Εγώ πάντως, Περίανδρε, νομίζω πως είναι σωστόν ο λόγος να μοιράζεται, καθώς και το κρασί: |
|
| 154d |
τίνδην μηδ' ἀριστίνδην ἀλλ' ἐξ ἴσου πᾶσιν ὥσπερ ἐν δημοκρατίᾳ νέμεσθαι καὶ κοινὸν εἶναι· τῶν δ' ἄρτι περὶ ἀρχῆς καὶ βασιλείας εἰρημένων οὐδὲν ἡμῖν τοῖς δημοτικοῖς μέτεστιν. ὅθεν οἰόμεθα δεῖν πάλιν ἕκαστον ὑμῶν περὶ πολιτείας ἰσονόμου γνώ- μην τινὰ συμβαλέσθαι, ἀρξαμένους αὖθις ἀπὸ Σόλωνος." |
όχι ανάλογα προς τον πλούτον και την καταγωγήν, αλλ' εξ ίσου εις όλους, καθώς αρμόζει εις δημοκρατικόν καθεστώς, και να είναι κοινός εις όλους. Εις όσα όμως έχουν λεχθή προ ολίγου περί εξουσίας και βασιλείας ημείς οι άνθρωποι του λαού δεν έχομεν κανέν μέρος. Νομίζομεν λοιπόν, ότι πρέπει πάλιν καθένας από σας να συνεισφέρη γνώμην τινά και περί δημοκρατίας· ας κάμη την αρχήν πάλιν ο Σόλων”. |
|
Ἐδόκει δὴ ταῦτα ποιεῖν. καὶ πρῶτος ὁ Σόλων "ἀλλ' ἀκήκοας μέν," εἶπεν, "ὦ Μνησίφιλε, μετὰ πάντων Ἀθηναίων ἣν ἔχω γνώμην περὶ πολιτείας· εἰ δὲ βούλει καὶ νῦν ἀκούειν, δοκεῖ μοι πόλις ἄριστα πράττειν καὶ μάλιστα σῴζειν δημοκρατίαν, |
Απεφασίσθη λοιπόν να γίνη έτσι, και πρώτος ο Σόλων είπεν: “Αλλά και συ, Μνησίφιλε, μαζί με όλους τους άλλους Αθηναίους έχεις ήδη ακούσει ποίαν γνώμην έχω περί πολιτεύματος. Εάν πάλιν θέλης και τώρα να ακούσης, μου φαίνεται ότι εκείνη η πόλις είναι παρά πολύ ευτυχής και διαφυλάττει προ πάντων την δημοκρατίαν, | |
| 154e |
ἐν ᾗ τὸν ἀδικήσαντα τοῦ ἀδικηθέντος οὐδὲν ἧττον οἱ μὴ ἀδικηθέντες προβάλλονται καὶ κολάζουσι." |
όπου, και όσοι δεν αδικούνται, καταγγέλλουν και τιμωρούν τους αδικήσαντας όχι ολιγώτερον παρά οι αδικηθέντες92”. |
|
Δεύτερος δ' ὁ Βίας ἔφησε κρατίστην εἶναι δημοκρατίαν ἐν ᾗ πάντες ὡς τύραννον φοβοῦνται τὸν νόμον. |
Δεύτερος ο Βίας είπεν ότι αρίστη δημοκρατία είναι εκείνη, όπου όλοι φοβούνται τον νόμον όπως τον τύραννον. | |
|
Ἐπὶ τούτῳ Θαλῆς τὴν μήτε πλουσίους ἄγαν μήτε πένητας ἔχουσαν πολίτας. |
Μετά τούτον ο Θαλής: εκείνη πού δεν έχει ούτε υπερβολικά πλουσίους ούτε υπερβολικά πτωχούς πολίτας. | |
|
Μετὰ δὲ τοῦτον ὁ Ἀνάχαρσις ἐν ᾗ τῶν ἄλλων ἴσων νομιζομένων ἀρετῇ τὸ βέλτιον ὁρίζεται, καὶ κακίᾳ τὸ χεῖρον. |
Μετά τούτον ο Ανάχαρσις: εκείνη όπου, ενώ όλα τ' άλλα κρίνονται με ισότητα, η υπεροχή ορίζεται επί τη (σ. 50) βάσει της αρετής και η κατωτερότης επί τη βάσει της κακίας. | |
|
Πέμπτος δ' ὁ Κλεόβουλος ἔφη μάλιστα σωφρο- νεῖν δῆμον ὅπου τὸν ψόγον μᾶλλον οἱ πολιτευό- μενοι δεδοίκασιν ἢ τὸν νόμον. |
Πέμπτος ο Κλεόβουλος είπεν, ότι την μεγαλύτερον σωφροσύνην παρουσιάζει εκείνο το δημοκρατικόν καθεστώς, οπού οι πολιτικοί φοβούνται περισσότερον τον ψόγον παρά τον νόμον. | |
|
Ἕκτος δ' ὁ Πιττακός, ὅπου τοῖς πονηροῖς οὐκ ἔξεστιν ἄρχειν καὶ τοῖς ἀγαθοῖς οὐκ ἔξεστι μὴ ἄρχειν. |
Έκτος ο Πιττακός, όπου δεν επιτρέπεται εις τους κακούς να άρχουν και εις τους καλούς να μη άρχουν. | |
| 154f |
Μεταστραφεὶς δ' ὁ Χίλων ἀπεφήνατο τὴν μάλιστα νόμων ἥκιστα δὲ ῥητόρων ἀκούουσαν πολιτείαν ἀρίστην εἶναι. |
Μετά τούτους ο Χίλων είπεν, ότι αρίστη δημοκρατία είναι εκείνη, που εισακούει πάρα πολύ τους νόμους, πολύ δε ολίγον τους ρήτορας. |
|
Τελευταῖος δὲ πάλιν ὁ Περίανδρος ἐπικρίνων ἔφη δοκεῖν αὐτῷ πάντας ἐπαινεῖν δημοκρατίαν τὴν ὁμοιοτάτην ἀριστοκρατίᾳ. |
Τελευταίος πάλιν ο Περίανδρος κρίνων τα λεχθέντα παρετήρησεν, ότι του φαίνεται πως όλοι επαινούν την δημοκρατίαν εκείνην, που ομοιάζει πάρα πολύ με αριστοκρατίαν. | |
| Κυβέρνησις οίκου | ||
|
Τέλος δὲ καὶ τούτου τοῦ λόγου λαβόντος ἠξίουν ἐγὼ καὶ περὶ οἴκου ᾗ χρηστέον εἰπεῖν τοὺς ἄνδρας ἡμῖν· "βασιλείας μὲν γὰρ καὶ πόλεις ὀλίγοι κυβερνῶσιν, ἑστίας δὲ πᾶσιν ἡμῖν καὶ οἴκου μέτεστι." |
12. Όταν ετελείωσε και αυτή η συζήτησις, εζήτησα εγώ να μας είπουν επίσης οι σοφοί άνδρες πώς πρέπει να κυβερνάται ο οίκος. “Διότι βασίλεια και πόλεις” είπον “ολίγοι κυβερνούν, ενώ εστίας και σπιτικά όλοι έχομεν”. |
|
| Γελάσας οὖν ὁ Αἴσωπος, "οὔκ, εἴγε τῶν πάν- | Ο Αίσωπος τότε εγέλασε και είπεν: | |
| 155a |
των," ἔφη, "καὶ Ἀνάχαρσιν ἀριθμεῖς· τούτῳ γὰρ οἶκος οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ καὶ σεμνύνεται τῷ ἄοικος εἶναι, χρῆσθαι δ' ἁμάξῃ, καθάπερ τὸν ἥλιον ἐν ἅρματι λέγουσι περιπολεῖν, ἄλλοτ' ἄλλην ἐπι- νεμόμενον τοῦ οὐρανοῦ χώραν." |
“Α όχι, εφ' όσον τουλάχιστον εις τους όλους λογαριάζεις και τον Ανάχαρσιν. Διότι αυτός σπίτι δεν έχει, υπερηφανεύεται μάλιστα που είναι άοικος και μεταχειρίζεται άμαξαν93· καθώς λέγουν και διά τον ήλιον, ότι περιφέρεται μέσα εις ένα άρμα και έχει διαμονήν του άλλοτε άλλο μέρος του ουρανού”. |
|
Καὶ ὁ Ἀνάχαρσις, "διὰ τοῦτό τοι," εἶπεν, "ἢ μόνος ἢ μάλιστα τῶν θεῶν ἐλεύθερός ἐστι καὶ αὐτόνομος, καὶ κρατεῖ πάντων, κρατεῖται δ' ὑπ' οὐδενός, ἀλλὰ βασιλεύει καὶ ἡνιοχεῖ. πλὴν σέ γε τὸ ἅρμα λέληθεν αὐτοῦ, ὡς ὑπερφυὲς κάλλει καὶ |
Και ο Ανάχαρσις απήντησε: “Διά τούτο ακριβώς, είτε μόνος αυτός μεταξύ των θεών, είτε περισσότερον απ' όλους, είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος, και εξουσιάζει όλα, δεν εξουσιάζεται δε από κανένα, αλλά βασιλεύει και διευθύνει το άρμα του. Συ όμως δεν εννοείς πόσον το άρμα του είναι υπερβολικά ωραίον | |
| 155b |
μεγέθει θαυμάσιόν ἐστιν· οὐ γὰρ ἂν παίζων ἐπὶ γέλωτι παρέβαλες ἐκεῖνο τοῖς ἡμετέροις. οἶκον δέ μοι δοκεῖς, ὦ Αἴσωπε, ταυτὶ τὰ πήλινα καὶ ξύλινα καὶ κεραμεᾶ στεγάσματα νομίζειν, ὥσπερ εἰ κο- χλίαν ἡγοῖο τὸ κέλυφος, ἀλλὰ μὴ τὸ ζῷον. εἰκότως οὖν σοι γέλωτα παρέσχεν ὁ Σόλων, ὅτι τοῦ Κροίσου τὴν οἰκίαν κεκοσμημένην πολυτελῶς θεα- σάμενος οὐκ εὐθὺς ἀπεφήνατο τὸν κεκτημένον εὐδαιμόνως οἰκεῖν καὶ μακαρίως, ἅτε δὴ τῶν ἐν αὐτῷ μᾶλλον ἀγαθῶν ἢ τῶν παρ' αὐτῷ βουλό- μενος γενέσθαι θεατής· σὺ δ' ἔοικας οὐδὲ τῆς σεαυτοῦ μνημονεύειν ἀλώπεκος. ἐκείνη μὲν γὰρ εἰς ἀγῶνα ποικιλίας καταστᾶσα πρὸς τὴν πάρδαλιν ἠξίου τὰ ἐντὸς αὐτῆς καταμαθεῖν τὸν δικαστήν, |
και θαυμάσιον κατά το μέγεθος· ει δ' άλλως, δεν θα το παρέβαλλες με τα ιδικά μας, αστειευόμενος, διά να κάμης τους άλλους να γελάσουν. Μου φαίνεται μάλιστα, Αίσωπε, ότι οίκον94 θεωρείς (σ. 52) αυτά τα στεγάσματα από ξύλα και πηλόν και κεραμίδια, καθώς θα ενόμιζες κοχλίαν όχι το ζώον αλλά το κέλυφος του. Εξηγείται λοιπόν διατί ο Σόλων σου επροξένησε γέλωτα, όταν είδε το παλάτι του Κροίσου στολισμένον με πολυτέλειαν και δεν είπεν αμέσως ότι ο κάτοχος του ζη εκεί μέσα ευτυχής και μακάριος, και τούτο διότι ήθελε να ίδη τα αγαθά που ήσαν εντός του και όχι πλησίον του95. Ενώ συ φαίνεται ότι δεν ενθυμείσαι ούτε την αλώπεκα του μύθου σου: εκείνη, όταν κατήλθεν εις διαγωνισμόν ποικιλίας με την πάρδαλιν, εζήτησεν από τον δικαστήν να |
| 155c |
ποικιλωτέρα γὰρ ἐκεῖθεν φανεῖσθαι· σὺ δὲ τὰ τεκτόνων καὶ λιθοξόων ἔργα περινοστεῖς, οἶκον ἡγούμενος, οὐ τὰ ἐντὸς ἑκάστου καὶ οἰκεῖα, παῖδας καὶ γάμον καὶ φίλους καὶ θεράποντας, οἷς κἂν ἐν μυρμηκιᾷ τις ἢ νεοττιᾷ νοῦν ἔχουσι καὶ σωφρο- νοῦσι κοινωνῇ τῶν ὑπαρχόντων, χρηστὸν οἶκον οἰκεῖ καὶ μακάριον. ἐγὼ μὲν οὖν," ἔφη, "ταῦτα καὶ πρὸς Αἴσωπον ἀποκρίνομαι καὶ Διοκλεῖ συμ- βάλλομαι· τῶν δ' ἄλλων ἕκαστος ἀποφαίνεσθαι δίκαιός ἐστι τὴν ἑαυτοῦ γνώμην." |
γνωρίση καλά τα μέσα της, διότι εξ αυτών θα αποδειχθή περισσότερον ποικίλη96. Ενώ συ γυρίζεις και κοιτάζεις τα έργα που κάμνουν κτίσται και λιθοξόοι, και νομίζεις ότι οίκος είναι αυτά, και όχι όσα έχει μέσα του και ιδικά του ο καθένας, δηλαδή τα τέκνα και την συζυγικήν του ζωήν και τους φίλους του και τους υπηρέτας του, μαζί με τους οποίους, όταν έχουν νουν και φρόνησιν, και αν ακόμη μέσα εις μυρμήκων ή πτηνών φωλεάν ζη και καρπούται τα υπάρχοντα του, έχει καλόν και ευτυχή οίκον. Λοιπόν” είπεν “αυτά και ως απόκρισιν εις τον Αίσωπον προσφέρω και ως συμβολήν μου διά τον Διοκλή· οι άλλοι δε δίκαιον είναι να είπη ο καθένας την γνώμην του”. |
|
Τοῦτον οὖν ἄριστον ὁ Σόλων εἶπεν αὑτῷ δοκεῖν οἶκον, ὅπου τὰ χρήματα μήτε κτωμένοις ἀδικία |
Έτσι λοιπόν ο Σόλων είπεν, ότι άριστος οίκος φαίνεται εις αυτόν εκείνος, όπου η περιουσία, μήτε |
|
| 155d |
μήτε φυλάττουσιν ἀπιστία μήτε δαπανῶσι μετά- νοια πρόσεστιν. |
όταν την αποκτούν παρακολουθεί αδικία, μήτε όταν την φυλάττουν δυσπιστία, μήτε όταν την εξοδεύουν μετάνοια. |
|
Ὁ δὲ Βίας ἐν ᾧ τοιοῦτός ἐστιν ὁ δεσπότης δι' αὑτὸν οἷος ἔξω διὰ τὸν νόμον. |
Ο δε Βίας, εκείνος όπου ο οίκοδεσπότης (σ. 54) είναι μέσα εξ ιδίας πρωτοβουλίας τοιούτος, οποιος είναι έξω εξ αιτίας του νόμου. | |
|
Ὁ δὲ Θαλῆς ἐν ᾧ πλείστην ἄγειν τῷ δεσπότῃ σχολὴν ἔξεστιν. |
Ο δε Θαλής, εκείνος όπου είναι δυνατόν εις τον οικοδεσπότην να έχη πολύν καιρόν διαθέσιμον. | |
|
Ὁ δὲ Κλεόβουλος εἰ πλείονας ἔχοι τῶν φοβου- μένων αὐτὸν τοὺς φιλοῦντας ὁ δεσπότης. |
Ο δε Κλεόβουλος, αν ο οικοδεσπότης έχη περισσοτέρους που τον αγαπούν παρά που τον φοβούνται. | |
|
Ὁ δὲ Πιττακὸς εἶπεν ὡς ἄριστος οἶκός ἐστιν ὁ τῶν περιττῶν μηδενὸς δεόμενος καὶ τῶν ἀναγ- καίων μηδενὸς ἐνδεόμενος. |
Ο δε Πιττακός είπεν, ότι άριστος οίκος είναι εκείνος που δεν χρειάζεται τίποτε περιττόν και δεν στερείται τίποτε αναγκαίον97. | |
|
Ὁ δὲ Χίλων ἔφη δεῖν μάλιστα βασιλευομένῃ πόλει προσεοικέναι τὸν οἶκον. εἶτα προσεπεῖπεν ὅτι καὶ Λυκοῦργος πρὸς τὸν κελεύοντα δημο- |
Ο δε Χίλων είπεν, ότι πρέπει ο οίκος να ομοιάζη κυρίως με πόλιν βασιλευομένην· έπειτα επρόσθεσεν ότι και ο Λυκούργος είπεν εις εκείνον που | |
| 155e |
κρατίαν ἐν τῇ πόλει καταστῆσαι, "πρῶτος," ἔφη, "ποίησον ἐν τῇ οἰκίᾳ σου δημοκρατίαν." |
του συνιστά να εισαγάγη δημοκρατίαν εις την πόλιν: “Συ πρώτος κάμε δημοκρατίαν εις το σπίτι σου98”. |
*
* *
Σημειώσεις
78. Ο Αίσωπος από την λογομαχίαν εξέρχεται νικημένος· εις την ήτταν του συμμετέχει ο Περίανδρος και από ευγένειαν και διότι υπερασπίζων εκείνον ο Αίσωπος έφερε τας αντιρρήσεις του εναντίον των λεχθέντων.
79. Η λέξις "σκυτάλη" σημαίνει κυρίως ράβδον, εις μίαν δε κυλινδρικήν ράβδον ετύλισσον εις την Σπάρτην τας μυστικάς ή εμπιστευτικάς επιστολάς· διά τούτο έχει και την σημασίαν επιστολής, αγγελίας. Η φράσις "ἀχνυμένη σκυτάλη" λέγεται παροιμιωδώς επί των αγγελλόντων λυπηράς αγγελίας.
80. Λυρικός ποιητής, ιαμβογράφος, εκ Πάρου (περί το 688 π. Χ.). [Αρχίλοχος: Ποιήματα και Θρύψαλα].
81. Ο Αλυάττης (περίπου 600-560) ήτο βασιλεύς των Λυδών, πατήρ του Κροίσου, ο πρώτος επιβουλεύσας την ανεξαρτησίαν της Ιωνίας.
82. Την βραχυλογίαν αυτήν ο Διογ. Λαέρτιος (1 83) αποδίδει εις τον Βίαντα. Η φράσις "κελεύω τινὰ κρόμμυα ἐσθίειν" έχει την σημασίαν του "κλαίειν κελεύω τινά", ίσως διότι τα κρομμύδια προξενούν δάκρυα. Αλλά τί σημαίνει και η προσθήκη "καὶ θερμὸν ἄρτον"; Λέγεται πάντως προς εκείνους που θέλει κανείς να περιφρόνηση.
83. Βασιλεύς της Χαλκίδος εις την Εύβοιαν.
84. Ποταμός της Ευβοίας, από τον οποίον η πεδιάς εις την δυτικήν παραλίαν της νήσου μεταξύ Χαλκίδος και Ερετρίας ωνομάσθη Ληλάντιον πεδίον ή απλώς Λήλαντον. Είναι η σήμερον ευφορωτάτη περιοχή του χωρίου Βασιλικά. Ο πόλεμος αυτός κατά των Ερετριέων (6. αιών) ήτο περίφημος εις την Αρχαιότητα.
85. Υπάρχει διήγησις μυθική, η οποία επιγράφεται Αγών Ομήρου και Ησιόδου και εγράφη άγνωστον υπό τίνος, κατά την εποχήν του Αδριανού. Αντίθετον γνώμην έχουν ο Rohde (Rhein. Mus. XXXVI 566), ο οποίος ανάγει το έργον εις πολύ αρχαιοτέραν εποχήν, και ο Meier (Hermes XXXVII 1892), ο όποιος εις την Ειρήνην του Αριστοφάνους στίχ. 1282 ανακαλύπτει απομίμησιν των πρώτων στίχων αυτού. Κατά το έργον τούτο νικητής εις των αγώνα αναδεικνύεται ο Όμηρος· αλλ' ο βασιλεύς της Ευβοίας Πανείδης, υιός ή αδελφός του Αμφιδάμαντος, λέγεται ότι έδωσε το βραβείον εις τον Ησίοδον, διότι ήτο δίκαιον, είπε, να το λάβη εκείνος μάλλον που προτρέπει εις την γεωργίαν και εις έργα ειρηνικά, παρά εκείνος πού διηγείται πολέμους και σφαγάς.
86. Ο Λέσχης ήτο υιός του Αισχυλίνου εκ Λέσβου· ανήκεν εις τους κυκλικούς λεγομένους ποιητάς και έγραψε την Μικράν Ιλιάδα και άλλα.
87. Εις το έργον Αγών Ομήρου και Ησιόδου συμβαίνει το αντίθετον· δηλαδή τους πρώτους στίχους απαγγέλλει ο Ησίοδος και τους δεύτερους ο Όμηρος, και κατ' αυτόν τον τρόπον εξακολουθεί η στιχομυθία.
88. Ο Ησίοδος αφιέρωσε τον τρίποδα εις τας Μούσας. Επλάσθη μάλιστα και σχετικόν επίγραμμα.
89. Χαλκόν εννοεί τα χάλκινα ποτήρια, που εχρησίμευαν διά τας σικύας (βεντούζες).
90. Ολόκληρον το αίνιγμα της Κλεοβουλίνης ευρίσκεται εις τον Αθήναιον 452b και είναι:
91. Ο Αίσωπος λογοπαικτεί: με τους Σικυωνίους ή τας Σικυωνίας μάρτυρας (από την Σικυώνα της Πελοποννήσου) υπαινίσσεται τας σικύας (βεντούζες).
92. Τα αυτά αναφέρονται περί αρίστης πολιτείας και εις τον Βίον του Σόλωνος 28. Και ο Διογ. Λαέρτιος (1,59) αναφέρει, ότι ο Σόλων ερωτηθείς "πῶς ἥκιστα ἀδικοῖεν οἱ ἄνθρωποι", απήντησεν: "Εἰ ὁμοίως ἄχθοιντο τοῖς ἀδικουμένοις οἱ μὴ ἀδικούμενοι".
93. Ως γνωστόν, οι Σκύθαι δεν είχον μονίμους κατοικίας, αλλά περιεφέροντο εντός αμαξών, ως νομάδες.
94. "Οἰκία" είναι το σπίτι, "οἶκος" δε το σπιτικό, δηλαδή η οικογένεια μαζί με τους δούλους, την περιουσίαν και πολλά άλλα. Πρβλ. Ξενοφ. Οικονομ. 1, 5: "Οἶκος δὲ ὑμῖν τί δοκεῖ; ἆρα ὅπερ οἰκία ἢ καὶ ὅσα τις ἔξω τῆς οἰκίας κέκτηται, πάντα τοῦ οἴκου ταῦτα ἐστίν; Ἐμοὶ γοῦν, ἔφη ὁ Κριτόβουλος, δοκεῖ".
95. Εις τον βίον του Σόλωνος § 28 αναφέρεται, ότι ο Αίσωπος εθύμωσε διά την γνωστήν απάντησιν που έδωσεν ο Σόλων εις τον Κροίσον και του είπεν: "Ὦ Σόλων, τοῖς βασιλεῦσι δεῖ ὡς ἥκιστα ἢ ὡς ἥδιστα ὁμιλεῖν". Και ο Σόλων "Μὰ Δί', εἶπεν, ἀλλ' ὡς ἥκιστα ἢ ὡς ἄριστα".
96. Ο μύθος του Αισώπου, τον οποίον ο Πλούταρχος αναφέρει και εδώ και αλλαχού (500c), έχει ως εξής: "Ἀλώπηξ καὶ πάρδαλις περὶ κάλλους ἤριζον. τῆς δὲ παρδάλεως παρ' ἕκαστα τὴν τοῦ σώματος ποικιλίαν προβαλλομένης, ἡ ἀλώπηξ ὑποτυχοῦσα ἔφη· Καὶ πόσον ἐγώ σου καλλίων ὑπάρχω, ἥτις οὐ τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν πεποίκιλμαι"; Διά να εννοήσωμεν την απάντησιν, πρέπει να έχωμεν υπ' όψει, ότι "ποικῖλος" είναι και ο παρδαλός, αλλά και ο πανούργος (ποικίλος τὴν ψυχήν).
97. Πρβλ. 1068a: "τουτὶ γὰρ λέγει Χρύσιππος, ὡς οὐ δέονται μὲν, ἐνδέονται δὲ οἱ φαῦλοι".
98. Ίδε βίον Λυκούργου 19: "οἶόν ἐστι τὸ περὶ τῶν πολιτειῶν πρὸς τὸν ἀξιοῦντα ποιεῖν δημοκρατίαν ἐν τῇ πόλει· Σὺ γὰρ, ἔφη, πρῶτος ἐν τῇ οἰκίᾳ σου ποίησον δημοκρατίας".
*