ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Φ΄ (στίχοι : 1-138) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
Και ως έφθασαν στο πέραμα του βαθυρρόου Ξάνθου, του ποταμού που εγέννησεν ο αθάνατος Κρονίδης, τους χώρισε και τους μισούς κυνήγαε προς την πόλην, στο σιάδι, που μια μέρα πριν του Έκτορος η λύσσα τρικύμιζε τους Αχαιούς κι εφεύγαν τρομαγμένοι.	ἀλλ᾽ ὅτε δὴ πόρον ἷξον ἐϋρρεῖος ποταμοῖο Ξάνθου δινήεντος^, ὃν ἀθάνατος τέκετο Ζεύς, ἔνθα διατμήξας τοὺς μὲν πεδίον δὲ δίωκε πρὸς πόλιν, ᾗ περ Ἀχαιοὶ ἀτυζόμενοι φοβέοντο ἤματι τῷ προτέρῳ, ὅτε μαίνετο φαίδιμος Ἕκτωρ·
Και ως ροβολώντας έφευγαν, η Ήρα τον αέρα εθόλωνε για να σταθούν, κι οι άλλοι στριμωγμένοι στον ποταμό που τ’ αργυρά και τρίσβαθα νερά του πέφτουν με βρόντον φοβερόν, βαθιά βοούν τα ρείθρα, αχούν οι ακροποταμιές, κι εκείνοι επολεμούσαν και αλάλαζαν εδώ κι εκεί στα ρεύματ’ αφρισμένα.	τῇ ῥ᾽ οἵ γε προχέοντο πεφυζότες, ἠέρα δ᾽ Ἥρη πίτνα πρόσθε βαθεῖαν ἐρυκέμεν· ἡμίσεες δὲ ἐς ποταμὸν εἰλεῦντο βαθύρροον ἀργυροδίνην, ἐν δ᾽ ἔπεσον μεγάλῳ πατάγῳ, βράχε δ᾽ αἰπὰ ῥέεθρα, ὄχθαι δ᾽ ἀμφὶ περὶ μεγάλ᾽ ἴαχον· οἳ δ᾽ ἀλαλητῷ 10 ἔννεον ἔνθα καὶ ἔνθα ἑλισσόμενοι περὶ δίνας.
Και όπως φλόγ’ ανάερα σηκώνει τες ακρίδες αν έξαφνα ξεσπά φωτιά, και στο ποτάμι εκείνες ροβολάν κάτω να κρυφθούν, ομοίως απ’ την λόγχην του Αχιλλέως να σωθούν άνδρες σωρός και ίπποι όλου του Ξάνθου εγέμιζαν το ρεύμα οπού βροντούσε.	ὡς δ᾽ ὅθ᾽ ὑπὸ ῥιπῆς πυρὸς ἀκρίδες ἠερέθονται φευγέμεναι ποταμὸν δέ· τὸ δὲ φλέγει ἀκάματον πῦρ ὄρμενον ἐξαίφνης, ταὶ δὲ πτώσσουσι καθ᾽ ὕδωρ· ὣς ὑπ᾽ Ἀχιλλῆος Ξάνθου βαθυδινήεντος 15 πλῆτο ῥόος κελάδων ἐπιμὶξ ἵππων τε καὶ ἀνδρῶν.
Και άφησε ο διογέννητος στην όχθην το κοντάρι στους κλάδους μιας μυρικιάς, και με το ξίφος μόνον πήδησε μέσα ωσάν θεός, κι είχε κακό στον νουν του. Κτυπά δεξιά, κτυπά ζερβά και σφαζομένων βόγγος βγαίνει φρικτός, και το νερό στο αίμα κοκκινίζει.	αὐτὰρ ὃ διογενὴς δόρυ μὲν λίπεν αὐτοῦ ἐπ᾽ ὄχθῃ κεκλιμένον μυρίκῃσιν, ὃ δ᾽ ἔσθορε δαίμονι ἶσος φάσγανον οἶον ἔχων, κακὰ δὲ φρεσὶ μήδετο ἔργα, τύπτε δ᾽ ἐπιστροφάδην· τῶν δὲ στόνος ὄρνυτ᾽ ἀεικὴς ἄορι θεινομένων, ἐρυθαίνετο δ᾽ αἵματι ὕδωρ.
Και ως φεύγουν από δέλφινα μεγάλον τ’ άλλα ψάρια και φοβισμένα χύνονται σ’ ακύμαντο λιμάνι στους κόλπους, ότι αρπακτικά τρώγει όποιον φθάσει εκείνος, όμοια στα βράχη εκρύβονταν, στο φοβερό ποτάμι οι Τρώες και ως εκούρασε τα χέρια του στους φόνους απ’ το ποτάμι ζωντανά δώδεκ’ αγόρια πήρε του πεθαμένου αντίποινα, του ποθητού Πατρόκλου τα έβγαλ’ έξω αναίσθητα ωσάν ελαφομόσχια και τους οπισθαγκώνισε με τα καλοκομμένα λουριά που εκείνοι στους κλωστούς χιτώνας εφορούσαν, και να τους πάρουν πρόσταξεν εκείθεν εις τα πλοία και αυτός πετάχθη ολόθερμος να ξαναρχίσει φόνους.	ὡς δ᾽ ὑπὸ δελφῖνος μεγακήτεος ἰχθύες ἄλλοι φεύγοντες πιμπλᾶσι μυχοὺς λιμένος εὐόρμου δειδιότες· μάλα γάρ τε κατεσθίει ὅν κε λάβῃσιν· ὣς Τρῶες ποταμοῖο κατὰ δεινοῖο ῥέεθρα 25 πτῶσσον ὑπὸ κρημνούς. ὃ δ᾽ ἐπεὶ κάμε χεῖρας ἐναίρων, ζωοὺς ἐκ ποταμοῖο δυώδεκα λέξατο κούρους ποινὴν Πατρόκλοιο Μενοιτιάδαο θανόντος· τοὺς ἐξῆγε θύραζε τεθηπότας ἠΰτε νεβρούς, δῆσε δ᾽ ὀπίσσω χεῖρας ἐϋτμήτοισιν ἱμᾶσι, 30 τοὺς αὐτοὶ φορέεσκον ἐπὶ στρεπτοῖσι χιτῶσι, δῶκε δ᾽ ἑταίροισιν κατάγειν κοίλας ἐπὶ νῆας. αὐτὰρ ὃ ἂψ ἐπόρουσε δαϊζέμεναι μενεαίνων.
Κι εμπρός του τον Λυκάονα τον Πριαμίδην ήβρε πόφευγε από τον ποταμόν, που έναν καιρόν την νύκτα τον είχε πιάσει αιχμάλωτον στον κήπον του πατρός του, εκεί που μιας αγριοσυκιάς τα τρυφερά βλαστάρια σκεπάρνιζε, της άμαξας πλευρά να τα μορφώσει.	ἔνθ᾽ υἷι Πριάμοιο συνήντετο Δαρδανίδαο ἐκ ποταμοῦ φεύγοντι Λυκάονι, τόν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς ἦγε λαβὼν ἐκ πατρὸς ἀλωῆς οὐκ ἐθέλοντα ἐννύχιος προμολών· ὃ δ᾽ ἐρινεὸν ὀξέϊ χαλκῷ τάμνε νέους ὄρπηκας, ἵν᾽ ἅρματος ἄντυγες εἶεν·
Εκεί, κακόν ανέλπιστο, τον εύρηκε ο Πηλείδης, και τότε τον επούλησε και απόστειλε στην Λήμνον και απ’ τον υιόν του Ιάσονος την πληρωμήν επήρε.	τῷ δ᾽ ἄρ᾽ ἀνώϊστον κακὸν ἤλυθε δῖος Ἀχιλλεύς. καὶ τότε μέν μιν Λῆμνον ἐϋκτιμένην ἐπέρασσε 40 νηυσὶν ἄγων, ἀτὰρ υἱὸς Ἰήσονος[1] ὦνον[2] ἔδωκε·
Κείθε ακριβά τον λύτρωσεν ο Ίμβριος Ηετίων, φίλος του, και τον έστειλε στην ιερήν Αρίσβην, κι έφυγ’ εκείθε κι έφθασε στο σπίτι του πατρός του. Ένδεκα με τους φίλους του χαροκοπούσε ημέρες από την Λήμνον νιόφερτος, και μες στην δωδεκάτην θεός πάλιν τον έβαλε στα χέρια του Αχιλλέως που έμελλε και αθέλητον στον Άδην να τον στείλει.	κεῖθεν δὲ ξεῖνός μιν ἐλύσατο πολλὰ δ᾽ ἔδωκεν Ἴμβριος Ἠετίων, πέμψεν δ᾽ ἐς δῖαν Ἀρίσβην· ἔνθεν ὑπεκπροφυγὼν πατρώϊον ἵκετο δῶμα. ἕνδεκα δ᾽ ἤματα θυμὸν ἐτέρπετο οἷσι φίλοισιν 45 ἐλθὼν ἐκ Λήμνοιο· δυωδεκάτῃ δέ μιν αὖτις χερσὶν Ἀχιλλῆος θεὸς ἔμβαλεν, ὅς μιν ἔμελλε πέμψειν εἰς Ἀΐδαο καὶ οὐκ ἐθέλοντα νέεσθαι.
Και άμα τον γνώρισ’ ο Αχιλλεύς γυμνόν – ότ’ είχε ρίξει κατά γης όλ’, ασπίδα του και κράνος και κοντάρι, ότι τον έλιων’ ίδρωτας, καθώς απ’ το ποτάμι έφευγε και απ’ τον κόπον του τα γόνατά του ετρέμαν. Τότ’ είπε με παράπονο στην ανδρικήν ψυχήν του:	τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεὺς γυμνὸν ἄτερ κόρυθός τε καὶ ἀσπίδος, οὐδ᾽ ἔχεν ἔγχος, ἀλλὰ τὰ μέν ῥ᾽ ἀπὸ πάντα χαμαὶ βάλε· τεῖρε γὰρ ἱδρὼς φεύγοντ᾽ ἐκ ποταμοῦ, κάματος δ᾽ ὑπὸ γούνατ᾽ ἐδάμνα· ὀχθήσας δ᾽ ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·
«Μέγα το θαύμα οπού θωρούν τα μάτια τούτα εμπρός τους. ως φαινεται θ’ αναστηθούν μέσ’ απ’ το μαύρο σκότος οι Τρώες, μεγαλόψυχοι που η λόγχη μου έχει σβήσει αφού και τούτος γύρισεν απ’ την αγίαν Λήμνον που ζωντανόν τον έστειλα, και η θάλασσα που τόσους μακράν κρατεί δεν μπόρεσε τον δρόμον να του φράξει.	ὢ πόποι ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι· ἦ μάλα δὴ Τρῶες μεγαλήτορες οὕς περ ἔπεφνον 55 αὖτις ἀναστήσονται ὑπὸ ζόφου ἠερόεντος, οἷον δὴ καὶ ὅδ᾽ ἦλθε φυγὼν ὕπο νηλεὲς ἦμαρ Λῆμνον ἐς ἠγαθέην πεπερημένος· οὐδέ μιν ἔσχε πόντος ἁλὸς πολιῆς, ὃ πολέας ἀέκοντας ἐρύκει.
Αλλά τώρα την λόγχην μας κι αυτός ας δοκιμάσει, για να γνωρίσω αν από κει που θα τον στείλω ομοίως θενά γυρίσ’ ή αν η γη θα τον κρατήσ’ η θρέπτρα, που και τον γενναιότερον κρατεί στο μαύρο χώμα.».	ἀλλ᾽ ἄγε δὴ καὶ δουρὸς ἀκωκῆς ἡμετέροιο 60 γεύσεται, ὄφρα ἴδωμαι ἐνὶ φρεσὶν ἠδὲ δαείω ἢ ἄρ᾽ ὁμῶς καὶ κεῖθεν ἐλεύσεται, ἦ μιν ἐρύξει γῆ φυσίζοος, ἥ τε κατὰ κρατερόν περ ἐρύκει.
Με τούτους τους διαλογισμούς ανάμενε, ώσπου εκείνος σβησμένος τον πλησίαζεν, εμπρός του να προσπέσει, να μην τον έβρη θάνατος, κακός και μαύρη μοίρα.	ὣς ὅρμαινε μένων· ὃ δέ οἱ σχεδὸν ἦλθε τεθηπὼς γούνων ἅψασθαι μεμαώς, περὶ δ᾽ ἤθελε θυμῷ 65 ἐκφυγέειν θάνατόν τε κακὸν καὶ κῆρα μέλαιναν.
Την λόγχην σήκωσ’ ο Αχιλλεύς αυτού να τον πληγώσει. Έσκυψ’ εκείνος, έτρεξε και από τα γόνατά του επιάσθη και από πίσω του περνώντας στέκ’ η λόγχη στην γην και σάρκ’ ανθρώπινη ποθούσε να χορτάσει.	ἤτοι ὃ μὲν δόρυ μακρὸν ἀνέσχετο δῖος Ἀχιλλεὺς οὐτάμεναι μεμαώς, ὃ δ᾽ ὑπέδραμε καὶ λάβε γούνων κύψας· ἐγχείη δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ νώτου ἐνὶ γαίῃ ἔστη ἱεμένη χροὸς ἄμεναι ἀνδρομέοιο. 70
Και μ’ ένα χέρι του’πιανε τα χέρια ως ικέτης. Με τ’ άλλο αυτού στην γην σφικτά κρατούσε το κοντάρι:	αὐτὰρ ὃ τῇ ἑτέρῃ μὲν ἑλὼν ἐλλίσσετο γούνων, τῇ δ᾽ ἑτέρῃ ἔχεν ἔγχος ἀκαχμένον οὐδὲ μεθίει·
Του μίλησε και φτερωμένα λόγια του απευθύνει: «Α! Σ’ εξορκίζω, σέβου με, λυπήσου με, Αχιλλέα, που είμαι ικέτης σεβαστός ακόμη απ’ την ημέραν, που με σε πρώτον γεύθηκα της Δήμητρος τον σπόρον, όταν από τον κήπον μου αιχμάλωτον μ’ επήρες, και απ’ τον πατέρα μου μακράν και από τους ποθητούς μου να με πουλήσουν μ’ εστειλες στην Λήμνον την αγίαν, κι εκατό βόδι’ απόκτησες. Και μ’ άλλα λύτρα τώρα τρίδιπλα εξαγοράστηκα. Και δώδεκα έχω ημέρες που αφού παράδειρα πολύ στην Ίλιον επανήλθα.	καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· γουνοῦμαι σ᾽ Ἀχιλεῦ· σὺ δέ μ᾽ αἴδεο καί μ᾽ ἐλέησον· ἀντί τοί εἰμ᾽ ἱκέταο διοτρεφὲς αἰδοίοιο· 75 πὰρ γὰρ σοὶ πρώτῳ πασάμην Δημήτερος ἀκτὴν ἤματι τῷ ὅτε μ᾽ εἷλες ἐϋκτιμένῃ ἐν ἀλωῇ, καί μ᾽ ἐπέρασσας ἄνευθεν ἄγων πατρός τε φίλων τε Λῆμνον ἐς ἠγαθέην, ἑκατόμβοιον δέ τοι ἦλφον. νῦν δὲ λύμην τρὶς τόσσα πορών· ἠὼς δέ μοί ἐστιν ἥδε δυωδεκάτη, ὅτ᾽ ἐς Ἴλιον εἰλήλουθα
Μοίρα κακή στα χέρια σου μ’ έβαλε τώρα πάλιν και ο Ζευς οπού μ’ εμίσησεν, ως φαίνεται, ο πατέρας.	πολλὰ παθών· νῦν αὖ με τεῇς ἐν χερσὶν ἔθηκε μοῖρ᾽ ὀλοή· μέλλω που ἀπεχθέσθαι Διὶ πατρί,
Εμένα ολιγοήμερον εγέννησε η μητέρα, η Λαοθόη, κόρη αυτή του γέροντος του Άλτου, του Άλτου, οπού των μαχητών Λελέγων βασιλεύει στην Πήδασον την υψηλήν που βρέχει ο Σατνιόεις.	ὅς με σοὶ αὖτις δῶκε· μινυνθάδιον δέ με μήτηρ γείνατο Λαοθόη θυγάτηρ Ἄλταο γέροντος 85 Ἄλτεω, ὃς Λελέγεσσι φιλοπτολέμοισιν ἀνάσσει Πήδασον αἰπήεσσαν ἔχων ἐπὶ Σατνιόεντι.
Από αυτήν ομόκλινην, με άλλες, του Πριάμου δυο γεννηθήκαμε, και συ θα σφάξεις και τους δύο. Τον θεϊκόν Πολύδωρον εκεί μες στους προμάχους ενέκρωσεν η λόγχη σου. Και τώρα πάλι εμένα εδώ μου μέλλεται κακό και αφού εμπρός σου η μοίρα μ’ έφερε, από τα χέρια σου θαρρώ δεν θα ξεφύγω.	τοῦ δ᾽ ἔχε θυγατέρα Πρίαμος, πολλὰς δὲ καὶ ἄλλας· τῆς δὲ δύω γενόμεσθα, σὺ δ᾽ ἄμφω δειροτομήσεις, ἤτοι τὸν πρώτοισι μετὰ πρυλέεσσι δάμασσας 90 ἀντίθεον Πολύδωρον, ἐπεὶ βάλες ὀξέϊ δουρί· νῦν δὲ δὴ ἐνθάδ᾽ ἐμοὶ κακὸν ἔσσεται· οὐ γὰρ ὀΐω σὰς χεῖρας φεύξεσθαι, ἐπεί ῥ᾽ ἐπέλασσέ γε δαίμων.
Και άλλο θα ειπώ να το σκεφθείς. Εμένα μη φονεύσεις διότι αυτάδελφος εγώ του Έκτορος δεν είμαι, που εφόνευσε τον φίλον σου τον αγαθόν και ανδρείον.».	ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσι· μή με κτεῖν᾽, ἐπεὶ οὐχ ὁμογάστριος Ἕκτορός εἰμι[3], ὅς τοι ἑταῖρον ἔπεφνεν ἐνηέα τε κρατερόν τε.
Με τούτα τον ικέτευεν ο γόνος του Πριάμου, αλλ’ όμως λόγον άσπλαχνον αντάκουσε από εκείνον:	ὣς ἄρα μιν Πριάμοιο προσηύδα φαίδιμος υἱὸς λισσόμενος ἐπέεσσιν, ἀμείλικτον δ᾽ ὄπ᾽ ἄκουσε·
«Μη μου φλυαρείς, ανόητε, και λύτρα μη προβάλεις, ότι, πριν έβρη ο Πάτροκλος της μοίρας του το τέλος, κάπως μου το’δινε η καρδιά να λυπηθώ τους Τρώας και ζωντανούς πήρα πολλούς κι επούλησα στα ξένα.	νήπιε μή μοι ἄποινα πιφαύσκεο μηδ᾽ ἀγόρευε· πρὶν μὲν γὰρ Πάτροκλον ἐπισπεῖν αἴσιμον ἦμαρ τόφρά τί μοι πεφιδέσθαι ἐνὶ φρεσὶ φίλτερον ἦεν Τρώων, καὶ πολλοὺς ζωοὺς ἕλον ἠδ᾽ ἐπέρασσα·
Αλλά τώρα τον θάνατον κανείς δεν θα ξεφύγει των Τρώων, που στα χέρια μου στην Ίλιον αποκάτω βάλει ο θεός, και μάλιστα τα τέκνα του Πριάμου. Αλλά, ω φίλε, απόθανε και συ. Τι τόσο κλαίεις; Απέθανε και ο Πάτροκλος, πολύ καλύτερός σου. Δεν βλέπεις πόσο είμαι καλός και μέγας και πατέρα έχω από γένος και θεάν μητέρα και όμως είναι η μοίρα η παντοδύναμη και ο θάνατος κοντά μου.	νῦν δ᾽ οὐκ ἔσθ᾽ ὅς τις θάνατον φύγῃ ὅν κε θεός γε Ἰλίου προπάροιθεν ἐμῇς ἐν χερσὶ βάλῃσι καὶ πάντων Τρώων, περὶ δ᾽ αὖ Πριάμοιό γε παίδων. ἀλλὰ φίλος θάνε καὶ σύ· τί ἦ ὀλοφύρεαι οὕτως; κάτθανε καὶ Πάτροκλος, ὅ περ σέο πολλὸν ἀμείνων. οὐχ ὁράᾳς οἷος καὶ ἐγὼ καλός τε μέγας τε; πατρὸς δ᾽ εἴμ᾽ ἀγαθοῖο, θεὰ δέ με γείνατο μήτηρ· ἀλλ᾽ ἔπι τοι καὶ ἐμοὶ θάνατος καὶ μοῖρα κραταιή·
Αυγή θα είναι ή δειλινό ή θα’ναι μεσημέρι, οπού κι εμένα την ζωήν κάποιος θε να μου πάρει με το κοντάρι από κοντά ή από μακριά με βέλος.».	ἔσσεται ἢ ἠὼς ἢ δείλη ἢ μέσον ἦμαρ ὁππότε τις καὶ ἐμεῖο Ἄρῃ ἐκ θυμὸν ἕληται ἢ ὅ γε δουρὶ βαλὼν ἢ ἀπὸ νευρῆφιν ὀϊστῷ.
Είπε: Κείνου τα γόνατα κοπήκαν και η καρδία. Την λόγχην άφησεν αυτού και απλώνοντας τα χέρια εκάθισε. Κι έσυρ’ ευθύς το ξίφος ο Πηλείδης στον σβέρκον τον εκτύπησε, και μέσα εμπήκεν όλη η δίστομη λεπίδα του, κι επίστομα εξαπλώθη εκείνος και κατάπινεν η γη το μαύρον αίμα.	ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ· ἔγχος μέν ῥ᾽ ἀφέηκεν, ὃ δ᾽ ἕζετο χεῖρε πετάσσας 115 ἀμφοτέρας· Ἀχιλεὺς δὲ ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξὺ τύψε κατὰ κληῖδα παρ᾽ αὐχένα, πᾶν δέ οἱ εἴσω δῦ ξίφος ἄμφηκες· ὃ δ᾽ ἄρα πρηνὴς ἐπὶ γαίῃ κεῖτο ταθείς, ἐκ δ᾽ αἷμα μέλαν ῥέε, δεῦε δὲ γαῖαν.
Και από τον πόδ’ ο Αχιλλεύς τον πιάνει και τον ρίχνει μες στο ποτάμι να συρθεί και υπερηφάνως είπε:	τὸν δ᾽ Ἀχιλεὺς ποταμὸν δὲ λαβὼν ποδὸς ἧκε φέρεσθαι, καί οἱ ἐπευχόμενος ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευεν·
«Κει με τα ψάρια πλάγιασε, το αίμα θα σου γλείψουν απ’ την πληγήν αφρόντιστα. Στην κλίνην να σε κλάψει δεν θα σε βάλ’ η μάνα σου, αλλά με τες στροφές του θα σε κυλήσει ο Σκάμανδρος στα πλάτη της θαλάσσης και ψάρια θα πηδούν ψηλά στα μαυροσουφρωμένα κύματα, στου Λυκάονος το πάχος να χορτάσουν.	ἐνταυθοῖ νῦν κεῖσο μετ᾽ ἰχθύσιν, οἵ σ᾽ ὠτειλὴν αἷμ᾽ ἀπολιχμήσονται ἀκηδέες· οὐδέ σε μήτηρ ἐνθεμένη λεχέεσσι γοήσεται, ἀλλὰ Σκάμανδρος οἴσει δινήεις εἴσω ἁλὸς εὐρέα κόλπον· 125 θρῴσκων τις κατὰ κῦμα μέλαιναν φρῖχ᾽ ὑπαΐξει ἰχθύς, ὅς κε φάγῃσι Λυκάονος ἀργέτα δημόν.
Κακό σας, ως να φθάσωμεν στην Ίλιον την αγίαν, φεύγοντας σεις και οπίσω εγώ να σας κατασυντρίβω. Μήτε το καλοκύλητο ποτάμι θα σας σώσει που πλήθος ταύρων πάντοτε του σφάζετε και μέσα στα ρεύματα τα ζωντανά βυθίζετε πουλάρια. Θα κακοθανατήσετε ως να πληρώσετ’ όλοι τον φόνον του Πατρόκλου μου και την σφαγήν που τότε, που έλειπα εγώ, των Αχαιών εκάμετε στα πλοία.».	φθείρεσθ᾽ εἰς ὅ κεν ἄστυ κιχείομεν Ἰλίου ἱρῆς ὑμεῖς μὲν φεύγοντες, ἐγὼ δ᾽ ὄπιθεν κεραΐζων. οὐδ᾽ ὑμῖν ποταμός[4] περ ἐΰρροος ἀργυροδίνης 130 ἀρκέσει, ᾧ δὴ δηθὰ πολέας ἱερεύετε ταύρους, ζωοὺς δ᾽ ἐν δίνῃσι καθίετε μώνυχας ἵππους. ἀλλὰ καὶ ὧς ὀλέεσθε κακὸν μόρον, εἰς ὅ κε πάντες τίσετε Πατρόκλοιο φόνον καὶ λοιγὸν Ἀχαιῶν, οὓς ἐπὶ νηυσὶ θοῇσιν ἐπέφνετε νόσφιν ἐμεῖο. 135
Είπε και τότε ο ποταμός χειρότερα εχολώθη, κι εζήτα με τον νουν του πώς να παύσει του Αχιλλέως την λύσσαν και απ’ τον όλεθρον τους Τρώας να φυλάξει.	ὣς ἄρ᾽ ἔφη, ποταμὸς δὲ χολώσατο κηρόθι μᾶλλον, ὅρμηνεν δ᾽ ἀνὰ θυμὸν ὅπως παύσειε πόνοιο δῖον Ἀχιλλῆα, Τρώεσσι δὲ λοιγὸν ἀλάλκοι.

ß à

G

---

[1]Ο υιός του Ιάσονος ήταν ο Εύηνος, ο οποίος έχουμε  δει πως έκανε εμπόριο με τους Αχαιούς.

ΙΛΙΑΔΟΣ ΡΑΨΩΔΙΑ Ι, στ. 467-475

νῆες δ᾽ ἐκ Λήμνοιο παρέσταν οἶνον ἄγουσαι // πολλαί, τὰς προέηκεν Ἰησονίδης Εὔνηος // τόν ῥ᾽ ἔτεχ᾽ Ὑψιπύλη ὑπ᾽ Ἰήσονι ποιμένι λαῶν. // χωρὶς δ᾽ Ἀτρεΐδῃς Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ  // δῶκεν Ἰησονίδης ἀγέμεν μέθυ χίλια μέτρα. // ἔνθεν οἰνίζοντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοί, // ἄλλοι μὲν χαλκῷ, ἄλλοι δ᾽ αἴθωνι σιδήρῳ,  // ἄλλοι δὲ ῥινοῖς, ἄλλοι δ᾽ αὐτῇσι βόεσσιν, ἄλλοι δ᾽ ἀνδραπόδεσσι· τίθεντο δὲ δαῖτα θάλειαν.

Τότε απ’ την Λήμνον με κρασί πάμπολλ’αράξαν πλοία, // σταλμέν’ από τον Εύηνον που από την Υψιπύλην // και από τον αρχηγόν ανδρών Ιάσονα εγεννήθη. // Και κρασί μέτρα χίλια στους αδελφούς Ατρείδες // ο Ιασονίδης έδωκε διαλεκτό να πάρουν. // Κι επρομηθεύοντο κρασί των Αχαιών καθένας, // και άλλοι χαλκόν αντέδιδαν, λαμπρόν σίδερον άλλοι,  // άλλοι τομάρια βοδινά, ζωντανούς μόσχους άλλοι, // ανδράποδ, άλλοι. Κι έπειτα λαμπρό τραπέζι εστρώσαν

[2]Όπως μας λέει ο Όμηρος στην Ραψωδία Ψ, στ. 740 κ.εξ.,  ο Εύηνος αγόρασε τον Λυκάονα, γιο του Πριάμου, από τους Μυρμιδόνες, δίνοντας  πληρωμή έναν ασημένιο κρατήρα φτιαγμένο από τους Σιδώνιους, οι οποίοι τον είχαν δώσει  στον Θόαντα για να πάρουν άδειά του  να αράξουν στο λιμάνι του νησιού του, δηλ. της Λήμνου. Όπως μας λέει εδώ, στον στίχο 78, ο κρατήρας αυτός άξιζε 100 βόδια. Για να του δώσουν τέτοιο δώρο οι Φοίνικες, σημαίνει πως είχαν απόλυτη ανάγκη να πιάσουν λιμάνι, αλλά ο Θόαντας δεν ήταν διατεθειμένος να τους το επιτρέψει, και τους άφησε μόνο όταν του πρόσφεραν τον κρατήρα. Οι σχέσεις δηλαδή Θόαντα [Λήμνου] – Φοινίκης δεν πρέπει να ήταν καθόλου καλές.

Από τον Θόαντα πήρε τον κρατήρα ο γιος του Ιάσονα και της Υψιπύλης, ο  Εύηνος, που έγινε  βασιλιάς της Λήμνου.  Με αυτόν τον κρατήρα αγόρασε, ο Εύνηος, τον γιο του Πριάμου, Λυκάονα, από τους  Μυρμιδόνες. Έτσι έφτασε στα χέρια του Αχιλλέα, ο οποίος θα τον  θέσει ως βραβείο για τον νικητή του αγωνίσματος  δρόμου ταχύτητας, στους ταφικούς αγώνες που θα διοργανώσει  προς τιμήν του νεκρού φίλου του,  Πατρόκλου.

Νικητής αναδείχθηκε ο Οδυσσέας, [ΡΑΨΩΔΙΑ Ψ, στ. 778] και έτσι  πήρε αυτός τον πολύτιμο κρατήρα.

[3]Ο Έκτορας είχε μητέρα την Εκάβη, ενώ ο Λυκάων είχε  την Λαοθόη. Πατέρα είχαν τον  ίδιο, τον Πρίαμο. Τον αδελφό του Λυκάονα, τον Πολυδάμαντα, τον σκότωσε ο Αχιλλέας [βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ Υ, στ. 407]. Επειδή ήταν νεώτατος, όπως άλλωστε φαίνεται να είναι και ο Λυκάων, ο Πριαμος  τον εμπόδιζε να πολεμά.

[4]Εννοεί  ο ποταμός Σκάμανδρος. Η φράση του στίχου 132 ‘ζωούς δ’ εν δίνησι καθίετε μόνυχας ίππους’ μας θυμίζει την συνήθεια των Αχαιών να βυθίζουν άλογα προς τιμήν του Ποσειδώνα, όπως λέει ο Παυσανίας [VIII, 7, 2] στην περιοχή της Αργολίδας που ονομαζόταν ΔΙΝΗ γιατί εκεί εξαφανιζόταν το νερό της βροχής. Το πεδίο έτσι δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί γι’ αυτό και ονομαζόταν ΑΡΓΟΝ ΠΕΔΙΟΝ. Η περιοχή αυτή ήταν ανάμεσα στο όρος Αρτεμήσιο και την πόλη Μαντινεία.

Βλέπουμε λοιπόν πως και οι Τρώες είχαν ακριβώς το ίδιο τελετουργικό στον ποταμό Σκάμανδρο.

Εδώ ο Αχιλλέας διαφοροποιείται από τους άλλους Αχαιούς, μη σεβόμενος τα έθιμά τους, κοροϊδεύοντάς τα. Και ρίχνει μάλιστα τον Λυκάονα στο ποτάμι λέγοντάς του πως το νεκρό του σώμα ‘θα γίνει τροφή για τα ψάρια’. Αυτή μάλλον είναι μια αναφορά στην θεά της Συρίας ΑΤΑΡΓΑΤΙΔΑ ή Δερκετώ, η οποία είχε ιερά της τα ψάρια και τα περιστέρια. Ο Αχιλλέας ως γιος της Θέτιδος, δείχνει πως ήταν πιο κοντά στην θεά Αταργάτιδα.

---

^ Να θυμισουμε πως ο  ποταμός Ξάνθος είχε αντίπαλο τον θεό Ηφαιστο [βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ  Υ, στ.  73].