ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ H΄(στίχοι : 1-161) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
|
Είπε. Τες Πύλες άφησε κι εβγήκε ο μέγας Έκτωρ. Και ο αδελφός του Αλέξανδρος εβάδιζε σιμά του και ολόγυρα τον πόλεμον, την μάχην εδιψούσαν. Και ως όταν πρίμος άνεμος από θεόν εστάλη, στους ναύτες πολυπόθητος, που κατακουρασμένοι με τα καλόξυστα κουπιά το πέλαγος οργώνουν, τόσο κι εκείνοι ποθητοί φανήκαν εις τους Τρώας. Αμέσως τον Μενέσθιον εγκάτοικον της Άρνης, που γέννησ’ ο Αρηίθοος, ροπαλοφόρος άνδρας, κι η ωραία Φυλομέδουσα, νεκρόν τον ρίχνει ο Πάρις. |
ὣς εἰπὼν πυλέων ἐξέσσυτο φαίδιμος Ἕκτωρ, τῷ δ᾽ ἅμ᾽ Ἀλέξανδρος κί᾽ ἀδελφεός· ἐν δ᾽ ἄρα θυμῷ ἀμφότεροι μέμασαν πολεμίζειν ἠδὲ μάχεσθαι. ὡς δὲ θεὸς ναύτῃσιν ἐελδομένοισιν ἔδωκεν οὖρον, ἐπεί κε κάμωσιν ἐϋξέστῃς ἐλάτῃσι 5 πόντον ἐλαύνοντες, καμάτῳ δ᾽ ὑπὸ γυῖα λέλυνται, ὣς ἄρα τὼ Τρώεσσιν ἐελδομένοισι φανήτην. ἔνθ᾽ ἑλέτην ὃ μὲν υἱὸν Ἀρηϊθόοιο ἄνακτος Ἄρνῃ^ ναιετάοντα Μενέσθιον, ὃν κορυνήτης γείνατ᾽ Ἀρηΐθοος καὶ Φυλομέδουσα βοῶπις*· 10
|
|
Ο Έκτωρ εις τον τράχηλον λογχίζει τον Ηονέα κάτω από το καλόχαλκο στεφάνι, ώστ’ ενεκρώθη. Και των Λυκίων ο αρχηγός, ο Ιππολοχίδης Γλαύκος, τον Δεξιάδην κτύπησεν Ιφίνοον στην πλάτην, ως εις τ’ αμάξι ανέβαινε στην ταραχήν της μάχης. Κι έπεσεν απ’ την άμαξαν κι εβγήκεν η ψυχή του.
Και ως τους ενόησ’ η Αθηνά, που στον δεινόν αγώνα τους Αχαιούς εσύντριβαν, εχύθη από του Ολύμπου τες κορυφές κι εστάθηκε στην ιερήν Τρωάδα. Την ξάνοιξε απ’ την Πέργαμον ο Απόλλων κι ήλθ’ εμπρός της των Τρώων ήθελεν αυτός την νίκην. Τότε οι δύο αθάνατοι επαντήθηκαν κει που’ναι ρίζα φράξου. Πρώτος ο γόνος του Διός ο Απόλλων σ’ αυτήν είπε: |
Ἕκτωρ δ᾽ Ἠϊονῆα βάλ᾽ ἔγχεϊ ὀξυόεντι αὐχέν᾽ ὑπὸ στεφάνης εὐχάλκου, λύντο δὲ γυῖα. Γλαῦκος δ᾽ Ἱππολόχοιο πάϊς Λυκίων ἀγὸς ἀνδρῶν Ἰφίνοον βάλε δουρὶ κατὰ κρατερὴν ὑσμίνην Δεξιάδην ἵππων ἐπιάλμενον ὠκειάων 15 ὦμον· ὃ δ᾽ ἐξ ἵππων χαμάδις πέσε, λύντο δὲ γυῖα. τοὺς δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη Ἀργείους ὀλέκοντας ἐνὶ κρατερῇ ὑσμίνῃ, βῆ ῥα κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων ἀΐξασα Ἴλιον εἰς ἱερήν· τῇ δ᾽ ἀντίος ὄρνυτ᾽ Ἀπόλλων 20 Περγάμου ἐκκατιδών, Τρώεσσι δὲ βούλετο νίκην· ἀλλήλοισι δὲ τώ γε συναντέσθην παρὰ φηγῷ[1]. τὴν πρότερος προσέειπεν ἄναξ Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων·
|
|
«Τι πάλιν απ’ τον Όλυμπον, ω κόρη του Κρονίδη, όρμησες, καθώς σ’ έσπρωξεν η μεγαλοψυχία; Στους Δαναούς συ βούλεσαι την νίκην να γυρίσεις, ότι ποσώς τον όλεθρον δεν συμπονείς των Τρώων. Αλλ’ αν δεχθής ό,τι θα ειπώ, θαρρώ που θα ωφελήσης. Δια σήμερον ας παύσωμεν τον φονικόν αγώνα. Θα πολεμήσουν ύστερον, έως ότου της Ιλίου το τέλος να’βρουν, επειδή σας των θεών των δύο τούτην να εξολοθρεύσετε την πόλιν πόσο αρέσει.».
Τότε η γλαυκόματη Αθηνά του είπε: «Μακροβόλε, ας γίνει αυτό που επιθυμείς. Μ’ αυτήν κι εγώ την γνώμην κατέβηκ’ απ’ τον Όλυμπον στους Αχαιούς και Τρώας. Αλλά ειπέ, πως των ανδρών την μάχην θε να παύσης;»
|
τίπτε σὺ δ᾽ αὖ μεμαυῖα Διὸς θύγατερ μεγάλοιο ἦλθες ἀπ᾽ Οὐλύμποιο, μέγας δέ σε θυμὸς ἀνῆκεν; 25 ἦ ἵνα δὴ Δαναοῖσι μάχης ἑτεραλκέα νίκην δῷς; ἐπεὶ οὔ τι Τρῶας ἀπολλυμένους ἐλεαίρεις. ἀλλ᾽ εἴ μοί τι πίθοιο τό κεν πολὺ κέρδιον εἴη· νῦν μὲν παύσωμεν πόλεμον καὶ δηϊοτῆτα σήμερον· ὕστερον αὖτε μαχήσοντ᾽ εἰς ὅ κε τέκμωρ Ἰλίου εὕρωσιν, ἐπεὶ ὣς φίλον ἔπλετο θυμῷ ὑμῖν ἀθανάτῃσι, διαπραθέειν τόδε ἄστυ. τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη· ὧδ᾽ ἔστω ἑκάεργε· τὰ γὰρ φρονέουσα καὶ αὐτὴ ἦλθον ἀπ᾽ Οὐλύμποιο μετὰ Τρῶας καὶ Ἀχαιούς.35 ἀλλ᾽ ἄγε πῶς μέμονας πόλεμον καταπαυσέμεν ἀνδρῶν;
|
|
Και ο Φοίβος του Διός ο γιος σ’ εκείνην απαντούσε:
«Του Έκτορος ας σπρώξωμεν την φλογερήν καρδίαν, έναν από τους Δαναούς να προκαλέση μόνος, αντίπαλοι να κτυπηθούν εις φονικόν αγώνα, και αυτοί θα φιλοτιμηθούν έναν να σπρώξουν άνδρα που με τον θείον Έκτορα να πολεμήση μόνος.».
Αυτά’πε και η γλαυκόματη θεά τον λόγον στέργει.
|
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπεν ἄναξ Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων· Ἕκτορος ὄρσωμεν κρατερὸν
μένος ἱπποδάμοιο, ἤν τινά που Δαναῶν
προκαλέσσεται οἰόθεν οἶος ἀντίβιον μαχέσασθαι ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι, 40 οἳ δέ κ᾽ ἀγασσάμενοι χαλκοκνήμιδες Ἀχαιοὶ οἶον ἐπόρσειαν πολεμίζειν Ἕκτορι δίῳ. ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἀπίθησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη.
|
|
Και ο Πριαμίδης Έλενος ενόησε την γνώμην, που άρεσε των δυο θεών αυτού που εβουλευόνταν. Τον Έκτορα επλησίασε και του’πε: «Ω Πριαμίδη Έκτορ’, οπού στην φρόνησιν ομοιάζεις με τον Δία, θα εδέχοσουν ό,τι θα ειπώ; Είμαι αδελφός σου. Κάμε οι Τρώες όλοι κι οι Αχαιοί να παύσουν, να καθίσουν, και συ τον ανδρειότερον των Αχαιών εις μάχην προκάλεσε ν’ αγωνισθή μόνος με σένα μόνον. Ότι δεν ήλθ’ η ώρα σου στον πόλεμον να πέσης. Στον νουν μου το εφανέρωσε φωνή των αθανάτων.».
|
τῶν δ᾽ Ἕλενος Πριάμοιο φίλος παῖς σύνθετο θυμῷ βουλήν, ἥ ῥα θεοῖσιν ἐφήνδανε μητιόωσι· 45 στῆ δὲ παρ᾽ Ἕκτορ᾽ ἰὼν καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· Ἕκτορ υἱὲ Πριάμοιο Διὶ μῆτιν ἀτάλαντε ἦ ῥά νύ μοί τι πίθοιο, κασίγνητος δέ τοί εἰμι· ἄλλους μὲν κάθισον Τρῶας καὶ πάντας Ἀχαιούς, αὐτὸς δὲ προκάλεσσαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος 50 ἀντίβιον μαχέσασθαι ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι· οὐ γάρ πώ τοι μοῖρα θανεῖν καὶ πότμον ἐπισπεῖν· ὣς γὰρ ἐγὼ ὄπ᾽ ἄκουσα θεῶν αἰειγενετάων.
|
|
Αυτά’πε και αναγάλλιασεν ο Έκτωρ εις τον λόγον. Στην μέσην βγήκε, εχώρισε τες φάλαγγες των Τρώων κι έσφιγγε λόγχην. Και όλα ευθύς εκάθισαν τα πλήθη, εκάθισαν κι οι Αχαιοί, ως πρόσταξ’ ο Ατρείδης. Και ο Φοίβος με την Αθηνά στους κλάδους ησυχάζαν του υψηλού φράξου του πατρός Διός αιγιδοφόρου, εις την μορφήν γυπαετοί και εχαίροντο τους άνδρες. Κι ήσαν οι αράδες στριμωκτές και ως λόγγος εφαντάζαν ασπίδες και κοντάρια και περικεφαλαίες. Και ως του Ζεφύρου η πρώτη ορμή την θάλασσαν σουφρώνει κι εκείνο τ’ ανατρίχιασμα τη θάλασσαν μαυρίζει, ομοίως και των Αχαιών οι αράδες και των Τρώων εις το πεδίον. Κι έλεγαν ο Έκτωρ εις την μέσην: |
ὣς ἔφαθ᾽, Ἕκτωρ δ᾽ αὖτε χάρη μέγα μῦθον ἀκούσας, καί ῥ᾽ ἐς μέσσον ἰὼν Τρώων ἀνέεργε φάλαγγας, 55 μέσσου δουρὸς ἑλών· οἳ δ᾽ ἱδρύνθησαν ἅπαντες. κὰδ δ᾽ Ἀγαμέμνων εἷσεν ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς· κὰδ δ᾽ ἄρ᾽ Ἀθηναίη τε καὶ ἀργυρότοξος Ἀπόλλων ἑζέσθην ὄρνισιν ἐοικότες αἰγυπιοῖσι[2] φηγῷ ἐφ᾽ ὑψηλῇ πατρὸς Διὸς αἰγιόχοιο 60 ἀνδράσι τερπόμενοι· τῶν δὲ στίχες εἵατο πυκναὶ ἀσπίσι καὶ κορύθεσσι καὶ ἔγχεσι πεφρικυῖαι. οἵη δὲ Ζεφύροιο ἐχεύατο πόντον ἔπι φρὶξ ὀρνυμένοιο νέον, μελάνει δέ τε πόντος ὑπ᾽ αὐτῆς, τοῖαι ἄρα στίχες εἵατ᾽ Ἀχαιῶν τε Τρώων τε 65 ἐν πεδίῳ· Ἕκτωρ δὲ μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔειπε·
|
|
«Ακούτε, Τρώες και Αχαιοί λαμπροκνημιδοφόροι, ό,τι στα στήθη μου η ψυχή να ειπώ παρακινεί με. που όρκος δεν στερέωσεν ο υψίθρονος Κρονίδης, αλλ’ ετοιμάζει συμφορές και στα δυο μέρη ωσότου ή σεις την Τροίαν πάρετε την καλοτειχισμένην, ή σας συντρίψωμεν εμείς σιμά στα κοίλα πλοία. Έχετε των Παναχαιών άνδρες στην μάχην πρώτους. Κι όποιος αυτών επιθυμεί μ’ εμέ να πολεμήση, ας έλθη εδώ ν’ αντιταχθή στον Έκτορα τον θείον. Και ιδού τι λέγω. Μάρτυρα σ’ εμάς καλώ τον Δία. Και αν με φονεύσ’ η λόγχη του, ας πάρη τ’ άρματά μου εις τα γοργά καράβια σας, αλλά στα γονικά μου το σώμα θ’ αποδώσει αυτός όπως εις τον νεκρόν μου την τιμή δώσουν του πυρός και άνδρες και γυναίκες.
|
κέκλυτέ μευ Τρῶες καὶ ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοὶ ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει. ὅρκια μὲν Κρονίδης ὑψίζυγος οὐκ ἐτέλεσσεν, ἀλλὰ κακὰ φρονέων τεκμαίρεται ἀμφοτέροισιν 70 εἰς ὅ κεν ἢ ὑμεῖς Τροίην εὔπυργον ἕλητε ἢ αὐτοὶ παρὰ νηυσὶ δαμείετε ποντοπόροισιν#. ὑμῖν δ᾽ ἐν γὰρ ἔασιν ἀριστῆες Παναχαιῶν· τῶν νῦν ὅν τινα θυμὸς ἐμοὶ μαχέσασθαι ἀνώγει δεῦρ᾽ ἴτω ἐκ πάντων πρόμος ἔμμεναι Ἕκτορι δίῳ. ὧδε δὲ μυθέομαι, Ζεὺς δ᾽ ἄμμ᾽ ἐπιμάρτυρος ἔστω· εἰ μέν κεν ἐμὲ κεῖνος ἕλῃ ταναήκεϊ χαλκῷ, τεύχεα συλήσας φερέτω κοίλας ἐπὶ νῆας, σῶμα δὲ οἴκαδ᾽ ἐμὸν δόμεναι πάλιν, ὄφρα πυρός με Τρῶες καὶ Τρώων ἄλοχοι λελάχωσι θανόντα. 80
|
|
Και αν να τον ρίξ’ η λόγχη μου την δόξαν δώση ο Φοίβος, εγώ θα πάρω τ’ άρματα στην Ίλιον την αγίαν να τα κρεμάσω στον ναόν του τοξοφόρου Φοίβου, και θ’ αποδώσω τον νεκρόν στα γρήγορα καράβια, οι κομοτρόφοι Αχαιοί να τον ενταφιάσουν και στον πλατύν Ελλήσποντον να του σηκώσουν μνήμα.
Και των κατόπιν γενεών κάποιος θα ειπή περνώντας με καράβι πολύσκαρμο στα μελαμψα πελάγη: «Ανδρός οπού απέθανε το πάλαι ιδού το μνήμα, και ο μέγας Έκτωρ φόνευσεν αυτόν τον ανδρειωμένον.».
Αυτό θα ειπούν και η δόξα μου ποτέ δεν θα’χει τέλος.».
Αυτά είπε και ως τον άκουσαν άφωνοι εμείναν όλοι. |
εἰ δέ κ᾽ ἐγὼ τὸν ἕλω, δώῃ δέ μοι εὖχος Ἀπόλλων, τεύχεα σύλησας οἴσω προτὶ Ἴλιον ἱρήν, καὶ κρεμόω προτὶ νηὸν Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο, τὸν δὲ νέκυν ἐπὶ νῆας ἐϋσσέλμους ἀποδώσω, ὄφρά ἑ ταρχύσωσι κάρη κομόωντες Ἀχαιοί, 85 σῆμά τέ οἱ χεύωσιν ἐπὶ πλατεῖἙλλησπόντῳ. καί ποτέ τις εἴπῃσι καὶ ὀψιγόνων ἀνθρώπων νηῒ πολυκλήϊδι πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον· ἀνδρὸς μὲν τόδε σῆμα πάλαι κατατεθνηῶτος, ὅν ποτ᾽ ἀριστεύοντα κατέκτανε φαίδιμος Ἕκτωρ. ὥς ποτέ τις ἐρέει· τὸ δ᾽ ἐμὸν κλέος οὔ ποτ᾽ ὀλεῖται.
ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ·
|
|
Να τ’ αρνηθούν εντρέποντο, να το δεχθούν ετρέμαν. Και τέλος ο Μενέλαος σηκώθη πονεμένος εγκάρδια και τους ύβριζεν: «Ωιμέ φοβερολόγοι.». τους είπεν, «όχι Αχαιοί, αλλ’ Αχαιίδες πλέον, αισχύνη θα’ναι τρομερή των Δαναών, ανισως αντίπαλος του Έκτορος δεν έβγη εδώ κανένας. Αλλά σεις χώμα και νερό γίνατε, όπως σας βλέπω αυτού να κάθεσθ’ άδοξοι με την ψυχήν χαμένην. Κι εγώ θα ζώσω τ’ άρματα ν’ αντιταχθώ σ’ εκείνον. Κι είναι στα χέρια των θεών οι κορυφές της νίκης.».
|
αἴδεσθεν μὲν ἀνήνασθαι, δεῖσαν δ᾽ ὑποδέχθαι· ὀψὲ δὲ δὴ Μενέλαος ἀνίστατο καὶ μετέειπε νείκει ὀνειδίζων, μέγα δὲ στεναχίζετο θυμῷ· 95
ὤ μοι ἀπειλητῆρες Ἀχαιΐδες οὐκέτ᾽ Ἀχαιοί· ἦ μὲν δὴ λώβη τάδε γ᾽ ἔσσεται αἰνόθεν αἰνῶς εἰ μή τις Δαναῶν νῦν Ἕκτορος ἀντίος εἶσιν. ἀλλ᾽ ὑμεῖς μὲν πάντες ὕδωρ καὶ γαῖα γένοισθε ἥμενοι αὖθι ἕκαστοι ἀκήριοι ἀκλεὲς αὔτως· 100 τῷδε δ᾽ ἐγὼν αὐτὸς θωρήξομαι· αὐτὰρ ὕπερθε νίκης πείρατ᾽ ἔχονται ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσιν. ·
|
|
Αυτά’πε και αρματώθηκε. Τότε, Μενέλαε, πλέον θα’βρισκες απ’ τον Έκτορα το τέλος της ζωής σου. Που ήτο εκείνος στ’ άρματα πολύ καλύτερός σου, εάν δεν εσηκώνοντο και δεν σ’ επιάναν όλοι οι βασιλείς των Αχαιών. Και ο μέγας Αγαμέμνων σ’ έπιασε από την δεξιάν και σου’λεγε: «Τον νουν σου έχασες, ω Μενέλαε, και αυτό δεν σου συμφέρει. Υπόμεινε, διογέννητε, τον πόνον της καρδιά σου. Μ’ άνδρ’ από σε καλύτερον ν’ αγωνισθής μη θέλεις, με τον Πριαμίδην Έκτορα που τον τρομάζουν όλοι.
|
ὣς ἄρα φωνήσας κατεδύσετο τεύχεα καλά. ἔνθά κέ τοι Μενέλαε[3] φάνη βιότοιο τελευτὴ Ἕκτορος ἐν παλάμῃσιν, ἐπεὶ πολὺ φέρτερος ἦεν, εἰ μὴ ἀναΐξαντες ἕλον βασιλῆες Ἀχαιῶν, αὐτός τ᾽ Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων δεξιτερῆς ἕλε χειρὸς ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν ἀφραίνεις Μενέλαε διοτρεφές, οὐδέ τί σε χρὴ ταύτης ἀφροσύνης· ἀνὰ δὲ σχέο κηδόμενός περ, μηδ᾽ ἔθελ᾽ ἐξ ἔριδος σεῦ ἀμείνονι φωτὶ μάχεσθαι Ἕκτορι Πριαμίδῃ, τόν τε στυγέουσι καὶ ἄλλοι.
|
|
Και ο Αχιλλεύς οπού πολύ στην ρώμη σε υπερβαίνει αυτόν τρέμει στον πόλεμο όπου δοξάζοντ’ άνδρες. Αλλ’ άμε συ και ησύχαζε μαζί με τους συντρόφους, και άλλον σ’ αυτόν αντίπαλον οι Αχαιοί θα βγάλουν. Όσον και αν είναι ατρόμητος και αχόρταγος πολέμου, θαρρώ που μ’ ευχαρίστησιν το γόνα θα λυγίση, αν απ’ τον πόλεμο σωθή και απ’ τον δεινόν αγώνα.». |
καὶ δ᾽ Ἀχιλεὺς τούτῳ γε μάχῃ ἔνι κυδιανείρῃ ἔρριγ᾽ ἀντιβολῆσαι, ὅ περ σέο πολλὸν ἀμείνων. ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν ἵζευ ἰὼν μετὰ ἔθνος ἑταίρων, 115 τούτῳ δὲ πρόμον ἄλλον ἀναστήσουσιν Ἀχαιοί. εἴ περ ἀδειής τ᾽ ἐστὶ καὶ εἰ μόθου ἔστ᾽ ἀκόρητος, φημί μιν ἀσπασίως γόνυ κάμψειν, αἴ κε φύγῃσι δηΐου ἐκ πολέμοιο καὶ αἰνῆς δηϊοτῆτος.
|
|
Είπε και αυτός υπάκουσε στον λόγον του αδελφού του τον γνωστικόν κι επείσθηκε. Και αμέσως απ’ τους ώμους χαρούμεν’ οι θεράποντες τα όπλα του σηκώσαν.
|
ὣς εἰπὼν παρέπεισεν ἀδελφειοῦ φρένας ἥρως αἴσιμα παρειπών, ὃ δ᾽ ἐπείθετο· τοῦ μὲν ἔπειτα γηθόσυνοι θεράποντες ἀπ᾽ ὤμων τεύχε᾽ ἕλοντο·
|
|
Και ο Νέστωρ τότε ομίλησε στην μέσην των Αργείων:
«Ωιμέ, στην γην των Αχαιών μεγάλο πένθος ήλθε. Πόσον ο ιππόμαχος Πηλεύς θα εγόγγυζεν ο γέρος των Μυρμιδόνων ρήτορας καλός και βουληφόρος, που έναν καιρό στο σπίτι του χαρούμενος μ’ ερώτα δια τους προγόνους και παιδιά του γένους των Αργείων. Και αν άκουε τώρα που όλοι αυτόν τον Έκτορα φοβούνται, θ’ άπλωνε τες αγκάλες του προς τους θεούς να κάμουν από τα χείλη του η ψυχή να κατεβή στον Άδην.
|
Νέστωρ δ᾽ Ἀργείοισιν ἀνίστατο καὶ μετέειπεν· ὢ πόποι ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει. ἦ κε μέγ᾽ οἰμώξειε γέρων ἱππηλάτα Πηλεὺς 125 ἐσθλὸς Μυρμιδόνων βουληφόρος ἠδ᾽ ἀγορητής, ὅς ποτέ μ᾽ εἰρόμενος μέγ᾽ ἐγήθεεν ᾧ ἐνὶ οἴκῳ πάντων Ἀργείων ἐρέων γενεήν τε τόκον τε. τοὺς νῦν εἰ πτώσσοντας ὑφ᾽ Ἕκτορι πάντας ἀκούσαι, πολλά κεν ἀθανάτοισι φίλας ἀνὰ χεῖρας ἀείραι θυμὸν ἀπὸ μελέων δῦναι δόμον Ἄϊδος εἴσω.
|
|
Και, ω Ζεύ και Απόλλων και Αθηνά, να ήμουν πάλι νέος, ως όταν στον γοργόν κοντά Κελάδοντα εμαχόνταν Πύλιοι και Άρκαδες ομού καλοί κονταροφόροι σιμά στα τείχη της Φειάς, στα ρείθρα του Ιαρδάνου. Κι εκείνων ήταν πρόμαχος ο Ερευθαλίων, άνδρας ισόθεος και τ’ άρματα φορούσε του Αρηθόου, του Αρηθόου του λαμπρού που άνδρες και γυναίκες ροπαλοφόρο έλεγαν, εξ αφορμής που λόγχην ή τόξον εις τον πόλεμον δεν είχεν, αλλά μόνον με σιδερένιο ρόπαλο τες φάλαγγες εσπούσε. Με δόλον, όχι αντίμαχα, τον φόνευσε ο Λυκούργος εις μονοπάτι που ποσώς σ’ αυτόν δεν ωφελούσε το ρόπαλον. Κι επρόφθασε με λόγχην ο Λυκούργος να τον τρυπήση κι έπεσε τ’ ανάσκελα στο χώμα. Και απ’ τ’ άρματα που’χε σ’ αυτόν δωρήσει ο χάλκειος Άρης εγύμνωσέ τον κι έπειτα στον πόλεμον τα εφόρει. Και αφού στο σπίτι εγήρασε τα χάρισε ο Λυκούργος εις τον Ερευθαλίωνα καλόν θεράποντά του.
|
αἲ γὰρ Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον ἡβῷμ᾽ ὡς ὅτ᾽ ἐπ᾽ ὠκυρόῳ Κελάδοντι μάχοντο ἀγρόμενοι Πύλιοί τε καὶ Ἀρκάδες ἐγχεσίμωροι Φειᾶς[4] πὰρ τείχεσσιν Ἰαρδάνου ἀμφὶ ῥέεθρα. τοῖσι δ᾽ Ἐρευθαλίων πρόμος ἵστατο ἰσόθεος φὼς τεύχε᾽ ἔχων ὤμοισιν Ἀρηϊθόοιο ἄνακτος δίου Ἀρηϊθόου, τὸν ἐπίκλησιν κορυνήτην ἄνδρες κίκλησκον καλλίζωνοί τε γυναῖκες οὕνεκ᾽ ἄρ᾽ οὐ τόξοισι μαχέσκετο δουρί τε μακρῷ, ἀλλὰ σιδηρείῃ κορύνῃ ῥήγνυσκε φάλαγγας. τὸν Λυκόοργος ἔπεφνε δόλῳ, οὔ τι κράτεΐ γε, στεινωπῷ ἐν ὁδῷ ὅθ᾽ ἄρ᾽ οὐ κορύνη οἱ ὄλεθρον χραῖσμε σιδηρείη· πρὶν γὰρ Λυκόοργος ὑποφθὰς δουρὶ μέσον περόνησεν, ὃ δ᾽ ὕπτιος οὔδει ἐρείσθη· τεύχεα δ᾽ ἐξενάριξε, τά οἱ πόρε χάλκεος Ἄρης. καὶ τὰ μὲν αὐτὸς ἔπειτα φόρει μετὰ μῶλον Ἄρηος· αὐτὰρ ἐπεὶ Λυκόοργος ἐνὶ μεγάροισιν ἐγήρα, δῶκε δ᾽ Ἐρευθαλίωνι φίλῳ θεράποντι φορῆναι·
|
|
Τούτος μ’ εκείνα τ’ άρματα τους πολεμάρχους όλους επροκαλούσε κι έτρεμε καθείς, δεν είχε τόλμην. Κι εμ’ έφερε ν’ αγωνισθώ η θαρρετή ψυχή μου, αν κι ήμουν ο νεώτερος απ’ όλους τους ανδρείους. Πολέμησα κι η Αθηνά μου χάρισε την νίκην. Τρανόν και ανδρείον ως αυτόν δεν φόνευσ’ άλλον άνδρα φαρδύς μακρύς απέραντος εκείτετο στο χώμα. Αχ! μ’ όλην την ανδρείαν μου να ήμουν πάλι νέος! Θα’βρισκε τον αντίμαχον ο λοφοσείστης Έκτωρ. Και απ’ όλους τους Παναχαιούς όσ’ είσθε πολεμάρχοι τώρα κανείς στον Έκτορα ν’ αντισταθή δεν θέλει.».
Στου γέρου τους ονειδισμούς εννέα σηκωθήκαν. |
τοῦ ὅ γε τεύχε᾽ ἔχων προκαλίζετο πάντας ἀρίστους. 150 οἳ δὲ μάλ᾽ ἐτρόμεον καὶ ἐδείδισαν, οὐδέ τις ἔτλη· ἀλλ᾽ ἐμὲ θυμὸς ἀνῆκε πολυτλήμων πολεμίζειν θάρσεϊ ᾧ· γενεῇ δὲ νεώτατος ἔσκον ἁπάντων· καὶ μαχόμην οἱ ἐγώ, δῶκεν δέ μοι εὖχος Ἀθήνη. τὸν δὴ μήκιστον καὶ κάρτιστον κτάνον ἄνδρα· πολλὸς γάρ τις ἔκειτο παρήορος ἔνθα καὶ ἔνθα**. εἴθ᾽ ὣς ἡβώοιμι, βίη δέ μοι ἔμπεδος εἴη· τώ κε τάχ᾽ ἀντήσειε μάχης κορυθαίολος Ἕκτωρ. ὑμέων δ᾽ οἵ περ ἔασιν ἀριστῆες Παναχαιῶν οὐδ᾽ οἳ προφρονέως μέμαθ᾽ Ἕκτορος ἀντίον ἐλθεῖν ὣς νείκεσσ᾽ ὃ γέρων, οἳ δ᾽ ἐννέα πάντες ἀνέσταν.
|
ὑπ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς περικαλλέϊ φηγῷ.
κάτω απ’ την εύμορφην βελανιδιά του αιγιδοφόρου Δία
: Σημείο της Τροίας κοντά στις Σκαιές πύλες.
^ Η ΑΡΝΗ, βοιωτική πόλη, αναφέρεται στον Κατάλογο των Πλοίων,
στην Ραψωδία
Β, στ. 507. Ο Στράβων Θ, 415, λεει πως Άρνη
ονομαζόταν το Ακραίφιο, που βρισκοταν σε ύψος, κοντά στο Τηνερικό πεδίον. ‘Το
δε Τηνερικόν πεδίον ονομάσθηκε από τον Τήνερο, τον γιο του Απολλωνα και της
Μελίας, ο οποίος ήταν προφήτης του μαντείου στο Πτώον όρος, το οποίο έχει τρεις
κορυφές.
Ο ποιητής Αλκαίος ονομάζει τον Τήνερον,
Ναοπόλον μάντιν δαπέδοισιν ομοκλέα.
Υπέρκειται δε το Πτώον του Τηνερικού πεδίου
και της Κωπαϊδος λίμνης προς Ακραιφίω. Το μαντείο και το όρος είναι των
Θηβαίων. Το δε Ακραίφιον και αυτό βρίσκεται σε ύψος. Λένε δε πως αυτό
ονομάζεται Αρνη από τον Ποιητή, ομώνυμη της Θεσσαλικής. Λένε πως την
ΑΡΝΗ και την ΜΙΔΕΑ τις κατάπιε η
λίμνη’.
*
Για τον Αρηίθοο βλέπε πιο κάτω, στ. 136 κ.εξ.
#
Αυτή θα είναι η δεύτερη μονομαχία ενός Αχαιού με έναν Τρώα. Η πρώτη
έγινε μεταξύ Μενέλαου και Πάρη, [βλ. ΡΑΨΩΔΙΑ
Γ, στ. 58 κ.εξ.].
Τότε κέρδισε ο Μενέλαος αλλά οι Τρώες πάτησαν τους όρκους και έτσι
άρχισαν οι μάχες.
**
Οπότε λογικό είναι να έχει ο Νέστωρ
τώρα αυτά τα καταπληκτικά άρματα.