ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Ζ΄

(στίχοι  : 390-529 τέλος)

[Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ  ΠΟΛΥΛΑ]

Και ως τ’ άκουσε επετάχθη ευθύς ο Έκτωρ απ’ το δώμα

πάλι στους δρόμους τους λαμπρούς που’χε περάσει πρώτα,

κι έφθασε, την πολύχωρη περνώντας πολιτείαν,

στες Σκαιές πύλες. Στην στιγμήν που εκίνα εις το πεδίον,

με ορμήν εμπρός του επρόβαλεν η ασύγκριτη Ανδρομάχη,

πολύδωρη συμβία του και κόρη του γενναίου

Αετίωνος, που κάτωθεν της δενδρωμένης Πλάκου

της Θήβης εβασίλευε και των Κιλίκων όλων.

Του πολεμάρχου Έκτορος αυτή’ταν η συμβία

που τότε τον απάντησε με την τροφόν σιμά της,

οπού βαστούσε το μικρό μονάκριβο παιδί της,

τον Εκτορίδην, όμοιον με εύμορφον αστέρα.

Σκαμάνδριον ο πατέρας του, Αστυάνακτα τα πλήθη

τον λέγαν, ότι έσωζε ο Έκτωρ την Τρωάδα.

Εκείνος χαμογέλασε κοιτώντας το παιδί του

ήσυχα. Κι απ’ το χέρι του πιασμένη η Ανδρομάχη

εδάκρυσε και του’λεγεν: «Οϊμέ! Θα σ’ αφανίση

Ἦ ῥα γυνὴ ταμίη, ὃ δ᾽ ἀπέσσυτο δώματος Ἕκτωρ

τὴν αὐτὴν ὁδὸν αὖτις ἐϋκτιμένας κατ᾽ ἀγυιάς.

Εὖτε πύλας ἵκανε διερχόμενος μέγα ἄστυ

Σκαιάς, τῇ ἄρ᾽ ἔμελλε διεξίμεναι πεδίον δέ,

ἔνθ᾽ ἄλοχος πολύδωρος ἐναντίη ἦλθε θέουσα

Ἀνδρομάχη θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἠετίωνος   395

Ἠετίων ὃς ἔναιεν ὑπὸ Πλάκῳ ὑληέσσῃ

Θήβῃ Ὑποπλακίῃ Κιλίκεσσ᾽ ἄνδρεσσιν ἀνάσσων*·

τοῦ περ δὴ θυγάτηρ ἔχεθ᾽ Ἕκτορι χαλκοκορυστῇ.

Ἥ οἱ ἔπειτ᾽ ἤντησ᾽, ἅμα δ᾽ ἀμφίπολος κίεν αὐτῇ

παῖδ᾽ ἐπὶ κόλπῳ ἔχουσ᾽ ἀταλάφρονα νήπιον αὔτως

Ἑκτορίδην ἀγαπητὸν ἀλίγκιον ἀστέρι καλῷ,

τόν ῥ᾽ Ἕκτωρ καλέεσκε Σκαμάνδριον[1], αὐτὰρ οἱ ἄλλοι

Ἀστυάνακτ᾽· οἶος γὰρ ἐρύετο Ἴλιον Ἕκτωρ.

Ἤτοι ὃ μὲν μείδησεν ἰδὼν ἐς παῖδα σιωπῇ·

Ἀνδρομάχη δέ οἱ ἄγχι παρίστατο δάκρυ χέουσα,  

ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

δαιμόνιε φθίσει σε τὸ σὸν μένος, οὐδ᾽ ἐλεαίρεις

παῖδά τε νηπίαχον καὶ ἔμ᾽ ἄμμορον, ἣ τάχα χήρη

σεῦ ἔσομαι· τάχα γάρ σε κατακτανέουσιν Ἀχαιοὶ

πάντες ἐφορμηθέντες· ἐμοὶ δέ κε κέρδιον εἴη        410

σεῦ ἀφαμαρτούσῃ χθόνα δύμεναι· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἄλλη

ἔσται θαλπωρὴ ἐπεὶ ἂν σύ γε πότμον ἐπίσπῃς

ἀλλ᾽ ἄχε᾽· οὐδέ μοι ἔστι πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ.

Τον μέγαν Αετίωνα μου φόνευσεν ο θείος

Πηλείδης, όταν έριξε την πόλιν των Κιλίκων,

την Θήβην την υψίπυλον. Αλλά τον εσεβάσθη

νεκρόν, δεν τον εγύμνωσε, και μ’ όλην την λαμπρήν του

αρματωσιά τον έκαυσε κι εσήκωσέ του μνήμα,

κι ολόγυρά του εφύτευσαν πεύκα μεγάλα οι νύμφες

Ορεστιάδες, του Διός αιγιδοφόρου κόρες.

Ήσαν επτά στο σπίτι μας γλυκείς αυτάδελφοί μου

κι εις μίαν ημέραν όλοι ομού ροβόλησαν στον Άδη.

Όλους τους εθανάτωσεν ο θείος Αχιλλέας

των μόσχων μέσα εις τες κοπές και των λευκών προβάτων.

Και την σεπτήν μητέρα μου, βασίλισσαν στην Θήβην,

δούλην εδώ την έφερε με τ’ άλλα λάφυρά του.

Κι αφού με δώρ’ αμέτρητα κατόπι εξαγοράσθη,

την έσβησεν η Άρτεμις στο σπίτι του πατρός μου.

Ἤτοι γὰρ πατέρ᾽ ἁμὸν ἀπέκτανε δῖος Ἀχιλλεύς,

ἐκ δὲ πόλιν πέρσεν Κιλίκων εὖ ναιετάουσαν       415

Θήβην ὑψίπυλον· κατὰ δ᾽ ἔκτανεν Ἠετίωνα[2],

οὐδέ μιν ἐξενάριξε, σεβάσσατο γὰρ τό γε θυμῷ,

ἀλλ᾽ ἄρα μιν κατέκηε σὺν ἔντεσι δαιδαλέοισιν

ἠδ᾽ ἐπὶ σῆμ᾽ ἔχεεν· περὶ δὲ πτελέας ἐφύτευσαν

νύμφαι ὀρεστιάδες κοῦραι Διὸς αἰγιόχοιο.         420

Οἳ δέ μοι ἑπτὰ κασίγνητοι ἔσαν ἐν μεγάροισιν

οἳ μὲν πάντες ἰῷ κίον ἤματι Ἄϊδος εἴσω·

πάντας γὰρ κατέπεφνε ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεὺς

βουσὶν ἐπ᾽ εἰλιπόδεσσι καὶ ἀργεννῇς ὀΐεσσι.

Μητέρα δ᾽, ἣ βασίλευεν ὑπὸ Πλάκῳ ὑληέσσῃ,    425

τὴν ἐπεὶ ἂρ δεῦρ᾽ ἤγαγ᾽ ἅμ᾽ ἄλλοισι κτεάτεσσιν,

ἂψ ὅ γε τὴν ἀπέλυσε λαβὼν ἀπερείσι᾽ ἄποινα,

πατρὸς δ᾽ ἐν μεγάροισι βάλ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα.

Έκτωρ, συ είσαι δι’ εμέ πατέρας και μητέρα,

συ αδελφός, συ ανθηρός της κλίνης σύντροφός μου.

Αλλά λυπήσου μας, και αυτού μείνε στον πύργον, μήπως

ορφανό κάμης το παιδί και χήραν την γυναίκα.

Κι εκεί στην αγριοσυκιά τους άνδρες στήσε οπού’ναι

η πόλις καλοανέβατη, καλόπαρτο το τείχος.

Τρεις το δοκίμασαν φορές των Αχαιών οι πρώτοι,

οι Αίαντες, και ο δοξαστός Ιδομενεύς και οι δύο

Ατρείδες και ο ατρόμητος Τυδείδης ενωμένοι.

Ή το φανέρωσε σ’ αυτούς χρησμών εξαίσιος γνώστης,

ή τους κινεί μόν’ η ψυχή σ’ αυτό και τους διδάσκει.».

Ἕκτορ ἀτὰρ σύ μοί ἐσσι πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ

ἠδὲ κασίγνητος, σὺ δέ μοι θαλερὸς παρακοίτης[3]·

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἐλέαιρε καὶ αὐτοῦ μίμν᾽ ἐπὶ πύργῳ,

μὴ παῖδ᾽ ὀρφανικὸν θήῃς χήρην τε γυναῖκα·

λαὸν δὲ στῆσον παρ᾽ ἐρινεόν, ἔνθα μάλιστα

ἀμβατός ἐστι πόλις καὶ ἐπίδρομον ἔπλετο τεῖχος.

Τρὶς γὰρ τῇ γ᾽ ἐλθόντες ἐπειρήσανθ᾽ οἱ ἄριστοι  435

ἀμφ᾽ Αἴαντε δύω καὶ ἀγακλυτὸν Ἰδομενῆα

ἠδ᾽ ἀμφ᾽ Ἀτρεΐδας καὶ Τυδέος ἄλκιμον υἱόν·

ἤ πού τίς σφιν ἔνισπε θεοπροπίων ἐῢ εἰδώς,

ἤ νυ καὶ αὐτῶν θυμὸς ἐποτρύνει καὶ ἀνώγει.

Και προς αυτήν απάντησεν ο λοφοσείστης Έκτωρ:

Απ’ την Υπέρειαν πηγήν ή από την Μεσσηίδα

νερό θα φέρνη στανικώς, από σκληρήν ανάγκην.

Κι ενώ συ κλαίεις θενά ειπούν: «Ιδέτε την συμβίαν

του Έκτορος που πρώτευε των ιπποδάμων Τρώων

στον πόλεμον, που ολόγυρα στην Ίλιον πολεμούσαν.».

Αυτά θα ειπούν και μέσα σου θα ξαναζήση ο πόνος

του ανδρός εκείνου, όπου δεν ζη δια να σε ελευθερώση.

Αλλά παρά τον θρήνον σου και τ’ όνειδος ν’ ακούσω

βαθιά στην γην καλύτερα να με σκεπάση ο τάφος.».

Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ· 

ἦ καὶ ἐμοὶ τάδε πάντα μέλει γύναι· ἀλλὰ μάλ᾽ αἰνῶς

αἰδέομαι Τρῶας καὶ Τρῳάδας ἑλκεσιπέπλους,

αἴ κε κακὸς ὣς νόσφιν ἀλυσκάζω πολέμοιο·

οὐδέ με θυμὸς ἄνωγεν, ἐπεὶ μάθον ἔμμεναι ἐσθλὸς

αἰεὶ καὶ πρώτοισι μετὰ Τρώεσσι μάχεσθαι        445

ἀρνύμενος πατρός τε μέγα κλέος ἠδ᾽ ἐμὸν αὐτοῦ.

Εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν·

ἔσσεται ἦμαρ ὅτ᾽ ἄν ποτ᾽ ὀλώλῃ Ἴλιος ἱρὴ

καὶ Πρίαμος καὶ λαὸς ἐϋμμελίω Πριάμοιο.

Ἀλλ᾽ οὔ μοι Τρώων τόσσον μέλει ἄλγος ὀπίσσω,

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἑκάβης οὔτε Πριάμοιο ἄνακτος

οὔτε κασιγνήτων, οἵ κεν πολέες τε καὶ ἐσθλοὶ

ἐν κονίῃσι πέσοιεν ὑπ᾽ ἀνδράσι δυσμενέεσσιν,

ὅσσον σεῦ[4], ὅτε κέν τις Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων

δακρυόεσσαν ἄγηται ἐλεύθερον ἦμαρ ἀπούρας·

καί κεν ἐν Ἄργει ἐοῦσα πρὸς ἄλλης ἱστὸν ὑφαίνοις,

καί κεν ὕδωρ φορέοις Μεσσηΐδος ἢ Ὑπερείης

πόλλ᾽ ἀεκαζομένη, κρατερὴ δ᾽ ἐπικείσετ᾽ ἀνάγκη·

καί ποτέ τις εἴπῃσιν ἰδὼν κατὰ δάκρυ χέουσαν·

Ἕκτορος ἥδε γυνὴ ὃς ἀριστεύεσκε μάχεσθαι        460

Τρώων ἱπποδάμων ὅτε Ἴλιον ἀμφεμάχοντο.

Ὥς ποτέ τις ἐρέει· σοὶ δ᾽ αὖ νέον ἔσσεται ἄλγος

χήτεϊ τοιοῦδ᾽ ἀνδρὸς ἀμύνειν δούλιον ἦμαρ.

Ἀλλά με τεθνηῶτα χυτὴ κατὰ γαῖα καλύπτοι

πρίν γέ τι σῆς τε βοῆς σοῦ θ᾽ ἑλκηθμοῖο πυθέσθαι.

Και ο μέγας Έκτωρ άπλωσε τα χέρια στο παιδί του.

Ὣς εἰπὼν οὗ παιδὸς ὀρέξατο φαίδιμος Ἕκτωρ·

ἂψ δ᾽ ὃ πάϊς πρὸς κόλπον ἐϋζώνοιο τιθήνης

ἐκλίνθη ἰάχων πατρὸς φίλου ὄψιν ἀτυχθεὶς

ταρβήσας χαλκόν τε ἰδὲ λόφον ἱππιοχαίτην,

δεινὸν ἀπ᾽ ἀκροτάτης κόρυθος νεύοντα νοήσας.

Ἐκ δ᾽ ἐγέλασσε πατήρ τε φίλος καὶ πότνια μήτηρ·

αὐτίκ᾽ ἀπὸ κρατὸς κόρυθ᾽ εἵλετο φαίδιμος Ἕκτωρ,

καὶ τὴν μὲν κατέθηκεν ἐπὶ χθονὶ παμφανόωσαν[5]·

Εφίλησε κι εχόρευσε στα χέρια το παιδί του

κι έπειτα ευχήθη στους θεούς κι είπε: «Ω πατέρα Δία,

κι όλ’ οι επουράνιοι θεοί, δώσετε εις το παιδί μου

τούτο, ως εδώκατε εις εμέ, στο γένος του να λάμπη,

στ’ άρματα μέγας, δυνατός στην Ίλιν βασιλέας,

και ως έρχεται απ’ τον πόλεμον μ’ άρματα αιματωμένα,

εχθρού που εφόνευσε, να ειπούν: καλύτερος εδείχθη

και του πατρός του, και χαράν θα αισθάνεται η μητέρα.».

αὐτὰρ ὅ γ᾽ ὃν φίλον υἱὸν ἐπεὶ κύσε πῆλέ τε χερσὶν

εἶπε δ᾽ ἐπευξάμενος Διί τ᾽ ἄλλοισίν τε θεοῖσι·  475

Ζεῦ ἄλλοι τε θεοὶ δότε δὴ καὶ τόνδε γενέσθαι

παῖδ᾽ ἐμὸν ὡς καὶ ἐγώ περ ἀριπρεπέα Τρώεσσιν,

ὧδε βίην τ᾽ ἀγαθόν, καὶ Ἰλίου ἶφι ἀνάσσειν·

καί ποτέ τις εἴποι πατρός γ᾽ ὅδε πολλὸν ἀμείνων

ἐκ πολέμου ἀνιόντα· φέροι δ᾽ ἔναρα βροτόεντα 480

κτείνας δήϊον ἄνδρα, χαρείη δὲ φρένα μήτηρ.

Ως είπε αυτά, στην αγκαλιά της ποθητής συμβίας

το βρέφος έβαλε και αυτή στο μυροβόλο στήθος

το πήρε γελοκλαίοντας. Την ελυπήθη εκείνος,

εχάιδευσέ την κι έλεγε: «Αγαπητή, μη θέλεις

τόσο δι’ εμέ να θλίβεσαι, στοχάσου ότι στον Άδη

δε θα με στειλη άνθρωπος η ώρα μου πριν φθάση.

Και άνθρωπος άμα γεννηθή είτε γενναίος είναι,

είτε δειλός δεν δύναται τη μοίρα ν’ αποφύγη.

Αλλ’ άμε σπίτι, έχει στον νουν τα έργα τα δικά σου,

την ηλακάτην, τ’ αργαλειό, και πρόσταζε τες κόρες

να εργάζωνται. Στον πόλεμον θα καταγίνουν όλοι

οι άνδρες που εγεννήθησαν στην Τροίαν κι εγώ πρώτος.».

Ὣς εἰπὼν ἀλόχοιο φίλης ἐν χερσὶν ἔθηκε

παῖδ᾽ ἑόν· ἣ δ᾽ ἄρα μιν κηώδεϊ δέξατο κόλπῳ

δακρυόεν γελάσασα· πόσις δ᾽ ἐλέησε νοήσας,

χειρί τέ μιν κατέρεξεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

δαιμονίη μή μοί τι λίην ἀκαχίζεο θυμῷ·

οὐ γάρ τίς μ᾽ ὑπὲρ αἶσαν ἀνὴρ Ἄϊδι προϊάψει·

μοῖραν δ᾽ οὔ τινά φημι πεφυγμένον ἔμμεναι ἀνδρῶν,

οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ἐπὴν τὰ πρῶτα γένηται.

Ἀλλ᾽ εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σ᾽ αὐτῆς ἔργα κόμιζε     490

ἱστόν τ᾽ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε

ἔργον ἐποίχεσθαι· πόλεμος δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει

πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί, τοὶ Ἰλίῳ ἐγγεγάασιν.

Είπε και πάλι εφόρεσε την περικεφαλαίαν.

Και προς το σπίτι εκίνησεν η αγαπητή γυνή του

κι εσυχνογύριζε να ιδή με μάτια δακρυσμένα.

Εις του ανδροφόνου Έκτορος την υψηλήν οικίαν

έφθασε κι εύρηκεν εκεί των γυναικών το πλήθος

κι απ’ την ψυχήν τους έκαμε ο θρήνος ν’ αναβρύση.

Και ζωντανόν τον Έκτορα στο σπίτι του εθρηνούσαν,

θαρρώντας που απ’ τον πόλεμον κι απ’ τ’ ανδρειωμένα χέρια

των Αχαιών δεν θα σωθή και δεν θα γύρει πλέον.

Ὣς ἄρα φωνήσας κόρυθ᾽ εἵλετο φαίδιμος Ἕκτωρ

ἵππουριν· ἄλοχος δὲ φίλη οἶκον δὲ βεβήκει         495

ἐντροπαλιζομένη, θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέουσα.

Αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκανε δόμους εὖ ναιετάοντας

Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο, κιχήσατο δ᾽ ἔνδοθι πολλὰς

ἀμφιπόλους, τῇσιν δὲ γόον πάσῃσιν ἐνῶρσεν.

Αἳ μὲν ἔτι ζωὸν γόον Ἕκτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ·          500

οὐ γάρ μιν ἔτ᾽ ἔφαντο ὑπότροπον ἐκ πολέμοιο

ἵξεσθαι προφυγόντα μένος καὶ χεῖρας Ἀχαιῶν[6].

Αλλά δεν αργοπόρησε στα δώματά του  ο Πάρις.

περήφανος κατέβαινε με πόδια φτερωμένα

Οὐδὲ Πάρις δήθυνεν ἐν ὑψηλοῖσι δόμοισιν,

ἀλλ᾽ ὅ γ᾽, ἐπεὶ κατέδυ κλυτὰ τεύχεα ποικίλα χαλκῷ,

σεύατ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνὰ ἄστυ ποσὶ κραιπνοῖσι πεποιθώς. 

Ὡς δ᾽ ὅτε τις στατὸς ἵππος ἀκοστήσας ἐπὶ φάτνῃ

δεσμὸν ἀπορρήξας θείῃ πεδίοιο κροαίνων

εἰωθὼς λούεσθαι ἐϋρρεῖος ποταμοῖο

κυδιόων· ὑψοῦ δὲ κάρη ἔχει, ἀμφὶ δὲ χαῖται

ὤμοις ἀΐσσονται· ὃ δ᾽ ἀγλαΐηφι πεποιθὼς          510

ῥίμφά ἑ γοῦνα φέρει μετά τ᾽ ἤθεα καὶ νομὸν ἵππων·

ὣς υἱὸς Πριάμοιο Πάρις[7] κατὰ Περγάμου ἄκρης

τεύχεσι παμφαίνων ὥς τ᾽ ἠλέκτωρ[8] ἐβεβήκει

καγχαλόων, ταχέες δὲ πόδες φέρον· αἶψα δ᾽ ἔπειτα

Ἕκτορα δῖον ἔτετμεν ἀδελφεὸν εὖτ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλε  515

στρέψεσθ᾽ ἐκ χώρης ὅθι ᾗ ὀάριζε γυναικί.

Και πρώτος ο θεόμορφος Αλέξανδρος του είπε:

«Έγκαιρα δεν επρόφθασα, καθώς είχες προστάξει,

ω σεβαστέ μου. Σε κρατώ και συ πολύ σπουδάζεις.».

Και προς αυτόν απάντησεν ο λοφοσείστης Έκτωρ:

«Γλυκιέ μου, αν είναι δίκαιος, κανείς δεν θα σε ψέγη

στα έργα τα πολεμικά και ανδρειωμένος είσαι.

Το θέλεις και οκνηρεύεσαι, και μέσα μου λυπούμαι,

όταν πολλούς ονειδισμούς ενάντια σου προφέρουν

οι Τρώες που εξαιτίας σου βαρύν έχουν αγώνα.

Ας πάμε και θα διορθωθούν τούτ’ αν θελήση ο Δίας

να στήσωμεν στα σπίτια μας ελεύθερον κρατήρα,

προσφοράν όλων των θεών  μεγάλων, αιωνίων,

άμ’ απ΄την Τροίαν διώξωμεν των Αχαιών τα πλήθη.».

Τὸν πρότερος προσέειπεν Ἀλέξανδρος θεοειδής·

ἠθεῖ᾽ ἦ μάλα δή σε καὶ ἐσσύμενον κατερύκω

δηθύνων, οὐδ᾽ ἦλθον ἐναίσιμον ὡς ἐκέλευες;

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη κορυθαίολος Ἕκτωρ·                                                                             

δαιμόνι᾽ οὐκ ἄν τίς τοι ἀνὴρ ὃς ἐναίσιμος εἴη

ἔργον ἀτιμήσειε μάχης, ἐπεὶ ἄλκιμός ἐσσι·

ἀλλὰ ἑκὼν μεθιεῖς τε καὶ οὐκ ἐθέλεις· τὸ δ᾽ ἐμὸν κῆρ

ἄχνυται ἐν θυμῷ, ὅθ᾽ ὑπὲρ σέθεν αἴσχε᾽ ἀκούω

πρὸς Τρώων, οἳ ἔχουσι πολὺν πόνον εἵνεκα σεῖο.   

Ἀλλ᾽ ἴομεν· τὰ δ᾽ ὄπισθεν ἀρεσσόμεθ᾽, αἴ κέ ποθι Ζεὺς

δώῃ ἐπουρανίοισι θεοῖς αἰειγενέτῃσι

κρητῆρα στήσασθαι ἐλεύθερον ἐν μεγάροισιν

ἐκ Τροίης ἐλάσαντας ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.         529